نقد کتاب "کورالاین" نوشته‌ی "نیل گیمن"

به نام آرام جان

ترجمه‌ی فرزاد فربد

منتقد: سپیده تقی‌زاده

نیل گیمن نویسنده‌ی آمریکایی در سال۱۹۶۰، در انگلستان متولد شد. او اصالتی لهستانی دارد و طرفدارانش او را "ستاره‌ی راک ادبیات" می‌دانند. او در زمینه‌های رمان، داستان کوتاه، فیلمنامه‌ به نویسندگی می‌پردازد. گیمن از بیست‌وسه‌سالگی نویسندگی را با نوشتن داستان‌های کوتاه برای مجلات شروع کرد. از جمله کتاب‌های او می‌توان به کتاب "کورالاین" و "گورستان" اشاره کرد که ژانری فانتزی دارند و از آن‌ها اقتباس سینمایی صورت گرفته است. از دیگر کارهای او می‌توان به کتاب‌های «داستان‌های کهن اسکاندیناوی»، «ج مثل جادو»، «دود و آینه‌ها» و... اشاره کرد. نیل گیمن در زمینه‌ی کمیک و ادبیات فانتزی کودک شهرت بسیاری دارد و از جمله مهم‌ترین جایزه‌های او می‌توان به جایزه‌ی معتبر ادبیات کودک« جایزه‌ نیوبری» برای کتاب گورستان در سال٢۰۰۹، اشاره کرد. این نویسنده بیش از ۹۰جلد کتاب دارد که فقط ۱۸ عنوان از آن‌ها رمان محسوب می‌شوند. او همچنین در زمینه‌ی فیلم‌سازی هم دستی بر آتش دارد و از معروف‌ترین فیلمنامه‌های او می‌توان «بیوولف» را نام برد که در سال٢۰۰۷، رابرت زمیکس آن را ساخت. نیل گیمن درحال‌حاضر در آمریکا سکونت دارد.

رمان کورالاینداستان دختربچه‌ای تنها و ماجراجو است که خودش را در مقابل حجم آزاردهنده‌ای بی‌توجهی از سمت والدینش که در خانه مشغول به‌کارند می‌بیند. خانواده‌ی او به تازگی به خانه‌ی جدیدی نقل‌مکان کرده‌اند. به یک خانه‌ی قدیمی و کلنگی که چند طبقه دارد و در هر طبقه همسایگانی عجیب‌وغریب ساکن هستند. طبقه‌ی بالا پیرمردی ژولیده و تنها که با موش‌ها و نمایش‌هایشان سروکار دارد و در طبقه‌ای دیگر دو خانم فربه و بازنشسته‌ی تئاتر و نمایش که روایت‌های آرمانی بسیاری از دوران شهرت و درخششان دارند و در حال حاضر با سگ‌هایشان روزگار می‌گذرانند. کورالاین که اوقات فراغت زیادی دارد تصمیم می‌گیرد با گشتی در گوشه‌و‌کنار این خانه‌ی جدید و معاشرت با همسایگان غیرعادی‌ای که اصرار دارند نام او را اشتباه صدا بزنند و با حرف‌های بی‌سروته‌شان حوصله‌ی او را سر ببرند بگذراند. او مدتی به همین صورت سعی در وقت‌گذرانی دارد که تصادفاً با در کوچک و بسته‌ای در گوشه‌ای از خانه، که مشخص نیست به کجا راه دارد مواجه می‌شود و در پی بازکردن قفل آن، پا در دنیایی مرموز و رویایی و به طرز شگفت‌آوری شبیه به دنیایی که درونش قرار دارد می‌گذارد. آدم‌هایی که به جای چشمانشان دگمه دارند و در خالی‌ترین حالت ممکنشان به سختی می‌توان تشخیص داد چقدر صادق هستند. خانه‌ای گرم مثل خانه‌ی سرد خودشان و آدم‌هایی که به نظر خیلی دوست‌داشتنی‌تر از قبل هستند و بیشتر به او اهمیت می‌دهند. که البته خیلی زود متوجه می‌شود که این دنیا چندان هم به دنیای واقعی نزدیک نیست...

در ابتدای داستان توصیفات درست و کامل و به‌جایی در شرح حال زندگی شخصیت او داستان می‌خوانیم؛ از بی‌توجهی‌های اطرافیان تا نکات بسیار زیرکانه و جزئی از جای‌جای خانه‌ای که در آن ساکن هستند و فضای اطراف آپارتمان. از نقاط قوت داستان قطعا می‌توان به تصویرسازی‌های کافی و هوشمندانه اشاره کرد که با پیش‌روی در روند روایت داستان و مقایسه‌ی شباهت‌ها و تفاوت‌های میان دو زندگی، بیشتر به لزوم آن پی می‌بریم. کورالاین یک دختربچه‌ی کوچک است که بین آدم‌بزرگ‌ها که تمایلاتی متفاوت از او دارند گیر افتاده، با توجه به این موضوع، نویسنده به خوبی توانسته رفتارها و تصمیمات او را طوری تعیین کند که او در عین کودکی و محدودبودن به حد کافی باهوش و زیرک باشد تا به روش آدم‌بزرگ‌ها چیزهایی که از او دزدیده شده را پس بگیرد و فریب تجملات و دروغ‌ها را نخورد. از دیگر ویژگی‌های این داستان، تعلیق بالا و ماجراجویی‌های پرمفهموم است که با توجه به انتخاب درست نویسنده در تعیین راوی در قالب دانای کل، به‌خوبی از عهده‌ی آن‌ها برآمده است.

کتاب کورالاین بعد از انتشار در سال٢۰۰٢، برنده‌ی جایزه برام استوکر یعنی جایزه‌ی ادبیات ژانر وحشت شد و انیمشن آن همچنین نامزد اسکار بهترین انیمیشن٢۰۱۰ شد. داستان نیل گیمن از خیلی جهات به داستان‌های مشهور دیگری مانند «شازده‌کوچولو» و «آلیس در سرزمین عجائب» شباهت دارد. از آن‌جایی که مانند آلیس با استفاده از یک دریچه وارد دنیایی بسیار عجیب و مرموز می‌شود و برای برگشت به دنیای واقعی ماجراجویی‌های بسیاری را تجربه می‌کند. و یا مانند شازده کوچولو به تنهایی در دنیای آدم بزرگ‌ها گم می‌شود و با مادیات و گرایشات آن‌ها مواجه می‌شود.