#بامسافران: چرا اسکندر تخت جمشید را به آتش کشید؟

از طرف سفارت یونان و به واسطه TapPersia درخواست تور با یک مسافر یونانی را داشتم. با جناب آقای Evangelos Kyriakidis چند ساعتی در گرمای عصر شنبه ۲۵ خرداد برنامه پیاده‌روی و گشتن در بخشی از نقاط شهر تهران را شروع کردیم.

ماجراهایی که تعریف می‌کنم ترجمه یک گفتگوی ۳ ساعته است. اگر موضوعات برای شما جذاب است لطفا در کتاب‌های معتبر به دنبال آن‌ها بروید.

به شدت هیجان‌زده شدم!

خیلی عجیب بود. قرار بود من راهنما باشم و صحبت کنم اما استاد بیشتر صحبت می‌کردند و من لذت می‌بردم. تقریبا اکثر مواردی که در مورد ایران می‌خواستم توضیح دهم، با آن آشنایی داشتند. شاهنامه را به خوبی می‌شناختند و از شنیدن شباهت‌ها در شخصیت‌های اساطیری ایران و یونان حسابی لذت بردند. مثل مقایسه رستم با هرکول و اسفندیار با آشیل.

هرچند پروفسور می‌گفتند: به هر کسی بخواهم ایران را معرفی کنم پیشنهاد می‌کنم به اصفهان سفر کند!

من عاشق تاریخ و شخصیت‌های اساطیری هستم. آقای اوانگلاس به من گفتند در یونان باستان اعتقادی به زندگی پس از مرگ مثل بهشتی که در ادیان گفته می‌شود نداشتند - در واقع اعتقاد این بود دنیای بعد از مرگ یک جهنم پر از عذاب است - بنابراین افراد به دنبال جاودانه کردند نام خود در این می‌رفتند. همین هم انگیزه‌ای شد برای اسکندر که یک عمل جاودانه برای پادشاهی مقدونیه و اتحاد دولت شهرهای یونان انجام دهد.

زمانی که آشیل می‌خواد از مادر خودپری دریاها، ثتیس، برای رفتن به تروآ مشورت بگیرد با این پاسخ مواجه می‌شود:
میتوانی اینجا بمانی و در صلح و آرامش زندگی کنی، فرزندان و نوه‌ها داشته باشی، اما بعد از نوه‌ها کسی اسم تو را به خاطر نمی‌آورد. ولی می‌توانی به تروآ بریو، در جوانی کشته شوی و نام تو تا ابد جاودانه شود!

حاشیه: بیت سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز را برای استاد ترجمه کردم و این تفکر با توجه به عقاید اسلامی برایش جالب بود!

زمینه‌های آتش زدن تخت جمشید

پیش از هر چیزی باید به این نکته اشاره کنم که تاریخ را نباید یک جانبه و با نیت شخصی خواند. موضوعات تاریخی هم باید از ابعاد مختلف بررسی شوند. امیدوارم بدون نیت قبلی و تعصب خوانده شود.

اعتقادات باستانی یونان

پروفسور گفتند که در یونان باستان اعتقاد به Vendetta به شدت زیاد بود. ترجمه Vandetta چیزی شبیه به خون‌خواهی می‌شود. در آن زمان اگر کسی کشته می‌شد باید انتقام خون وی گرفته می‌شد. زمانی که تصمیم به پایان خونریزی داشتند یک دختر از خانواده قاتل به عقد مردی از خانواده مقتول در می‌آمد. بدین ترتیب دو خانواده فامیل می‌شدند و Vendetta به نتیجه می‌رسید. به پروفسور گفتم همیشه فکر می‌کردم این رسم یک فرهنگ عربی پیش از اسلام بود و ایشان گفتند ریشه این فرهنگ خاص یونانی نیست و تقریبا در اکثر دنیا وجود داشت.

نفوذ هخامنشیان در یونان باستان

هخامنشیان برای فتح نقاط مختلف از فرماندهان و سربازان محلی استفاده می‌کردند. هم هزینه حمل نیرو کمتر می‌شد هم پشتوانه قدرتمندی برای فرمانده محلی بود. یکی از پادشاهی‌های محلی یونان، مینوسی‌ها بودند. ایرانیان برای ناامن کردن شهرها و مناطق یونان به این افراد پول پرداخت می‌کردند و جنگ‌های داخلی در شبه جزیره بین پادشاهی‌ها و دولت‌شهرها رخ میداد.

در کنار آن چند باری نبردهای کوچکی برای فتح کل یونان رخ داده بود که چون پادشاهی‌ها زیاد بودند و مانند دیگر نقاط یک دولت قدرتمند بر سرزمین بزرگی کنترل نداشت و البته مناطق یونان کوهستانی بودند، به نتیجه خاصی نمی‌رسید. اما همیشه تهدید ایرانیان برای پادشاهی‌ها و نظام دولت شهر آتن وجود داشت.

نجات دموکراسی یونان و تخریب آتن

دولت شهر آتن هیچوقت پادشاهی نبود و از یک سیستم دموکراسی با رای مردمی برخوردار بود. دموکراسی برای حفظ و بقا نیازمند نیروی نظامی و قدرت دفاع است. همین تهدیدهای ایرانیان سبب شد به فکر نیروی نظامی بیفتند.

اما نیروهای نظامی یونان قدرت کافی نداشتند. چرا که در آن زمان شمشیر و آهن بسیار ارزشمند بود و فقط اشراف‌زادگان اجازه استفاده از آن را داشتند. نبردها معمولا تن به تن بود و بعد از کشته شدن پهلوانان به پایان می‌رسید. اما به واسطه تهدید ایرانیان مجبور شدند از مردم عادی استفاده کنند و در زمینه نبرد تن به تن بدون سلاح و شمشیر به مهارت برسند!

پروفسور گفت شهر یونان و ناحیه آکروپولیس دو بار توسط هخامنشیان (بعد از دوره خشایارشا) به صورت کامل ویران شد. من گفتم در انتقام آتش زدن شهر ساردیس نبود؟ - در نقشه بالا LYDIA نوشته شده - گفتند جنگ‌های کوچک بین شهرها بود ولی نه نابودی کامل و یکسان کردن شهر با خاک! برای آتن تخریب کامل شهر رخ داد.

نکته: شرح کامل تخریب آتن توسط هخامنشیان در ویکی‌پدیا

همین باعث شد یونانیان مجبور به یادگیری فنون جدید و روش‌های جدید مبارزه شوند. چرا که هخامنشیان تیراندازان ماهری بودند و به راحتی با تیر و کمان می‌توانستند سربازان را شکست دهند.

اوانگلاس ماجرای نبرد ماراتون در دوره داریوش بزرگ رو گفت:‌ هخامنشیان پایین کوه و در ساحل بودند و به سمت سربازان در جنگل تیراندازی می‌کردند و سربازان فقط سپر داشتند و به سرعت و با فریاد به سمت ساحل حرکت می‌کردند و وقتی به تیراندازان می‌رسیدند با مشت و خفه کردن، می‌تونستند سربازان رو شکست بدن! البته دلیل اصلی شکست محاصره نیروهای ایرانی توسط نیزه‌داران فالانژ یونانی بود.

نکته: ماجرای ماراتون خیلی گسترده‌تر است و من فقط این بخشی که در مکالمه گفته شد رو نوشتم.

در نتیجه به واسطه تهدید خارجی، نیروی نظامی برای نجات دموکراسی تقویت شد!

فیلیپ و اسکندر

فیلیپ پادشاه مقدونیه بود. او توانست با جنگ یا مذاکره دولت‌شهرهای یونان را متحد کند. دشمن قدیمی هنوز وجود داشت اما ضعیف‌تر شده بود. هخامنشیان درگیر فساد داخلی بودند و ارتش و گاردجاویدان نبردی نداشت. وفاداری ایالت‌ها نیز کمتر شده بود. در چنین شرایطی نیاز به Vendetta برای خون‌خواهی در یونانیان بیشتر احساس می‌شد.

اسکندر فرزند که یک ژنرال و فرمانده نیروهای فالانژ بود، پادشاه می‌شود و تصمیم به بیرون کردن ایرانیان از یونان می‌گیرد. پرفسور گفت عملا اسکندر نبرد خاصی نکرد. هر شهری رفت مثل Tyre یا مصر، نیروهای نظامی همراه و مردم متحد او شدند. فقط چند نبرد مهم داشت و در نهایت به تخت جمشید رسید. ایرانیان وفاداری ایالت‌های خود را از دست دادند و سربازان انگیزه‌ای برای مبارزه نداشتند!

اسکندر به خون‌خواهی و تلافی آتن، شهر پارسه را به آتش کشید و به فرماندهان و سربازان خود دستور داد با دختران ایرانی ازدواج کنند. بعد گفت Vendetta تمام شد. یونانیان و ایرانیان فامیل هستند و دیگر نبردی نیست!

پس از ورود یونانیان

در دوره اشکانی یکی از زبان‌ها، یونانی بود. همچنین فرهنگ داشتن مجلس وارد ایران شده بود و اشکانیان از سیستمی برخوردار بودند که توانایی عزل پادشاه را حتی برای یک تصمیم اشتباه می‌داشت!

آخرین صحبتی که پروفسور کردند این بود: در یک دوره، ساسانیان از بیزانس پول گرفتند تا به شبه جزیره بالکان برای نبرد با شمالی‌ها بروند! یعنی در یونان برای دفاع از یونان و روم شرقی، مبارزه کنند!

اینستاگرام | فیس‌بوک | توییتر | تلگرام | وبسایت انگلیسی تور | وبلاگ شخصی | وبلاگ فارسی تور