«مدرسه‌ای برای هنر گوش کردن»

لیبل ECM در سال 2019 پنجاه سالگی خود را جشن گرفت

ریچارد ویلیامز، منتقد موسیقی جز و نویسنده‌ی کتاب‌هایی چون The Blue Moment اینطور می‌نویسد: «با پایان دهه‌ی 1960 موسیقی جز دیگر کاملا از مد افتاده بود. اگر نگوییم که دیگر در مسیرهای خلاقانه‌ی خود دیگر به پایان رسیده بود، اما به هر حال دیگر تجارت مناسبی برای صنعت موسیقی به حساب نمی‌آمد. بنابراین ظهور یک کمپانی نشر موسیقی جز یک اتفاق عجیب محسوب می‌شد... مانفرد آیشر با محتوایی هوشمندانه در لیبل خود سرسختانه پای جز ایستاد و دلیلی نمی‌دید که موزیسین‌های آمریکایی را در کنار همنوازان اروپایی ننشاند. او معیارهای عالی خودش برای تولید موسیقی در استودیو و همینطور بسته‌بندی و طرح روی جلد آلبوم‌ها را پیاده کرد. تمام این موارد- مخصوصا علاقه‌ی شخصی‌اش به اضافه کردن یک هاله‌ از ریورب (Reverb) روی صدای سازهای آکوستیک که کیفیت موسیقی را شبیه به چیزی می‌کرد که گویی در کلیسا شنیده می‌شود- در نهایت اما منتقدان لیبل را علیه او بسیج کرد. اما تنها یک نسخه‌ موسیقی عالی که طی 50 سال گذشته تولید شده باشد سلاحی است که با آن می‌تواند در مقابل منتقدانش بایستد. او به ما یاد داد سخت‌کوشانه‌تر، عمیق‌تر و وسیع‌تر گوش کنیم و همین مهم‌ترین دستاورد او بوده است.»

درباره‌ی پیشینه‌ی ای‌سی‌ام پیش‌تر در پاراساندر خوانده و شنیده‌اید. لیبلی که خانه‌اش در مونیخ آلمان است و پدرش مانفرد آیشر، یک کنترباس نواز ماجراجو که تصمیم گرفت با راه اندازی لیبل خودش "افق‌های تازه‌ای را در موسیقی نشانه بگیرد." البته که این پیانیست‌های آمریکایی بودند که در اوایل کار بسیار به ریشه دواندن کیفیت منحصر به فرد جز آوانگاردی که قرار بود ای‌سی‌ام نمایندگی‌اش کند، یاری رساندند. از بزرگانی مثل کیت جرت و چیک کوری‌یا که بگذریم، حتی اولین آلبوم بلند منتشر شده توسط ای‌سی‌ام کاری بود با عنوان Free at Last اثر یک پیانیست آمریکایی به نام مَل والدرون که در آن زمان در مونیخ زندگی می‌کرد. با این حال گذشت زمان اروپایی‌های بیشتری را (اغلب از شمال و مرکز این قاره) به سمت آیشر کشاند و سر دوستی‌های شکل گرفته و نقش فعال و غیرقابل انکار خود آیشر در پروسه‌ی ضبط و تهیه‌ی آلبوم‌ها، بسیاری شدند پایه‌ی ثابت این لیبل.

پرفروش‌ترین‌ها

آیشر تا همین دو سال پیش چندان به سرویس‌های استریم آنلاین روی خوش نشان نمی‌داد. اما تردیدی نیست از زمانی که آرشیو باارزش لیبل را وارد این سرویس‌ها کرد، هم لطف بزرگی به ما شنوندگان موسیقی کرد و هم لطف بزرگی به جیب خودش و خیلی‌های دیگر. با این حال در تاریخ نشر ضبط‌های این لیبل آلبوم‌های پرفروشی به چشم می‌خورند. در صدر تمام منتشرشده‌های کاتالوگ ای‌سی‌ام شاهکار کیت جرت، The Köln Concert از سال 1975 نشسته است. آلبومی که با فروش بیش از 3.5 میلیون نسخه بعنوان پرفروش‌ترین سولوآلبوم در تاریخ موسیقی جز و هم‌چنین پرفروش‌ترین آلبوم پیانونوازی تمام تاریخ شناخته می‌شود. در رتبه‌های بعدی پرفروش‌های لیبل به ترتیب آلبوم Offramp از پَت متنی، Officium از یان گاربارک و آنسامبل هیلیارد، Return to Forever از چیک کوری‌یا و The Melody at Night With You باز هم از کیت جرت قرار دارند.

این آلبوم‌ها را می‌توانید اینجا بشنوید:

1- Keith Jarrett - The Köln Concert (1975)

2- Pat Metheny – Offramp (1982)

3- Jan Garbarek & The Hilliard Ensemble – Officium (1994)

4- Chick Corea – Return to Forever (1972)

5- Keith Jarrett – The Melody at Night, With You (1999)

شنیدن، آموختنی است

آیشر موسیقی را بعنوان یک "هنر شنیداری که از هیچ پدید می‌آید و در هیچ فرو می‌رود" توصیف می‌کند. مشخصن آیشر و دست‌اندرکارانش در ای‌سی‌ام به آن بخشی از این پروسه‌ی ابزورد علاقمندند که میان این دو هیچ پدیدار می‌شود. تقریبن تمام آثاری که از ابتدا توسط ای‌سی‌ام منتشر شده- چه ضبط‌های کلاسیک جز آوانگارد که بخش اعظم کاتالوگ لیبل را با مرکزیت موزیسین‌هایی چون کیت جرت، پاول بلِی، جان سِرمن، توماش استانکو و... تشکیل می‌دهد؛ و چه انشعابی که با عنوان ECM New Series و با محوریت آثار کلاسیک و مدرن موسیقی و با محوریت چهره‌هایی چون آروو پرت، جیا کانچلی، تگران منصوریان و... منتشر می‌شود؛ و چه آن معدود آلبوم‌هایی که حیات خلوت آیشر را تشکیل می‌دهند و در حوالی ژانرهای مختص به فرهنگ‌های خاص (همچون آثار اشتفان میکوس) و سایر آثاری که در دسته‌های ژانریک مشخصی نمی‌گنجند- همه و همه نه تنها برای گوش کردن نیازمند دقتی ویژه هستند (بله آیشر تافته‌ی جدابافته‌ای نیست، موسیقی همین است. آیشر اما یکی از بزرگترین پایگاه‌های "حفظ و اشاعه‌ی" موسیقی خوب را با حال خوب سر پا نگه داشته است.) بلکه گوش دادن به آنها خود به مثابه آموختن این دقت نظر ویژه است. در تقریبن تمام آثار متاخر ای‌سی‌ام یک ویژگی مشخص و تعیین کننده برای انگشت گذاشتن روی اهمیت شرایط گوش کردن به موسیقی هست که کمتر به آن توجه می‌شود: قطعه‌ی آغازین هر آلبوم با حدود 5 ثانیه سکوت آغاز می‌شود. فرصتی برای حبس کردن نفس‌هامان تا موسیقی بهتر و عمیق‌تر در جانمان بنشیند.

• در کانال تلگرامم از سالها پیش بسیاری از آلبوم های ECM را مرور کرده ام. کافیست در کانال جستجو کنید ECM و پست ها را ببینید و آهنگ ها را بشنوید.