پیمایش تأثیر کرونا بر شرکت‌های نوپای فناوری اطلاعات کشور

پاسخ به این سوال که کرونا چه تأثیری بر کسب‌وکارهای اینترنتی گذاشته است، با پیچیدگی‌ها و چالش‌هایی مواجه است؛ این پیچیدگی از سویی ناشی از تنوع زیاد کسب‌وکارهای امروزی است و تأثیر متفاوتی که کرونا بر هر یک از این کسب‌وکارها می‌گذارد؛ و از سوی دیگر، از آنجا که هر کسب‌وکاری با شبکه وسیع و متنوعی از مشتریان، تأمین‌کنندگان، نهادهای حاکمیتی و دولتی و... در ارتباط است و از آنها تأثیر می‌پذیرد، تاثیرپذیری هر یک از اجزای این شبکه از شیوع کرونا، می‌تواند بر کسب‌وکار مورد مطالعه نیز اثری متفاوت داشته باشد.

علاوه بر این، باید در نظر داشت که اگرچه در نگاه نخست، برخی کسب‌وکارها از شرایط جدید منتفع می‌شوند، اما ممکن است به دلیل تأثیر منفی شیوع کرونا بر تأمین‌کنندگان آنها، این کسب‌و‌کارها نتوانند از فرصت پیش‌آمده، برای توسعه فعالیت خود استفاده کنند؛ به عنوان مثال، به دلیل شرایط قرنطینه و افزایش ساعات حضور شهروندان در خانه، ارائه‌دهندگان خدمات ویدیوآنلاین، با افزایش تعداد کاربران و افزایش تقاضا مواجه شده‌اند؛ اما آیا زیرساخت‌ها لازم برای ارایه خدمات آنها، همچون پهنای باند و یا زیرساخت‌های ذخیره محتوا، پاسخگوی این میزان از افزایش تقاضا هست؟ مثال دیگری از این مساله، شرکت‌های فعال در حوزه نرم‌افزار هستند که اگرچه عموماً با عدم حضور نیروی کار در محل، دچار مشکلات نمی‌شوند، اما همانگونه که نتایج پیمایش اخیر سازمان فناوری اطلاعات، که در ادامه به آن می‌پردازیم نشان می‌دهد، بیشترین تأثیر منفی را از «اختلال در دسترسی به زنجیره ارزش شامل خدمت‌دهندگان، پیمانکاران و...» گرفته‌اند.

نکته دیگر، نحوه مواجهه کسب و کارها با شرایط جدید است؛ اینکه یک استارت‌آپ یا بنگاه اقتصادی، برای کاهش اثرات منفی شیوع کرونا بر خود، به تعدیل نیرو دست بزند، یا مدل درآمدی خود را تغییر دهد، یا به سمت تعاملات جدید با سایر بازیگران و اجزای زنجیره ارزش خود برود، می‌تواند تأثیر شرایط جدید را برای آن بنگاه یا کسب و کار متفاوت سازد.

شناخت رفتار و نیز خواسته‌های کسب‌وکارها به حاکمیت کمک می‌کند تا بتواند سیاست‌های کارآمدتری را برای پایدار ساختن فعالیت‌های اقتصادی و نیز کاهش اثرات اجتماعی و اقتصادی شیوع کرونا بر شهروندان و کسب‌وکارها در پیش بگیرد.

با چنین نگاهی، و برای دستیابی به تصویری هرچند کلی از وضعیت کسب‌وکارهای نوپای فناوری اطلاعات کشور، سازمان فناوری اطلاعات ایران پیمایشی را در تماس با مدیران 100 شرکت منتخب از 2000 شرکت که در سامانه نوآفرین ثبت نام کرده‌اند، انجام داده که نتایج آن در ادامه خواهد آمد. این پیمایش روز 23 فروردین 99 و توسط همکاران معاونت سیاستگذاری فناوری اطلاعات سازمان فناوری اطلاعات ایران انجام شده است.

نتایج این پیمایش به همراه نظرات و دیدگاه‌های برخی از فعالان اقتصادی و صاحبان کسب‌و‌کارهای آنلاین و مجازی که در روزهای اخیر و در مهمترین سایت‌های خبری و تحلیلی این حوزه منتشر شده است، در گزارشی جامع جمع‌بندی شده که در این لینک در دسترس است.

نتایج پیمایش

برای انجام این پیمایش که به صورت نظرسنجی تلفنی انجام شد، 94 شرکت از میان 2000 شرکت نوپای ثبت‌شده در سامانه ایران نوآفرین، به روش نمونه‌گیری بدون جایگذاری طبقه‌بندی‌شده تصادفی[1]، انتخاب شدند که در حوزه‌های زیر فعالیت دارند:

1- تولید بازی های رایانه‌ای؛ 2- اینترنت اشیاء؛ 3- امنیت اطلاعات و شبکه؛ 4- امنیت مکان؛ 5- هوش مصنوعی؛ 6- هوش تجاری؛ 7- حمل و نقل شهری؛ 8- پوشاک؛ 9- تجهیزات پزشکی؛ 10- فروشگاه اینترنتی؛ 11- بازاریابی دیجیتال؛ 12- نرم افزار‌های کاربردی؛ 13- سایر؛

شرکت‌هایی که به تماس تلفنی ما پاسخگو بودند، در حوزه های مختلف و همسان در دسته‌های زیر تقسیم‌بندی شده‌اند:

1- پزشکی: شامل حوزه های سلامت، مشاوره آنلاین، تولید تجهیزات پزشکی و...

2- نرم‌افزار: شامل تولید و توزیع نرم‌افزارها و بازی‌های رایانه‌ای و خدمات پشتیبانی و طراحی وب‌سایت و...

3- تجارت الکترونیک و فروشگا‌ه‌های اینترنتی: شامل فروشگاه‌ها و پلتفرم‌های تحویل کالا و ارائه‌دهندگان خدمات (تاکسی و ...)

4- حوز‌ه‌هایی که ضرورتاً نیاز به حضور فیزیکی در محل کار دارند: مانند تولیدات کارگاهی، نساجی و....

در ادامه، تحلیل نتایج این پیمایش، بر اساس سوالات پیمایش آمده است:

1- چگونگی تأثیر شیوع کرونا بر کسب‌وکار (مثبت یا منفی)

در تحلیل نتایج موجود نظرسنجی مبنی بر اینکه ویروس کرونا در چه حوزه‌هایی تاثیرات مثبت و منفی گذاشته است، این نتایج به دست آمد:

حوزه‌های مربوط به خدمات پزشکی (تولید تجهیزات پزشکی، مشاوره آنلاین و..) بیشتری تاثیر مثبت را از کرونا گرفته‌اند.

همچنین حوزه مربوط به خدمات‌آنلاین، همچون تاکسی اینترنتی و شبکه‌های فروش اینترنتی نیز بیشترین تاثیر منفی را از این وضعیت گرفته‌اند.

در نمودارهای زیر، نتایج آماری این بررسی آمده است:

2- میزان تأثیر شیوع کرونا بر کسب‌وکار

میزان این تاثیر‌گذاری بر حوزه‌های مختلف بدین شرح است:

تاثیرات منفی کرونا بر انواع کسب و کارها، شدت زیادی داشته است، به نوعی که در تمامی حوزه‌های مورد بررسی، صنایع یا به صورت تعطیل درآمده و یا با بیشترین محدودیت، خدمات خود را ارائه می کنند.

در نمودارهای زیر، نتایج آماری این بررسی آمده است:

3- بررسی تعدیل نیروی انسانی ناشی از شیوع کرونا

از سوی دیگر، نتایج این پیمایش نشان می‌دهد که

تنها 18 درصد شرکت‎‌های موجود، به دلیل شیوع کرونا مجبور به کاهش نیروهای خود شده‌اند و بیشترین تعدیل نیرو در حوزه نرم‌افزار بوده است.

نمودارهای زیر، نتایج آماری این بررسی را نشان می‌دهد:

4- مهمترین دلایل تاثیرات منفی کرونا بر کسب‌وکارها

برای بررسی و سنجش مهمترین دلایل تاثیر منفی شیوع کرونا بر کسب‌وکارها، 3 نکته زیر مورد پرسش قرار گرفت؛ این سوال از شرکت‌هایی پرسیده شد که تاثیر کرونا را بر کسب‌وکار خود منفی اعلام کرده بودند:

1-کاهش مشتریان (تقاضا) و کاهش درآمدهای ناشی از آن

2-کاهش حضور نیروی انسانی و اختلال در انجام عملیات کسب و کار

3- اختلال در دسترسی به زنجیره ارزش، شامل خدمت دهندگان، پیمانکاران و ...

نتایج این بررسی نشان می‌دهد که

شرکت‌های نوپای با تاثیرپذیری منفی از شیوع کرونا، «کاهش مشتریان (تقاضا) و کاهش درآمدهای ناشی از آن» را بیشترین عامل تاثیر ویروس کرونا بر کسب‌وکار خود می‌دانند.

نمودار زیر، جزییات این بررسی را نشان می‌دهد:

در عین حال، نمودار بعدی نشان می‌دهد که

شرکت‌های فعال در حوزه نرم‌افزار اگرچه عموماً با عدم حضور نیروی کار در محل، دچار مشکلات نمی‌شوند، اما بیشترین تأثیر منفی را از «اختلال در دسترسی به زنجیره ارزش، شامل خدمت‌دهندگان، پیمانکاران و...» گرفته‌اند.

5- تاثیر شیوع کرونا بر درآمد شرکت

بررسی حوزه‌هایی که بیشترین و کمترین کاهش درآمد را به سبب ویروس کرونا داشته‌اند، نشان می‌دهد که

شرکت‌های فعال در حوزه پزشکی، بیشتر از سایر حوزه‌ها اعلام کرده‌اند که یا کاهش درآمد نداشته‌اند و یا کاهش درآمد ناچیزی داشته‌اند. از طرف دیگر، شرکت‌های فعال در حوزه نرم‌افزار بیشتر از سایر حوزه‌ها، کاهش درآمد داشته‌اند.

6- تاب‌آوری شرکت در شرایط فعلی

از شرکت‌ها پرسیده‌ایم که «با همین میزان از نقدینگی، تا چند ماه قادر به ادامه فعالیت خود هستید؟»

نتایج نشان می‌دهد که

از 94 شرکت، 58 شرکت (61درصد) ادعا کرده‌اند که در صورت تداوم شرایط موجود، کسب وکارشان در کمتر از 3 ماه به طور کامل تعطیل خواهد شد. 6 شرکت دیگر بین 3 تا 6 ماه تاب می‌آورند و 30 شرکت نیز ادعا کرده‌اند که با منابع موجود تنها تا پایان سال می‌توانند به فعالیت در کسب‌وار خود ادامه دهند.

همچنین، 43 درصد شرکت‌هایی که کمتر از 3 ماه منابع برای ادامه کسب وکار خود دارند، در حوزه نرم‌افزار فعالیت دارند.

نمودارهای بعدی، این آمار را در حوزه‌های مختلف نشان می‌دهد:

7- مهمترین هزینه (تعهد) شرکت، در ماه‌های آینده

از شرکت‌ها خواسته شده است که با اولویت‌بندی اعلام کنند که در ماه‌های آینده، «کدام یک از هزینه‌های زیر، بیشترین تعهد (فشار) را برای آنها در پی خواهد داشت؟»

نتایج این بررسی به این شرح است:

اولویت اول: حقوق و دستمزد/ اولویت دوم: بیمه/ اولویت سوم: اجاره‌بها/ اولویت چهارم: مالیات/ اولویت پنجم: بازپرداخت وام‌ها/ اولویت ششم: هزینه‌های بازطراحی ساختارها و فرآیندها برای تداوم فعالیت کسب و کار در شرایط جدید (خرید یا ایجاد زیرساخت‌ها و آموزش کارکنان برای دورکاری و...)/ اولویت هفتم: تعهد به انجام با اتمام قراردادهای با سازمان‌های دولتی یا حاکمیتی

8- حوزه‌های اولویت‌دار برای دریافت حمایت‌های دولت

نظر صاحبان این کسب‌وکارها، در خصوص حوزه‌های اولویت‌دار برای دریافت تسهیلات دولتی، به این شرح است: (به ترتیب اولویت)

1. اپلیکیشن‌های آنلاین خدماتی، و حمل‌ونقل اینترنتی و غیراینترنتی / 2. استارت‌آپ‌های خدماتی و مواد غذایی/ 3. استارت‌آپ‌های نوپای زیر 1 سال/ 4. استارتاپ‌های تجارت الکترونیک/ 5. ایده‌های تبدیل کسب‌وکار به صورت آنلاین/ 6. بخش تولیدی/ 7. پلتفرم‌های خدماتی/ 8. پوشاک و غذا/ 9. تاکسی اینترنتی و سفارش غذا/ 10. تجهیزات پزشکی

[1] Random clustering sampling without replacement