6 کلاه فکری

این 7 مجموعه مقاله، خلاصه‌ای از کتابی با همین عنوان به تالیف ادوارد دی‌بونو (Edward Debono) است که در آن، درباره مدل 6 کلاه فکری (6 thinking hat) خواهیم خواند. در ادامه به بررسی هر کلاه فکری خواهیم پرداخت.
ایده 6 کلاه فکری یکی از مدل‎های رایج در طوفان فکری است که سبب می‌شود که موضوعات را از جنبه‌های مختلف بررسی کرد تا بهترین راه را برای موضوع طراحی کرد.

چگونه هنگام تصمیم‌گیری با  شش کلاه فکری از مغزم بیشتر استفاده کنم

کیفیت زندگی شما تا حد زیادی به کیفیت تصمیمات شما بستگی دارد.

این مطلب قسمتی از مجموعه بزرگتری است که در آن درباره چگونگی تصمیم‌گیری برخی از بهترین تصمیم گیرندگان و متخصصان رفتار شناختی یاد می‌گیریم.

چه می‌شد اگر روشی ساده وجود داشت تا افراد بتوانند بهتر تصمیم بگیرند. در این مطلب به شما این روش ها را آموزش می دهیم پس تا پایان آن با ما همراه باشید. در این مقاله به شما اهمیت و مزایای استفاده از شش کلاه فکری، مروری بر شش کلاه فکری، و نحوه استفاده از این شش کلاه آموزش داده می‌شود.

ادوارد بونو، روانشناس، مخترع، مشاور و نویسنده است که با بسیاری از شرکت های بزرگ و سازمان های دولتی و خصوصی کار کرده است. بونو به این شرکت ها کمک کرده چطور بهتر فکر کنند تا به نتیجه بهتری دست پیدا کنند. او طی این مسیر یک تکنیک بسیار ساده برای حل مشکلات ایجاد کرد تا تصمیمات بهتر و سریعتری بگیرد.

هدف از این کار رسیدن به تصمیم گیری بهتر است. با این حال، از زمانی که شروع کردم از این روش در تصمیم‌گیری شخصی خودم استفاده کنم، به این باور رسیدم که تغییر در تفکر آگاهانه، حتی زمانی که به تنهایی انجام شود، ارزش زیادی ایجاد می‌کند.

تفکر موازی

در تصویر زیر چه می بینید؟ یک خرگوش یا یک اردک؟

اگر اول به منقار نگاه کنم، اردک را می‌بینم. اما اگر از سمت راست عکس شروع کنم و منقارش را برای دومین بار نادیده بگیرم، می‌توانم صورت یک خرگوش را ببینم که منقار به گوش خرگوش تبدیل می شود. پس این نکته مهم است که من از چه جهتی شروع به نگاه کردن به تصویر می‌کنم.

تصور کنید که چهار نفر در تلاش برای توصیف این هستند که یک خانه ییلاقی زیبا چگونه به نظر می‌رسد. یک نفر جلوی خانه می‌ایستد، یکی عقب و دو نفر دیگر در هر طرف خانه. هر یک اصرار می‌کند که دیدگاه او از نمای خانه درست است. آن‌ها پیشرفت اندکی می‌کنند. این دقیقاً همان کاری است که ما وقتی با یکی بحث می کنیم انجام می‌دهیم؛ هر یک از ما سعی می کند ثابت کند حرف او درست است. در چنین شرایطی پیدا کردن حقیقت و بهترین راه حل، دشوار است.

با استفاده از تفکر موازی، هر یک در اطراف خانه قدم می‌زنند و به یکدیگر نگاه می‌کنند. در حالی که همه در یک طرف خانه ایستاده‌اند، همه آن‌ها به طور موازی به خانه نگاه می‌کنند. این به سوژه اجازه می‌دهد تا به طور کامل بررسی شود.

این روش ما را وادار می‌کند که همگی همزمان به یک جهت نگاه کنیم.

با این روش دیگر مجبور نیستیم نگرش دیگران را در نظر بگیریم مگر اینکه قرار باشد تصمیمی براساس نگرشی به جز نوع نگاه ما شکل بگیرد.

این نوع تفکر موازی دقیقا همان شش کلاه فکری است.

مزایای اصلی شش کلاه فکری

• بهترین تکنیک‌های تفکر

این تفکر به تعیین نرخ بازدهی در زمان تصمیم گیری کمک می کند. همچنین آموزش، یادگیری و به خاطرسپاری آن ها راحت است.

در ادامه به بررسی چهار مزیت اصلی این نوع تفکر می پردازیم:

• مزیت اول : اثرگذاری

یکی از مزیت های این نوع نفکر این است که زمان هایی شما نمی‌خواهید سر موضوعی با دیگران بحث کنید، اما ممکن است بخواهید دید ان ها مانند شما باشد. همچنین لازم نیست برای تمام موضوعات و مواردی که پیش روی شما هست تصمیمی بگیرید،  فقط موارد ضروری را حل و فصل کنید.

• مزیت دوم: از غرور دوری کنید

به جای اینکه دیگران را نادیده بگیرید و خود را قوی نشان بدهید، فقط به کار خود ادامه دهید. با استفاده از شش کلاه فکری می توانید ثابت کنید چقدر باهوش هستید.

• مزیت سوم: هر چیز جای خودش

ما اغلب به صورت  همزمان کلاه‌های متعددی مثل احتیاط، اطلاعات و فرصت‌ها داریم. این تکنیک به ما این اجازه را می‌دهد که در یک زمان یک کلاه داشته باشیم. به این معنا که در یک زمان به جای شش کار همزمان، فقط یک کار انجام دهید و این قطعا ساده تر است. مغز ما به گونه ای برنامه ریزی شده تا همزمان به موضوعات مختلفی بپردازد.

• مزیت چهارم: صرفه جویی در زمان

شیوه‌های آگاهانه تفکر به ما این امکان را می‌دهد که بیشتر روی هدفمان متمرکز باشیم و در زمان و انرژی خود صرفه جویی کنیم.

به طور خلاصه، این تکنیک تفکر خاص مانند تفکر احساسی یا تفکر محتاطانه را دنبال می‌کند و نشان می دهد تنها شیوه فکری نیست. تصور اینکه یک کلاه روی سرتان گذاشته اید بسیار جالب خواهد بود، همچنین می تواند به آرامش، خلاقیت و افزایش درک ذهن و تفکر شما کمک کند.

شش کلاه فکری

اینجا خلاصه ای از شش کلاه فکری برای شما نوشته شده است:

• کلاه سفید: اطلاعات و واقعیت ها

وقتی ما کلاه سفید را سر می‌گذاریم، واقعیت‌های قابل رسیدگی را بررسی می‌کنیم و می‌خواهیم چیزهایی مانند ” چه اطلاعاتی داریم؟ و ” هنوز به چه اطلاعاتی نیاز داریم؟” را بدانیم.

• کلاه قرمز: احساسات

با پوشیدن کلاه قرمز می توانیم احساسات واقعی خود را بیان کنیم. ما نیازی به تایید احساساتمان نداریم. باکلاه قرمز برخلاف کلاه سفید می توانیم بگوییم «از من دلیلش را نپرس ولی این موضوع را قبول ندارم» یا «او را دوست ندارم و نمی خواهم با او کار کنم».

• کلاه سیاه: احتیاط

کلاه سیاه به ما این امکان را می‌دهد که سوالات انتقادی بپرسیم. ما می‌خواهیم مشخص کنیم که در یک پروژه چه چیزی ممکن است اشتباه باشد. بر خلاف کلاه قرمز، ما باید دلایلی برای صحبت هایمان ارائه کنیم. در این مواقع ممکن است بگوییم که «هر دوی ما این خانه را خیلی دوست داریم. این فکر کلاه سرخ است، اجازه دهید یک کلاه سیاه برای یک لحظه داشته باشیم».

• کلاه زرد: تفکر مثبت

با کلاه زرد، هدف ما ایجاد گمانه‌زنی‌های مثبت است. این کلاه مربوط به انجام کارها و موثر بودن است. ما ممکن است بگوییم «شما تمام دلایلی که این ایده شکست می‌خورد را به من گفتید؛ از شما می‌خواهم کلاه زرد را سرتان بگذارید. حالا چه می بینید؟».

• کلاه سبز: تفکر خلاق

با استفاده از کلاه سبز ما اجازه داریم افکار و ایده های دیوانه وار داشته باشیم. می توانیم راه و روش های جدید و نویی برای نگاه کردن به دنیا داشته باشیم. می توانیم به خود بگوییم «به خاطر داشته باش که کلاه سبز بر سر گذاشته ای، پس می توانی به هر چیزی فکر کنی». با این روش از افکار احمقانه به افکار و شیوه های موفقی در زندگی می رسید که راه و مسیر را به شما نشان می دهد.

• کلاه آبی: کنترل

کلاه آبی کلاه کنترلگری است و به این موضوع می پردازد که آیا شما از کلاه ها به درستی استفاده کرده اید؟ این کلاه به مدیریت زمان، توالی کلاه ها و مشارکت در تفکر با استفاده از کلاه ها می پردازد. با کلاه می توانیم بگوییم «بهتر است تفکرمان را با کلاه قرمز شروع کنیم، بعد کلاه سفید را روی سرمان بگذاریم، بعد سبز و در آخر هم کلاه سیاه».

این نکته را در نظر داشته باشید دلیل اینکه برای نام گذاری کلاه ها از رنگ استفاده می کنیم این است که گفتن «از کلاه قرمز استفاده کن» بسیار راحت تر است به نسبت اینکه بگوییم «از کلاه احساسات خود استفاده کن».

چگونگی استفاده از شش کلاه فکری

در یک گروه ما باید همان زمان کلاه یکسانی بر سر داشته باشیم. در غیر این صورت با بحث و جدال های همیشگی روبرو خواهیم شد. نه اینکه بگویی «تو کلاه سیاه هستی، من کلاه زرد هستم» بلکه باید بگوییم «موافقی همگی کلاه سیاه را روی سر بگذاریم؟ حالا چه می بینید؟»

برای استفاده از شش کلاه فکری دو راه وجود دارد:

1- استفاده به صورت تکی:

یکی از مزایای استفاده از یک کلاه در قدرت آن است. اینکه از یک نفر درخواست کنیم تنها به یک روش فکر کند بسیار دقیق خواهد بود. به جای اینکه بگوییم «اینجا به تفکر خلاقانه نیاز داریم» خواهیم گفت «لطفا از کلاه سبز استفاده کن». وقتی فردی از شما انتقاد می کند می توانید بگویید «این تفکر کلاه سیاه جالبی است اما کمی از کلاه زرد استفاده کنیم».

2- ترکیبی از چند مورد :

راه اندازی

بهتر است وقتی هنوز مبتدی هستید، از یک توالی از پیش تعیین شده استفاده نمایید. در غیراینصورت ممکن است سر این موضوع که از چه کلاهی استفاده کنید، بحث و جدال شود.

زمان

هر فردی برای 1-3 دقیقه از هر کلاه استفاده کند. اما اگر نتایج خوبی حاصل شد، می توان این زمان را گسترش داد.

توالی

با کلاه آبی شروع کرده و صحبت را به پایان برسانید.

نوبت شماست

آیا متوجه شدید که این مدل تفکر تا چه اندازه روی تفکر شما در ملاقات ها تاثیرگذار است؟ اطلاعاتی که در این مقاله گفته شد برای شروع استفاده ار محیط های دوستانه و غیررسمی مفید خواهد بود.

تصمیم مهم بعدی خود را با شش کلاه فکری بگیرید!

در مقالات بعدی به صورت کامل به توضیح در باره هر کلاه خواهیم پرداخت...

برای ترجمه یا تالیف هر مقاله ساعت‌ها زمان و تجربه صرف شده است پس خواهشمندم امانت‌دار آنها باشید :)