شوخِ بی‌روحِ پراحساس (نگاهی به آلبوم Life Goes On از کارلا بلِی)

کارلا بلِی، آهنگساز و پیانیست آمریکایی عموماً به واسطه‌ی آثارش برای آنسامبل بزرگ و Bigband ها شناخته می‌شود. اما طی سال‌های گذشته ایده‌های موسیقایی خودش را در قالب یک تریو شکل داده و به نظر می‌رسد به کیفیتی به دور از زیاده‌گویی رسیده و پر از جمله های شسته‌رُفته‌ای است که به پایه‌ای‌ترین اِلِمان‌ها ساده شده و در عین سادگی، بسیار زیباست.

آلبوم Life Goes On که اخیراً منتشر شده، سومین اثر از روند تازه‌ای است که با Trios در سال 2013 آغاز شد و با Andando el Tiempo در سال 2016 ادامه پیدا کرده است. بلِی در کنار دو همکار قدیمی، «استیو سوالو» و باسِ ملودیک و گرم‌اش و «اندی شپِرد» با ساکسفون سوپرانوی شاد و چابک و سرزنده و ساکسفون تِنورِ منعطف و نرم و شناور خود، تریویی را تشکیل داده‌اند که حالا قدمتش به 25 سال می‌رسد. ( اولین آلبوم این تریو در سال 1995 و با نام Songs With Legs منتشر شده‌ بود.) شناخت عمیق این سه نفر از یکدیگر و تسلط بالای موزیکالشان باعث شده صدای جمعی منحصر به فردی از گروه شنیده شود و هر آنچه از یک تریوی جَز انتظار داریم، برآورده کند.

بلِی همیشه در وهله‌ی اول خودش را یک آهنگساز میداند تا نوازنده. اما جای خوشحالی است که انتخاب فرمت تریو فضای بیشتری را در اختیار بلِی برای ارائه‌ی مهارتش در نواختن پیانو قرار داده است. نوازندگی با اجتناب از به رخ کشیدن مهارت، دوری از تزیینات و اضافه‌کاری، انتخاب دقیق نت‌ها و اجرای بسیار تمیز و مینیمالیسمی پر از شوخی و در عین حال گاهی بی‌حس و خشک و بی‌روح کیفیت متمایزی به ساز او داده است.

نحوه ی تولید این سه آلبوم نیز تفاوت‌هایی با گذشته دارد. علی‌رغم همکاری 40 ساله با ECM در پخش آلبوم‌ها - که تحت لیبل های مستقل خودش یعنی Watt و JCOA منتشر می شدند - بلِی هیچگاه تجربه ی همکاری با تهیه‌کننده را نداشته است. اما در این سه آلبوم شاهد حضور مانفرد آیشر در کنار گروه و در نهایت انتشار این سه اثر با لیبل ECM هستیم.

همه‌ی قطعات آلبومِ جدید، که به صورت سه سوییت در کنار هم قرار گرفته‌اند، ساخته‌ی بلِی هستند.

سوییتِ چهاربخشیِ هم‌نام آلبوم زمانی که او در حال بهبودی از بیماری بوده، نوشته شده است.با یک بلوزِ 12 میزانی در ابتدای آن آغاز می شود که تا مدتی بعد از شنیدنش در ذهن ادامه پیدا میکند و به این سادگی‌ها از یادرفتنی نیست. حس و حال نسبتاً خوشبینانه و گاهی همراه با شوخ‌طبعی از بیشتر بخش‌های آن به گوش می‌رسد.

سوییت Beautiful Telephones مُلهم از یک نقل قول از دونالد ترامپ از اولین مشاهداتش هنگام ورود به دفتر ریاست جمهوری است. قطعه‌ای که به گفته‌ی بلِی متاثر از این است که هر لحظه توجه رییس جمهور به چیزی جلب میشود و موسیقی نیز به همین روال تغییر میکند و دگرگون می‌شود.

بخش اول این سوییت با پیانوی غم‌انگیز و به شدت طعنه‌آمیزِ بلِی آغاز می شود و با تغییرات زیاد در لحنِ بخش‌های مختلف و همچنین در عین اشاراتی به نغمه‌های میهن‌پرستانه نظیر Yankee Doodle و The Star-Spangled Banner به موومان سوم، همراه با طنزی ظریف، می انجامد. نبوغ بلِی در تغییرات لحن و ایجاد چنین دوگانگی‌هایی در آهنگسازی‌اش مثال‌زدنی است.

اما به زعم منتقدین از جمله دِیو گِلی در گاردین، جالب ترین بخش آلبوم، سوییت سوم به نام Copycat است. سیری در مفهوم «ندا و پاسخ»* در موسیقی جَز با راه هایی تازه. جایی که هر سه عضو گروه در نوعی تعقیبِ ملودیکِ مبتکرانه قرار میگیرند، جملات و عبارات از میانشان برای بسط و توسعه و تفسیر عبور میکند و هماهنگی‌شان در آخرین بخش این آلبوم، در بالاترین سطحِ بداهه‌نوازی و اجرا خودنمایی می‌کند.

بلِی بدون شک یکی از تاثیرگذارترین‌های موسیقی جَزِ آمریکاست. از همکاری با طیف گسترده‌ای از هنرمندان گرفته تا آهنگسازی برای ارکسترها و آنسامبل‌های بزرگ و کوچک و تاثیری که روی نسل‌های بعدی گذاشته تا شیوه‌های انتشار و به وجود آوردن لیبل‌های مستقل و شخصی، او را در ۸۲ سالگی به یکی از هنرمندان بی‌مانند تبدیل کرده است.

سایت ECM خبر از این داده که پروژه‌های بعدی او در راه‌اند. او همچنان شگفت‌انگیز است.

* ندا و پاسخ (Call and Response) :
1. در جاز الگویی است که در آن عبارت اجراشده توسط یک آوازخوان یا ساز، توسط آوازخوان، ساز یا گروهی دیگر از سازها پاسخ داده می‌شود.
2. سبکی اجرایی که در آن عبارت‌های تک‌خوان بارها با عبارت‌هایی از سوی همسرایان پاسخ داده می‌شود و اغلب در موسیقی آفریقا و برخی دیگر از گونه‌های موسیقی غیر غربی دیده می‌شود.