کتاب صوتی یا شوک فرهنگی؟ روایت خواب‌زدگی فرهنگی من! 🔞

مقدمه

وقتی بیست ساله بودم، کتاب‌ها جور دیگری بودند. هر اثری که کمی با فرهنگ رسمی فاصله داشت مثل بمب صدا می‌کرد. رسانه‌ها پیگیر می‌شدند، وزیر ارشاد را به چالش می‌کشیدند و در نهایت کتاب خیلی زود از قفسه‌ها جمع می‌شد. اما همان کتاب‌ها در بازار غیررسمی چند برابر قیمت فروخته می‌شدند و دست‌به‌دست می‌گشتند. یادم هست انتشار خاطره‌ی دلبرکان غمگین من از مارکز چه موجی درست کرده بود.

امروز اما فضا به کل عوض شده است. کتاب‌هایی چاپ و حتی به نسخه‌ی صوتی تبدیل می‌شوند که برای بسیاری از ما سؤال‌برانگیزند: این آثار قرار است چه تأثیری روی مخاطب بگذارند؟ معیار انتخاب و ترجمه‌شان چیست؟ و اصلاً چرا هیچ خط قرمزی برای دسترسی نوجوانان به این آثار وجود ندارد؟

تجربه‌ای که مرا به فکر فرو برد!

مدتی است بیشتر سراغ کتاب‌های صوتی می‌روم. از روی کنجکاوی لاشه‌ی لطیف را انتخاب کردم، فقط به خاطر اسم عجیبش. چند دقیقه نگذشته بود که حس کردم در حال تجربه‌ی چیزی هستم که اصلاً انتظارش را نداشتم؛ فضایی سنگین و آزاردهنده. بعد خیلی اتفاقی به سراغ خانه‌ی خوبرویان خفته رفتم که جزو پرفروش‌های پلتفرم نوار است. شروعش بد نبود اما رفته‌رفته به روایتی تبدیل شد که بیشتر شبیه فیلم بزرگسالان بود تا رمانی ادبی!

این تجربه‌ها باعث شد شب تا صبح نخوابم. مدام به این فکر می‌کردم که نشر ما از کجا به کجا رسیده؛ از سانسورهای افراطی آن سال‌ها، تا آزادی بی‌ضابطه‌ی این روزها.

مسئله‌ی اصلی: رده‌بندی سنی

در سینما و بازی‌های ویدئویی، رده‌بندی سنی کمابیش رعایت می‌شود. اما در حوزه‌ی کتاب، مخصوصاً کتاب‌های صوتی، چنین چیزی وجود ندارد. کافی است یک نوجوان وارد پلتفرم‌های کتاب شود؛ هیچ هشداری به او نمی‌گوید این کتاب مناسب سن تو نیست. این خلأ، مسئولیت ناشران و پلتفرم‌ها و خاصه والدین را سنگین‌تر می‌کند.

حرف آخر

به نظر من مسئله‌ی نشر ایران فقط "آزادی" یا "محدودیت" نیست؛ مسئله‌ی اصلی تعادل است. ما همیشه از یک افراط به افراط دیگر می‌پریم؛ روزی سانسور سختگیرانه، روزی ولنگاری مطلق. اگر قرار است آینده‌ی فرهنگی سالمی داشته باشیم، باید راه میانه را یاد بگیریم. و اگر قرار است آینده‌ی خوبی برای ایران رقم بزنیم، محتاج انتخاب راه میانه در تمام زمینه‌ها هستیم! خَیرُ الْاُمُورِ اَوْسَطُها!