چطور دیدن خوبی در دیگران می‌تواند باعث شود که بر تفاوت‌هامان فائق آییم؟

هنگامی که شاهد اعمال نیک دیگران هستیم، احتمال آن‌که جنبه‌های انسانی مشترک بین خود و آن‌ها بیابیم افزایش می‌یابد.

نویسنده: جیل سوتی
آگوست ۲۰۱۸، مجله‌ی نیکی بزرگ‌تر، دانشگاه برکلی، کالیفرنیا

مترجم: مرتضی نادری
گروه علمی حکمت زندگی

آمریکایی‌ها این روزها به شدت چندپاره شده‌اند. هرجایی را که نگاه می‌کنم نشانه‌هایی از تعارض و دشمنی در بین‌شان می‌بینم و به نظر می‌رسد که برخی از سیاستمداران عامدانه تلاش بر بدترکردن این شرایط دارند. چه زمانی که هیلاری کلینتون هواداران ترامپ را "رقت‌انگیز" خطاب می‌کند، و چه زمانی که ترامپ مهاجرین مکزیکی را متجاوز و قاتل خطاب می‌کند، کلمات آن‌ها بیان‌گر تخاصم و تشدیدکننده‌ی عدم اطمینان و جدایی هستند. شاید به این دلیل است که اخیرا یک نظرسنجی در آمریکا نشان داده است که بسیاری از رأی‌دهندگان، رقیب سیاسی‌شان را نفرت‌انگیز، احمق و نژادپرست تلقی می‌کنند.

چه راه‌حل‌هایی وجود دارد؟ بدون شک، راه‌حل‌های بسیاری وجود دارد، اما در این‌جا به یکی از آن‌ها می‌پردازیم: تعالی اخلاقی. بنا به نظر جاناتان هایت (که در حال حاضر استاد توماس کولی رهبری اخلاقی در دانشگاه مدیریت نیویورک است) تعالی اخلاقی به معنی «احساس گرم و نشاط‌آوری است که افراد با مشاهده‌ی غیرمنتظره‌ی اعمال خوب، مهربانانه، شجاعانه، یا مشفقانه تجربه می‌کنند.»

به عنوان مثال، یک مهاجر غیرقانونی در پاریس را در نظر بگیرید که جان کودکی که از بالکن آویزان شده است را نجات می‌دهد. یا پسری که بیش از یک میلیون دلار اعانه جمع کرد تا بتواند به پیداشدن درمان برای بیماری دوستش کمک کند. ما همچنین برای درک بهتر تعالی اخلاقی، می‌توانیم از مادری که قاتلین فرزند خود را بخشید و قول داد تا به آن‌ها در جهت اصلاح‌شدن کمک کند الهام بگیریم. داستان‌هایی از این دست باعث می‌شود که مملو از احساس قدردانی و امید به بهترین جنبه‌ی بشریت شویم.

مطالعات پیشگامانه‌ی هایت و دیگران نشان می‌دهند که تعالی اخلاقی تنها فقط یک احساس خوب در شما ایجاد نمی‌کند. این احساس در واقع منجر به شفقت و سخاوتمندی بیشتر می‌شود. به بیان دیگر، موانع میان افراد را از بین می‌برد، چیزی که آمریکایی ها این روزها به آن نیاز دارند. داستان‌های خوب این ظرفیت را دارند که ما را تحت تاثیر قرار داده، به بشریت امیدوارمان کرده و این حس را به ما بدهند که می‌توانیم عملکرد بهتری داشته باشیم.

جیسون سیگال، پژوهشگر در دانشگاه تحصیلات تکمیلی کلرمونت، اشاره می‌کند «زمانی که شما تعالی اخلاقی را تجربه می‌کنید، شما نیز میل دارید که به مردم کمک کنید و انسان بهتری در حوزه‌ی اخلاقی باشید و منجر به گرایشی می‌شود که نه تنها درگیر فعالیت‌های جامعه‌پسند شوید، بلکه رفتارهایی را انجام دهید که عنصری اخلاقی در آن‌ها وجود دارد.»

در این‌جا به سه شکلی که اعتلای اخلاقی منجر به فائق‌شدن بر تفاوت‌هامان می‌شوند اشاره می‌کنیم:

۱. تعالی اخلاقی حس انسانیت مشترک ما را افزایش می‌دهد - و ممکن است پیش‌داوری نسبت به گروه‌های دیگر را کاهش دهد

وقتی افراد با داستان‌هایی از نمونه‌های اخلاقی - با داستان‌های افرادی که از نظر اخلاقی بسیار عالی رفتار می‌کنند - مواجه می‌شوند، پیشداوری آن‌ها نسبت به کسانی که خارج از گروه خودشان هستند می‌تواند کاهش یابد. یک مطالعه نشان داده است افرادی که اینٰ‌چنین نمونه‌های اخلاقی را در عمل مشاهده کرده بودند تعالی اخلاقی را تجربه کرده و اعتقادشان به سلسله مراتب اجتماعی (جایی که برخی از گروه‌ها برتر از دیگران هستند) کاهش پیدا کرد.همین امر باعث شد که تمایل بیشتری برای اهدا به موسسات خیریه‌ای که به نفع سایر گروه‌های اجتماعی بوند داشته باشند.

جالب توجه است که برخی تحقیقات نشان می‌دهند این تأثیر ممکن است فراتر از گروه‌هایی باشد که به طور خاص در یک داستان اخلاقی نشان داده شده‌اند. در یک مطالعه‌ی اخیر، شرکت‌کنندگان سفیدپوست کلیپ‌های ویدئویی کوتاهی را تماشا کردند که منجر به ایجاد تعالی اخلاقی و یا حس شوخ‌طبعی و یا هیچ‌یک از این دو در آنها می‌شد. ویدئوهای مربوط به تعالی اخلاقی شامل دو کلیپ بود، مردی که مردم را در خیابان به آغوش می‌کشید و دیگری نوازندگانی از سراسر جهان که به صورت همزمان یک قطعه را می‌نواختند. در حالی که فیلم‌های طنز شامل گروه های کمدی بود که یا با «یک سگ نامرئی» در خیابان قدم می‌زدند و یا به بازی شبح در یک کتاب‌خانه‌ی عمومی می‌پرداختند. (فیلم «حالت خنثی» فقط یک صحنه‌ی طبیعت را به نمایش می‌گذاشت.)

پس از آن، شرکت‌کنندگان پرسش‌نامه‌هایی را درباره‌ی احساسات و احساس انسانیت مشترک‌شان پر ‌کردند و درآزمون پیش‌داوری‌های نهان (IAT) نسبت به گروه‌های مختلف مردم شرکت کردند. در حالی که احساسات مثبت ناشی شده از فیلم‌های الهام‌بخش و فیلم‌های خنده‌دار زیاد بود، اما تنها فیلم‌های الهام‌بخش بودند که توانسته بودند احساس انسانیت مشترک و خوبی انسان‌ها را افزایش دهند.

به گفته‌ی سیگل ، «انسان ها، وقتی تعالی را تجربه می‌کنند تمایل دارند تا با دیدگاه مطلوب‌تری نسبت به بشریت و به جنبه‌های مثبت انسان‌ها بنگرند.» مرور تحقیقات صورت‌گرفته در موضوع تعالی بر درستی این مشاهده دلالت می‌کند.

۲. تعالی اخلاقی باعث می‌شود که بخواهیم به دیگران کمک کنیم

به نظر می‌رسد تجربه تعالی اخلاقی الهام‌بخش ما است تا نگرش‌های اخلاقی را بپذیریم و رفتار اخلاقی داشته باشیم. بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که وقتی احساس تعالی می‌کنیم، می‌خواهیم به خیر بیشتر کمک کنیم وخیرخواهانه‌تر عمل خواهیم کرد.

اما چند هشدار جدی در این باره وجود دارد:

در وهله‌ی اول، میزان احساس اعتلای اخلاقی که ما تجربه می‌کنیم به ذات کسی که دریافت‌کننده‌ی عملی اخلاقی است و میزان تلاشی که برای عمل اخلاقی صورت می‌گیرد بستگی دارد. به طور كلی، افراد وقتی شاهد عملی هستند كه به نظر می‌رسد دریافتٰ‌کننده‌ی آن "فردی خوب" و "سزاوار" است و وقتی این عمل نیازمند تلاش و زحمت زیادی است، سطح بالاتری از تعالی اخلاقی را احساس می‌كنند.

نتیجه‌ی این عمل اخلاقی نیز می‌تواند بر تعالی اخلاقی تأثیر بگذارد. مطالعه‌ای اخیرا نشان داده است که وقتی شرکت‌کنندگان شاهد یک عمل اخلاقی بودند که ناخواسته منجر به نتیجه‌ی «بدی» شده بود (مانند دیدن کسی که انعام سخاوتمندانه‌ای به پیشخدمتی که از عهده‌ی تهیه‌ی هدایای کریسمس برای فرزندانش بر نمی آید می‌دهد و او از این پول برای خرید لباس‌های خودش استفاده می‌کند) احساس کردند که از سطح اخلاقی کمتری برخوردار هستند و تمایل کمتری برای بخشیدن به دیگران داشتند. با این حال، وقتی یک عمل خیر غیرمعمول‌تر دیدند (مانند والدینی که قاتل فرزند خود را می‌بخشند) همچنان الهام گرفتند تا فارغ از نتیجه‌یِ خوب یا بدِ عمل کمک کنند.

سیگل می‌گوید اگرچه این هشدارها مهم هستند، اما دلیل جدی بر علیه تعالی اخلاقی به حساب نمی‌آیند. او دریافته است که وقتی افراد احساس تعالی می‌کنند بیشتر احتمال دارد که میل به اهداء عضو داشته باشند و به خیریه‌های مرتبط با اخلاق کمک کنند (حتی بیشتر از افرادی که احساسات مثبت دیگری مانند قدردانی را احساس می‌کنند). این یافته‌ها بازتاب‌دهنده‌ی تحقیقات هایت و سارا آلجو است که یافتند احساس تعالی در مقایسه با احساس قدردانی یا تحسین منجر به رفتار مهربانانه‌ و مفیدتر می‌شود.

سیگل می‌گوید: «شما در زمان تعالی اخلاقی، در مقایسه با سایر هیجانات مثبت، بیشتر متوجه جنبه‌ی اخلاقی کارتان می‌شوید.»

۳. افرادی که موفق به تجربه‌ی احساس تعالی اخلاقی شدیدتری می‌شوند، ممکن است دارای هویت اخلاقی قوی‌تری باشند

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد افرادی که موفق به تجربه‌ی احساس تعالی اخلاقی شدیدتری می‌شوند، ممکن است دارای هویت اخلاقی قوی‌تری باشند و احتمال بیشتری دارد که به شکل مهربانانه و کمک‌کننده رفتار کنند.

وقتی پس از گذشت ۱۷ ماه، افراد متمایل به تجربه‌ی مکرر زیبایی اخلاقی (آن‌چه توسط محققان «صفت تعالی اخلاقی» نامیده می‌شود) مورد بررسی قرار گرفتند مطالعات نشان داد، درمقایسه با افرادی که تجربه مکرر ندارند، این افراد از احساس هویت اخلاقی درونی‌شده‌تری برخوردارند. اگرچه نویسندگان آزمایش نکرده‌اند که آیا این امر منجر به رفتار اخلاقی بیشتر شده است یا خیر، اما برخی تحقیقات نشان می‌دهد که داشتن یک هویت اخلاقی قوی مقدمه‌ای مهم برای عمل اخلاقی است.

این به من چنین فهماند که که همه‌ی ما از طریق دنبال‌کردن تجربیات مربوط به اعتلای اخلاقی و با جستجو (و به‌اشتراک‌گذاشتن) داستان‌هایِ خوبی که به ما الهام می‌بخشند که بهترین خودمان باشیم، می‌توانیم اعتلای اخلاقی را تجربه کنیم. این امر نه تنها باعث احساس خوب ما می‌شود، بلکه احتمالاً حس ارتباط و سخاوت ما نسبت به هموطنان آمریکایی‌مان با هر پیشینه‌ای را افزایش می‌دهد و به رفع اختلافات کمک می‌کند. با توجه به وضعیت فعلی سیاست‌های ما، ممکن است چیزی مهم‌تر از یافتن راه‌هایی برای پذیرش انسانیت مشترک‌مان نباشد.