10 مدل کسب‌وکار نوآورانه در حوزه فین‌تک

استارت‌آپ‌های حوزه فین‌تک با ارائه خدمات مختلف از افتتاح حساب گرفته تا پذیره‌نویسی بیمه و ایجاد پروفایل‌های اعتباری، خدماتی را ارائه می‌کنند که پیش‌تر توسط بانک‌ها به صورت سنتی ارائه می‌شد و همین نکته باعث شده است تا مدل‌های کسب‌وکار در صنعت مالی تغییر کند. در این میان، با سرازیر شدن حجم انبوهی از سرمایه توسط سرمایه‌گذاران خطرپذیر به اکوسیستم فین‌تک، بانک‌ها با چالش‌های متعددی مواجه شدند که در صورت عدم توجه به آن، به سادگی از بازار رقابت مالی کنار خواهند رفت. در این مقاله، به بررسی 10 مدل کسب‌وکار نوآورانه فین‌تک‌ها در مسیر تحول و ساختارشکنی حوزه پولی و مالی پرداخته می‌شود.

1. امتیاز‌بندی اعتباری جایگزین (Alternative Credit Scoring)

امتیاز اعتباری یک عدد است که با تکنیک‌های آماری و بر اساس اطلاعات واقعی که بیانگر وضعیت جاری و سابقه‌ای فرد یا شرکت هستند محاسبه می‌شود. وام دهندگان، مانند بانک‌ها و شرکت‌های ارائه‌کننده کارت اعتباری، برای ارزیابی ریسک بالقوه اعطای وام به مشتریان و همچنین کاهش زیان ناشی از عدم بازپرداخت وام، از امتیاز اعتباری استفاده می‌کنند. وام دهندگان از امتیاز اعتباری برای تشخیص اینکه چه کسی واجد شرایط اعطای وام است، با چه نرخ بهره‌ای و چه مقدار اعتبار، استفاده می‌کنند. بسیاری از افراد که به صورت خوداشتغالی مشغول به فعالیت هستند و منبع درآمد ثابتی دارند، به دلیل معیارهای سخت‌گیرانه و قدیمی امتیازدهی اعتبار، از غربالگری بانک‌ها در خصوص دریافت وام‌های بانکی معمولی عبور نمی‌کنند. برخی از شرکت‌های فین‌تک فعال در زمینه رتبه‌بندی اعتباری مانند Nova Credit با در نظر گرفتن داده‌های جایگزینی مانند سیگنال‌های اجتماعی و امتیازدهی در میان گروه‌های وام گیرنده مشابه، رویکرد جدیدی را برای تعیین امتیاز اعتباری افراد در پیش گرفته‌است. این عوامل کیفی (داده‌های به دست آمده از رفتارهای اجتماعی و امتیاز‌دهی‌های انجام شده) همراه با یک الگوریتم هوشمند و آموزش‌پذیر می‌تواند در طول زمان منجر به تصمیم‌گیری بهتر وام‌دهی شود. برای مثال، شرکت‌های فین‌تکی حوزه وام‌دهی می‌توانند با بررسی رفتارهای مشتری در طول زمان‌های مختلف در زمینه دریافت وام و نحوه پرداخت اقساط، نسبت به میزان وام و نحوه دریافت اقساط تصمیم‌گیری نماید.

2. پذیره‌نویسی بیمه جایگزین (Alternative Insurance Underwriting)

در دنیای امروز، به دو نفر با وزن و قد یکسان که داریا شرایط سلامتی و جسمانی یکسانی هستند، حق بیمه یکسانی تعلق می‌گیرد. با این حال، ممکن است یکی از این افراد ورزشکار و دیگری دارای شرایطی باشد که احتمال ابتلا به دیابت در آن بالاتر است. این محاسبات نادرست حق بیمه به دلیل عدم توجه به داده‌های رفتاری افراد می‌باشد و در آن، ریسک‌ها و عواملی که قابل سنجش نیستند را در نظر نمی‌گیرند. مانند روش امتیاز‌بندی اعتباری جایگزین، شرکت‌های فین‌تکی مانند Carpe Data در حال ایجاد مکانیسم‌های محاسباتی پریمیوم متغیر با استفاده از داده جایگزین مانند سیگنال‌های اجتماعی، سبک زندگی و سابقه پزشکی افراد همراه با الگوریتم‌های هوشمند و آموزش‌پذیر هستند. این شرکت‌های فعال در زمینه فناوری بیمه(InsureTech) می‌توانند تعیین کنند که آیا افراد تحت چه شرایطی باید حق بیمه پرداخت نمایند و از سویی دیگر، میزان حق بیمه افراد یکسان نخواهد بود و گزینه‌های پرداخت جایگزین (به عنوان مثال، گزینه‌های پرداخت مشارکتی) را نیز به افراد ارائه می‌دهند.

3. تراکنش و پرداخت (Transaction Delivery)

در شرایط حاضر، از داده‌ها به عنوان منابع نفتی جدید یاد می‌شود که مدیریت بهتر آن می‌تواند بینش دقیق و روشنی در مورد نیازها و خواسته‌های مشتری ارائه دهد. استارت‌آپ‌های فین‌تک در زمینه پرداخت و تراکنش در حال ایجاد محصولات و خدمات رایگانی مانند برنامه‌های مدیریت هزینه مشتریان هستند تا داده‌های آنها را جمع‌آوری و سپس از آن داده‌ها بریا ارائه خدمات به سایر حوزه‌ها مانند بیمه، ارائه‌دهنده خدمات وام، املاک و مستغلات و نظایر آن استفاده نمایند. مدل کسب‌وکار در این نوع از شرکت‌های فین‌تک، دریافت کارمزد است، به عنوان مثال، بر اساس میزان فروش محصولات ارائه شده توسط شخص ثالث، می‌تواند میزان کارمزد متغییر باشد.

4. وام‌دهی همتا به همتا (Peer-to-Peer Lending)

وام‌دهی همتا به همتا (P2P) زمانی است که فردی از افراد دیگر پول قرض می‌کند. به طور مشابه، وام‌دهی همتا به کسب‌وکار (P2B) زمانی است که یک کسب‌وکار از یک یا چند فرد، پول قرض می‌کند. این مدل‌های وام‌دهی که افراد می‌توانند پول خود را به وام‌گیرندگان بدهند، باید قبل از انجام توسط بانک مرکزی بررسی شده و مجوزها ور اهکار آنجام آن تعیین شود. در صورت پیاده‌سازی آن، نسبت به مدل‌های پیشین، بازدهی بهتری را برای سرمایه‌گذار به همراه خواهد داشت. شرکت‌های فین‌تک مانند Funding Circleپلتفرم‌هایی را برای تطبیق وام‌گیرندگان با وام‌دهندگان ایجاد می‌کنند و معمولاً از بازپرداخت وام گیرنده کارمزد دریافت می‌کنند.

5. وام‌های خرد و کم بهره (Small Ticket Loans)

بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری که در حوزه ارائه خدمات وام‌دهی فعالیت می‌کنند معمولاً به دلیل حاشیه سود کم و هزینه‌های بالا از ارائه وام‌های خرد و کم بهره، دوری می‌کنند. شرکت‌های فین‌تک مانند Affirm در این بخش از بازار خدمات مالی با راه‌اندازی مکانیسم‌های خرید فوری (مانند روش اکنون بخرید و بعداً بپردازید(BNPL)) امکان خرید با یک کلیک را در وب‌سایت‌های تجارت الکترونیک ارائه می‌کنند تا مشتریان بتوانند بدون نیاز به فرم احراز هویت یا جزئیات کارت اعتباری، به سرعت خرید خود را انجام دهند. این وام‌ها معمولاً با بهره صفر درصد(0%) پذیره‌نویسی و ارائه می‌شوند و این امکان را فراهم می‌کنند تا تقریباً هر کالایی را بتوان به طور کامل با امکان پرداخت اقساطی، خریداری کرد. اما سؤال اینجاست که در این فرآیند، درآمد چگونه ایجاد می‌شود؟ شرکت‌های فین‌تکی می‌توانند با ارائه داده‌ها و اطلاعات مشتریان به ارائه‌دهندگان کالا و خدمات، در سود آنها در فروش بیشتر، شریک شوند.

6. درگاه‌های پرداخت (Payment Gateways)

درگاه‌های پرداخت پلتفرم‌هایی هستند که این امکان را فراهم می‌کند تا خریداران برای یک محصول یا خدمات در وب‌سایت ارائه‌دهنده آن، پرداخت وجه را انجام دهند. امروزه روش‌های مختلفی مانند کارت‌های نقدی، کارت‌های اعتباری، کیف پول‌های دیجیتال و ارزهای دیجیتال وجود دارد که می‌توان از آنها به عنوان روش‌های پرداخت استفاده کرد. به طور معمول، بانک‌ها هزینه‌های متغییر و گاهاً بالایی را برای انجام تراکنش‌ها از همه روش‌های مختلف بیان شده، دریافت می‌کنند اما شرکت‌های فین‌تک همه این روش‌های پرداخت را در برنامه‌هایی با قابلیت استفاده ساده و کاربرپسند ادغام کرده و این امکان را فراهم می‌کنند تا کاربران بتوانند به‌راحتی می‌توانند از عهده پرداخت برآیند و ارائه‌دهنده خدمات بتوانند در وب‌سایت خود از آن استفاده نمایند. از جمله این موارد می‌توان به درگاه‌ه پرداختی چون Alipay اشاره کرد. کاربران این برنامه‌های پرداخت معمولاً کسب‌وکارهایی هستند که محصولات یا خدمات خود را به کاربران نهایی می‌فروشند.

7. کیف پول دیجیتال (Digital Wallets)

کیف پول‌های دیجیتال را می‌توان ترکیبی از یک حساب بانکی (بدون نیاز به ثبت‌نام در بانک) و یک درگاه پرداخت دید. با استفاده از این مدل کسب‌و‌کار، کاربر می‌تواند مقدار مشخصی از پول مجازی را از قبل در کیف پول خود بارگذاری کرده و از آن برای انجام تراکنش‌های آنلاین یا آفلاین با کسب‌وکارهایی که کیف‌های دیجیتال را به عنوان مکانیزم پرداخت می‌پذیرند، استفاده کند. مدل کسب‌وکار کیف پول دیجیتال شامل تسهیل پرداخت‌ها در قبال دریافت کارمزد اندکی است که معمولاً به شکل میزان تخفیف تجاری (Merchant Discount Rate) از کسب‌وکارها دریافت شده و یا پول‌هایی که در کیف پول ذخیره شده و توسط مشتری استفاده نشده است، می‌باشد. کاربران نهایی این خدمت نیز کسب‌وکارهایی هستند که محصولات فیزیکی یا خدمات خود را در فروشگاه‌ها به کاربران نهایی می‌فروشند. از جمله کیف‌ پول‌های دیجیتال می‌توان به کیف پول گوگل (Google Wallet) اشاره کرد.

8. مدیریت دارایی(Asset Management)

یکی از مواردی که برخی از مشتریان بانک‌ها به دنبال آن هستند خرید سهام یا استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری بدون نیاز به پرداخت کارمزد است. مشتریان علاقه‌مند هستند بداند که سهامی را بخرند یا چه سهامی را چه زمانی بفروشند. شرکت‌های فین‌تک مانند رابین‌هود به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند تا در ازای استفاده از داده‌های آنها، به صورت رایگان از خدمات اینچنینی بهره ‌ببرند. این دسته از شرکت‌های فین‌تکی، داده‌های به دست آمده از سرمایه‌گذاران را به افرادی ارائه می‌دهند که میتوانند بر روی قیمت‌‌گذاری سهام تأثیر بگذارند. در این میان، سرمایه‌گذار ممکن است مبلغی را نیز به عنوان کارمزد بپردازد که میزان آن بسیار اندک است.

9. بانکداری دیجیتال (Digital Banking)

در بانکداری دیجیتال، تمامی خدمات بانکداری سنتی به صورت آنلاین و بدون نیاز به مراجعه به شعب فیزیکی بانک‌ها ارئه می‌گردد. بانک‌های پیشرویی مانند N26 ارائه خدمات حساب‌های بانکی فردی و تجاری خود را از طریق زیرساخت دیجیتال ارائه می‌دهد. مدل کسب‌وکار در اینجا تقریباً مشابه مدل یک بانک با شعب فیزیکی است، با این تفاوت که با صرفه‌جویی در هزینه‌های نیروی انسانی و املاک، مشتریان می‌توانند تا حد زیادی از کاهش نرخ بهره استفاده نمایند.

10. بیمه دیجیتال (Digital Insurance)

همانند حوزه بانکداری دیجیتال، شرکت‌های فین‌تکی فعال در صنعت بیمه نیز همه خدمات سنتی را به صورت دیجیتالی به مشتریان ارائه می‌دهند. شرکت‌های فین‌تکی حوزه بیمه با ارائه بیمه عمر و سلامت با شیوه‌های پذیره‌نویسی بهتر، می‌توانند ضمن ایجاد تجربه بهتر برای مشتری، حق بیمه‌های خود را با نرخ‌های متغیر بسته به درخواست و نیاز مشتری قیمت‌گذاری کرده و در نتیجه پوشش‌های بیمه‌ای ارزان‌تری نسبت به شرکت‌های بیمه سنتی ارائه دهند. شرکت‌های فین‌تک حوزه بیمه با استفاده از انواع بیمه‌های ارائه شده به همراه بازاریابی شخصی، می‌توانند فرصت‌های تجاری جدیدی را ایجاد کنند که به عنوان نمونه می‌توان به تجربه شرکت لموناد (Lemonade) در حوزه بیمه منازل و ساختمان‌ها اشاره کرد .