سکوت، شاعرانگی و تعلیق (نگاهی به آلبوم Garden of Expression از تریوی تَپِستری)

اولین آلبومِ تریوی جو لُوانو - Trio Tapestry - یکی از آثارِ قابل توجه ECM در سال 2019 بود. کانسپت موسیقایی این تریو - که نشریه‌ی Boston Globe به حضور سکوت، شاعرانگی و تعلیق اشاره می‌کند - در آلبوم دوم یعنی Garden of Expression تکامل پیدا کرده است. اثری که مشخصه‌ی بارز آن تمرکز قدرتمند بر روی صداهاست. جو لُوانو، ساکسیفونیستی که دامنه‌ی فعالیتش در طول تاریخِ جَزِ مدرن و فراتر از آن گسترش می‌یابد، در تریوی تپستری با حساسیتی استثنایی می‌نوازد. موسیقی او برای این گروه - که به طرز ملایمی ملودیک یا پرشور است، به لحاظ هارمونیک در حالت باز*، به لحاظ ریتمیک، آزاد و به لحاظ معنوی درگیرکننده است - واکنش‌های ظریف و متفاوتی از همکاران خلاق خود دریافت می‌کند. جو، تعامل خود و آن‌ها را «جادویی» توصیف می‌کند. رویکرد فضا-محور کارمن کاستالدی به نواختن درام، موجب پیشرفتِ درکِ بداهه‌نوازانه‌ای می‌شود که او و لُوانو از اوایل دهه‌ی 70 با هم به اشتراک گذاشتند. این تریو، همچنین برای سولونوازی پیانوی مریلین کریسپل، ملودی‌های همراهی‌کننده و تزیینات بداهه‌اش و احساس او نسبت به رنگ صدایی که باعث شکوفایی کاراکتر مجلسی گروه می‌شود، زمینه‌ی الهام است.
آلبوم جدید، در استودیوی RSI شهر لوگانو ضبط شده است و آکوستیک این فضا، جوابگوی جزییات موسیقی است که به بهترین شکل در پروداکشن مانفرد آیشر تحقق پیدا می‌کند. دومین تور اروپایی این تریو در نوامبر 2019، آن‌ها را به سوییس کشاند. در شب قبل از آغاز ضبط، کنسرتی در این استودیو برگزار کردند. «با انجام یک اجرای کامل در آنجا، با فضا احساس راحتی داشتیم. حس موجود در آن، که برای ارائه‌ی رسیتال ساخته شده، شگفت‌انگیز است. ما با دینامیک قوی مینواختیم و واقعن آن را حس می‌کردیم. آرام می‌نواختیم و می‌توانستید سوسوی موسیقی را بشنوید. این باعث تحقق معنوی حقیقی در هر قطعه شد، همچنانکه موسیقی بسط و گسترش می‌یافت.»

جو لُوانو مسیر تکاملی تریو را یک پروسه‌ی طبیعی توصیف می‌کند. همانند آلبوم اول این تریو، همه‌ی قطعات ساخته‌ی لُوانو است. «هر قطعه بخشی از تفکر کلی است که در آن، ریتم، خودش را به جریان موسیقی تحمیل نمی‌کند. این گروهی نیست که کارش را از یک واحد ریتمیک آغاز کند. نیروی محرکه‌ در ملودی و توالی هارمونیک است. و ریتم، درون هر قطعه در یک جریان سیال آزاد، توسعه می‌یابد.» جو، به شباهت بین تریوی حاضر و موسیقی که طی یک دوره‌ی سی ساله در تریوی پاول موتیِن، همراه با بیل فریزل، ساخته است اشاره می‌کند. «ما روش نواختن و برقراری ارتباط را توسعه دادیم. قطعات هر شب تغییر می‌کردند. چنانکه پاول به ما اجازه می‌داد موسیقی را در داخل موسیقی خلق کنیم. آن تلاش و ایده‌پردازی، بنیانی برای ساز زدن و نوشتنِ جدیدترین آثارم در تریوی تپستری فراهم کرده است.»
موسیقی تر و تازه‌ی این تریو، ریشه در سابقه‌ی طولانی دوستی و همکاری آن‌ها دارد. لُوانو و کریسپل یکدیگر را در اواسط دهه‌ی 80، وقتی مریلین با گروه آنتونی براکستون می‌نواخت، ملاقات کردند. بعد از بداهه‌نوازی جو و تریوی مریلین در کلوب ویلج ونگاردِ نیویورک، با همراهی پاول موتیِن و مارک هیلیِس، با اجرای کنسرت‌هایی به کار خود به عنوان یک کوارتت ادامه دادند. پتانسیل توسعه‌ی بیشتر، هم برای لُوانو و هم برای کریسپل، مشهود بود. اما همکاری کارمن کاستالدی برمی‌گردد به سال‌های نوجوانی در کلیولند آمریکا. «کارمن یکی از قدیمی‌ترین و نزدیک‌ترین دوستان من است. با هم بزرگ شدیم. با هم در بندهای مختلف نواختیم و همزمان به کالج برکلی رفتیم و بسیاری از تجربیات مشترک موسیقایی را با هم به اشتراک گذاشتیم. یکی از این ‌تجربه‌ها در بوستون، به سال 1972 اتفاق افتاده است. شنیدن اجرای کیت جرت با همراهی دیوی ردمن، چارلی هَدِن و پاول موتیِن در یک ورکشاپ جز که تاثیر قوی و سازنده‌ای روی جویی و کارمن گذاشت. «بودن در آن فضا با کوارتتی که درهای زیادی به روی ما گشود و به ما جسارت ساخت موسیقی خلاقانه بخشید.»

وقتی لُوانو، کریسپل و کاستالدی، سرانجام به عنوان یک تریو، گرد هم آمدند، موسیقیِ سراسر بداهه نواختند.«اولین کنسرت ما بدون هیچ تم و نغمه‌ای بود. و به نوعی کاوش در امکان نواختن همراه یکدیگر بود. و به این ترتیب موسیقی به شکلی زیبا آغاز شد. من نواری از آن اجرا برای مانفرد آیشر فرستادم و او نیز بسیار حمایت کرد.»
جو، سپس شروع به نوشتن یک برنامه‌ی موسیقایی برای دنبال کردن نتایج آن بداهه‌نوازی‌ها کرد تا قطعاتی را شکل دهد که میتوانست ویژگی‌های منحصر به فرد این ترکیب سه نفره همراه با «روند آرام خود» به بهترین شکل نشان دهد. همزمان با آن ، تکنیک و نواختن همزمان گنگ و ساکسیفون را که برای اولین بار در آلبوم Tones, Shapes and Colors مطرح کرده بود، بهبود ببخشد.
شکوفایی آرام طنین ساز گنگ یکی از امضاهای صوتی این تریو شده است. با هارمونیک‌هایی که در سکوت محو می‌شوند. «هر دو آلبومِ این تریو ، تنها آثاری‌اند که من در آن حضور دارم و شامل برقراری لحظات واقعی سکوت از سوی کل گروه می‌شود.» صحبت از شنیدن ژرف است. می‌توان آلبومِ حاضر را به عنوان اثری معنوی و در عین حال غیر مذهبی شنید که با قطعه‌ی آرام Chapel Song آغاز می‌شود و بازتابی از تجربه‌ی جو از شنیدن سویه‌های دوری از یک ارگ در کلیسایی وینی است. این مسیر در قطعه‌ی Sacred Chant ادامه پیدا می‌کند که دارای برخی کیفیات سرشار از اشتیاق اثری از جان کلترین است. و در نهایت، آلبوم، با قطعه‌ی Zen Like، جایی که گنگ، تریو را به مراقبه‌ای جمعی فرامی‌خواند، خاتمه می‌یابد. البته تاثیرات غیر مذهبی نیز در کار وجود دارد. لُوانو در تابستان 2019 و در تور کنسرت همراه با دایانا کرال، خواننده‌ی جز، قطعه‌ی East of the Sun را اجرا می‌کردند و قطعه‌ی West of the Moon در آلبومِ حاضر، در واقع پاسخی به نواختن مداوم آن است. جو تاکید می‌کند که «مثل East of the Sun به نظر نمی‌رسد. اما منبع الهامش بوده است. در واقع بسیاری از این قطعات جدید در جاده و طی این سفرها نوشته شده اند.»
بین اولین و دومین آلبومِ تریوی تپستری می‌توان رشد هنری مدامی را مشاهده کرد. برای لُوانو، Seeds of Changes در آلبوم اول، قطعه‌ای کلیدی بود. هم از نظر روشی که گروه در ادامه پیش گرفت و هم اینکه خود قطعه یک فرم آزاد بود: همزمان یک ساخته‌ی بلوزی، به فرم بالاد و با حالت موسیقی مجلسی می‌شد حسابش کرد.
با چیزی که لوانو از آن به «حس و جریانی ویژه» تعبیر می‌کند، به قطعه‌ی همنام آلبوم هدایت می‌شویم، و دانه‌هایی که ریشه می‌دوانند. «حالا ما، طی این دو آلبوم، صاحب یک رپرتوار شگفت‌انگیز هستیم.»
برگردان از متن وبسایت ECM


* هارمونی باز: یک آکورد در وضعیت باز قرار دارد، هرگاه فاصله‌ی بالاترین و پایین‌ترین نتِ آن، بیش از یک اکتاو باشد.