نحوه اجرای سلامت دیجیتال در کشورها از نظر سازمان جهانی بهداشت

می‌توان ادعا کرد که #سلامت و سالم بودن، شامل‌ترین هدف انسان است. طبق تعریف آن، سلامت عبارت است از آسایش کامل جسمی، روانی و اجتماعی که این تعریف نشان‌دهنده آن است که همه عوامل از جمله بیماری، وضعیت شغلی و اقتصادی، وضعیت آموزش و غیره سلامت فرد را تغییر می‌دهد.

از نظر اقتصاددانان سلامت یک کالا است که مردم و دولت‌ها برای دستیابی به آن باید هزینه کنند. به دلیل ماهیت این کالا، هزینه‌هایی که برای خرید آن وجود دارد بسیار گران و گزاف است و به همین دلیل مشکلات اقتصادی اساسی برای کشورها و مردم ایجاد می‌کند. به همین دلیل همواره سازمان‌های متولی سلامت به دنبال راهکاری برای کاهش هزینه‌ها همزمان با افزایش دسترسی مردم به سلامت بوده‌اند.

سلامت دیجیتال، راه نجات نظام سلامت

جدیدترین راهکاری که این سازمان‌ها در نظر دارند، استفاده از #سلامت_دیجیتال است. سلامت دیجیتال به معنی استفاده از تکنولوژی‌های اطلاع‌رسانی و ارتباطی یا همان ICTs برای ارائه خدمات در حوزه سلامت است. در طی پنج دهه گذشته نام‌های بسیاری برای این حوزه از جمله mHealth، eHealth، #تله_مدیسین، #انفورماتیک_پزشکی و غیره بر اساس #تکنولوژی موجود گذاشته شده است. اما در نهایت عنوان #Digital_Health به عنوان کامل‌ترین کلمه برای توصیف این حوزه توسط سازمان بهداشت جهانی انتخاب شده است. تغییر از eHealth به دیجیتال هلث، باعث می‌شود سازمان‌های متولی بتوانند ذی‌نفعان بیشتری را در نظر بگیرند و از تکنولوژی‌های دیگری همچون IoT یا #اینترنت اشیا برای ارائه خدمت استفاده کنند.

در ماه می 2018، هفتادویکمین مجمع جهانی سلامت سند WHA71.7 را تایید کرد که درباره استفاده از سلامت دیجیتال در ارائه خدمات سلامت است. پس از آن، در مارس 2019، سازمان بهداشت جهانی پیش‌نویس سند «استراتژی جهانی در سلامت دیجیتال» را منتشر کرد. هدف از این استراتژی جهانی، اجرای برنامه‌ای هماهنگ در تمامی کشورهای جهان برای استفاده از سلامت دیجیتال است که منجر به ترویج زندگی سالم و تندرستی برای همه در هر جایی و در هر سنی خواهد شد. این سند راهنمایی برای کشورهای جهان است که بتوانند در سال‌های 2020 تا 2024 با کمک و راهنمایی سازمان بهداشت جهانی، سلامت دیجیتال را اجرا کنند.

در حال حاضر در تمامی کشورهای دنیا، چالش‌های زیادی در زمینه ارائه خدمات سلامت وجود دارد. گسترش بیماری‌های غیرواگیر، افزایش متوسط سن جامعه، کم بودن خدمت‌دهندگان سلامت، وقایع پیش‌بینی نشده و طغیان بیماری‌های واگیر چالش‌هایی است که سلامت دیجیتال می‌تواند در حل آن کمک شایانی بکند.

به همین منظور سازمان بهداشت جهانی پیشنهاد می‌کند تا کشورها و سایر ذی‌نفعان در سلامت دیجیتال همانند شرکت‌ها، تلاش خود را در سه بخش زیر متمرکز کنند:

• 1️⃣ خلق یک چشم‌انداز جدید در ارائه خدمات الکترونیک که بر اساس نیازها و منابع هر کشور طراحی شده باشد.
• 2️⃣ توسعه یک برنامه عملیاتی که بتواند چشم‌انداز طراحی شده را به اجرا در بیاورد.
• 3️⃣ استفاده از یک چارچوب برای نظارت و ارزیابی اجرا و پیشرفت ارائه خدمات الکترونیک.

هنوز نمی‌دانیم سلامت دیجیتال چقدر موثر است

مشکل اصلی اینجاست که هنوز شاهد و مقالات سیستماتیک کافی برای ارزیابی نحوه‌ اجرای سلامت دیجیتال در کشورها وجود ندارد و به همین دلیل است که نظام‌های سلامت باید به جمع‌آوری داده‌های این مداخلات بپردازند؛ در صورتی که هنوز در بسیاری از کشورها این سامانه‌های جمع‌آوری داده شروع به کار نکرده‌اند. به همین دلیل است که از نظر سازمان بهداشت جهانی و متخصصان ارائه خدمات سلامت، سلامت دیجیتال هنوز در دوران نونهالی خود به سر می‌برد و سال‌ها طول می‌کشد تا بتواند به مرحله تاثیرگذاری خود برسد. با این‌حال بهتر است برای ارزیابی خدمات سلامت دیجیتال، سنجه‌هایی در نظر گرفته شود که البته چالش‌های فراوانی دارد؛ چراکه هنوز نظام‌های سلامت نمی‌دانند چه سنجه‌هایی در نظر بگیرند که عملی و امکان‌پذیر باشند.

پیشرفت در سلامت دیجیتال نیاز به همکاری دارد. کشورها، سازمان‌های دولتی، سازمان‌های مردم نهاد(سمن)، دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی، شرکت‌ها، بانک‌ها و حامیان، ذی‌نفعانی هستند که در اجرا، پیشرفت و اثربخشی سلامت دیجیتال نقش دارند. این ذی‌نفعان تاثیر مهمی در سیاست‌های کشور، اولویت‌های ارائه خدمات و تعیین نیازهای مردم دارند.

سلامت دیجیتال سبب می‌شود تا با استفاده از تکنولوژی‌های مختلف، راه‌ها و سرویس‌های جدیدی بین شهروندان، خانواده‌ها، گروه‌ها و ارائه دهندگان خدمات سلامت تعریف شود. اما این موضوع نیازمند راه‌های جدیدی برای محافظت مردم در قبال جمع‌آوری و سواستفاده از اطلاعات و داده‌های شخصی آنان است. این موضوع مختص تعدادی از کشورها یا ناحیه خاصی از جهان نمی‌شود، بلکه تمامی سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای جهان تحت تاثیر نحوه حفظ امنیت اطلاعات سلامت هستند.

راهنمایی سازمان جهانی بهداشت به کشورها

برای اجرای سلامت دیجیتال، سازمان جهانی بهداشت سه راهنمایی کلی برای کشورها دارد:

• 1️⃣موفقیت در اجرای سلامت دیجیتال، نیاز به حمایت طلبی (Advocacy) یک استراتژی هماهنگ میان ذی‌نفعان سلامت دیجیتال دارد.
• 2️⃣ روند تصویب و اجرای سلامت دیجیتال در یک کشور، بر اساس تصمیم ذی‌نفعان سلامت دیجیتال در آن کشور است و هیچ سازمان ملی یا بین‌المللی نمی‌تواند روند اجرای آن را به تنهایی تغییر دهد.
• 3️⃣ تکنولوژی‌های بسیاری برای استفاده در ارائه خدمات دیجیتال وجود دارد، اما استفاده از این تکنولوژی‌ها باید مناسب و براساس کاربرد آن باشد. چراکه استفاده از تکنولوژی غیرمناسب هزینه‌ها را بالا می‌برد و همچنین ارزیابی تاثیر خدمات را غیرممکن می‌کند.

‌برنامه استراتژیک پیشنهادی سازمان جهانی بهداشت به کشورها و ذی‌نفعان سلامت دیجیتال، شامل بخش‌های زیر است:

چشم‌انداز:

بهبود وضعیت سلامت برای هرکسی، در هرجایی با شتاب‌دهی در استفاده از تکنولوژی مناسب سلامت دیجیتال

اهداف استراتژیک:

• 1️⃣ درگیرکردن ذی‌نفعان در یک برنامه زمانی جامع مشترک برای سلامت دیجیتال
• 2️⃣ ساخت و تحکیم ظرفیت‌های سلامت دیجیتال که منعکس‌کننده نیازهای ملی باشد
• 3️⃣ متعهد و درگیرکردن ذی‌نفعان برای پیشرفت در سلامت دیجیتال
• 4️⃣ بهبود نظارت، ارزیابی، پژوهش و اجرا در سلامت دیجیتال

چارچوب‌های اجرایی:

• 1️⃣ ایجاد تعهد: درگیر کردن ذی‌نفعان سلامت برای تعهد به اجرای استراتژی سلامت دیجیتال
• 2️⃣ تسریع (کاتالیز): توسعه محیط و فرآیندهایی که منجر به تسهیل اجرای سلامت دیجیتال شود و همکاری‌های بین سازمانی را ترغیب کند
• 3️⃣ اندازه‌گیری: ایجاد فرآیندهایی برای ارزیابی و نظارت بر استراتژی
• 4️⃣ افزایش و تکرار: اجرای چرخه جدیدی از عملیات‌ها بر اساس آنچه تجربه‌شده و از اندازه‌گیری‌ها یاد گرفته شده

اجرای یک برنامه استراتژیک چالش‌هایی دارد

با اینکه این استراتژی تمام و کمال به نظر می‌آید، اما نباید فراموش کرد که اجرای موفقیت‌آمیز سلامت دیجیتال نیاز به افزایش آگاهی درباره کاربردپذیری سلامت دیجیتال در دولت، سازمان‌ها و افراد دارد. آگاهی‌بخشی خود می‌تواند به عنوان یک هدف برای تهییج، انگیزه‌بخشی و افزایش تعهد ذی‌نفعان به اجرای برنامه استراتژیک باشد. این ذی‌نفعان شامل مقام‌های رسمی دولت، سازمان‌های ارائه‌دهنده کمک‌های مالی همانند بانک‌ها و صندوق‌ها، خَیران و حامیان، سازمان‌های ارائه دهنده خدمات سلامت، تامین‌کنندگان و افراد حرفه‌ای صنعت خدمات ICT، متخصصان انفورماتیک سلامت، متخصصان بالینی، پژهشگران و بیماران است.

‌در سندی دیگر که «ابزار تهیه استراتژی ملی برای خدمات الکترونیک سلامت» نام دارد و توسط سازمان بهداشت جهانی و اتحادیه بین‌المللی ارتباطات مخابراتی در سال 2012 منتشر شده است، توصیه شده که برای اجرای موفقیت‌آمیز سلامت دیجیتال نیاز به فراهم آوردن و مشخص کردن 7 مورد زیر است:

• 1️⃣ حاکمیت و رهبری اجرای سلامت دیجیتال
• 2️⃣ استراتژی و سرمایه‌گذاری در سلامت دیجیتال
• 3️⃣ سیاست، قوانین و مقررات مربوط به سلامت دیجیتال
• 4️⃣ خدمات و کاربردهای این صنعت
• 5️⃣ استانداردها و قابلیت‌های همکاری
• 6️⃣ زیرساخت‌های مورد نیاز
• 7️⃣ منابع انسانی

‌همچنین، حوزه‌هایی کلیدی در سلامت دیجیتال وجود دارد که موجب نگرانی در روند اجرایی آن می‌شود که از مهم‌ترین آن، سواد سلامت دیجیتال، امنیت سایبری سامانه‌های سلامت دیجیتال و مالکیت و دسترسی به داده‌های این حوزه است؛ که در نتیجه روش‌های نوآورانه برای پشتیبانی از این صنعت نیاز است که اثربخش، قابل تهیه، امن، توسعه پذیر و پایدار باشد.

در آخر، باید به این نکته اشاره کرد که شاید مهم‌ترین بخش از استراتژی هر کشور، اشاره به نحوه ادغام خدمات سلامت دیجیتال در زیرساخت و مقررات موجود نظام سلامت فعلی آن کشور است. همچین نبود سواد کافی برای کار با ابزارهای دیجیتال در میان شهروندان منجر به عدم موفقیت اجرای سلامت دیجیتال می‌شود. به همین دلیل، علاوه بر تهیه استراتژی ملی اجرای سلامت دیجیتال، نیاز به یک نقشه راه یا road map، برای تغییر نظام سلامت از «سیستم طراحی شده برای کاربر» به «سیستم طراحی شده با همکاری کاربر» است که بتواند بیمار و خدمت‌گیرنده را در مرکز توجه خدمات سلامت قرار دهد.

‌

✍?دکتر علی گنجی‌زاده

?کانال کارآفرینی در سلامت:

https://t.me/MedLeanMag