مقدمه

صبح است و خانم "میم" که عجله دارد به سرکار برود مشغول کلنجار رفتن با کودک سه ساله اش نوید است تا لباسهایش را پوشانده و او را به کودکستان برساند اما نوید تمایلی به رفتن به کودکستان ندارد و با مقاومت و گریه سعی می کند تا هم مادر را از سرکار رفتن منصرف کرده و هم خود در خانه بماند و کارتون ببیند

پارمیدا 7ساله از دست والدین خود ناراحت است که به مراسم عروسی می روند و او را با خود نمی برند .او با خشم به پدرش می گوید که اصلا کار خوبی نمی کنند که او را تنها می گذارند اما پدر به پارمیدا توضیح می دهد او قلبا علاقه مند است تا پارمیدا هم با آنها باشد اما متاسفانه محل عروسی کوچک است و تعداد کمی را دعوت کرده اند و او قول داد تا برنامه های دیگر حتما پارمیدا را با خود ببرند اما پارمیدا نپذیرفت و با حالت قهر به اتاقش رفت.

آوا 15 ساله مدتی است که در درس ریاضی افت کرده و نمرات پایینی دریافت می کند مادرش خانم "لام" با عصبانیت به او می گوید که از وقتی با دوستان جدید وقت گذرانی می کند نمراتش پایین آمده و اگر بخواهد به ارتباط با آنها ادامه بدهد گوشی اش را از او می گیرد و ماهیانه اش را هم کم می کند ، این نحوه برخورد خانم ل باعث شده تا آوا تصمیم بگیرد تا مدتی با مادرش صحبت نکند و هر کاری را که دلش می خواهد به گونه ای انجام بدهد که او متوجه نشود.

بسیاری از والدینی که با مواردی مشابه با روایت های بالا مواجه می شوند ، این پرسش را مطرح می کنند:

در زمان طغیانهای احساسی فرزند، باید چه واکنشی بروز داد؟

پاسخ شما خواننده عزیز ، در یک کارگاه مشاوره گروهی تحت عنوان " راهنمایی عاطفه: کلید پرورش کودکان با هوش عاطفی

" با کمک یک مشاور خانواده براساس پژوهشهای دکتر جان گاتمن و دکتر جون دکل داده خواهد شد.

هوشیاری عاطفی چیست و چه تاثیری دارد ؟

وقتی والدین این سه کودک و نوجوان در یک جلسه مشاوره گروهی با مشاور خانواده مواجه شدند و هر کدام مسایل و چالشهایی که در ارتباط با فرزند خویش داشتند را مطرح کردند؛ از او خواستند تا در جهت تعامل سازنده با فرزندان به آنها یاری رساند. مشاور خانواده معتقد بود که والدین می بایست با مفهوم هوشیاری عاطفی و کاربرد آن در زندگی فرزندشان آشنا شوند.

او می گوید:"هوشیاری عاطفی شامل توان کنترل کردن امیال، به تأخیر انداختن کامجویی، ایجاد شور و شوق در خود، تشخيص حالات اشخاص دیگر و از عهده نوسانات زندگی برآمدن است"او همچنین مطرح کرد که پژوهشگران معتقد هستند که هوشیاری عاطفی و توانایی فرد در برخورد با احساسات حتی بیشتر از بهره هوشی او در موفقیت و خوشبختی در همه زمینه های زندگی اعم از روابط خانوادگی، مؤثر است.

والدین از مشاور خانواده پرسیدند که چگونه می توان هوشیاری عاطفی فرزندان را ارتقا داد؟ و مشاور در پاسخ به آنها بر ایجاد بستر مناسب خانواده تاکید کرد.

خانواده، نخستین نهاد آموزش عاطفه

مشاور خانواده گفت :"خانواده نخستین آموزشگاه برای آموختن عاطفه است ؛ در این فضای خصوصی احساسات خود و دیگر اعضای خانواده را می شناسیم، راجع به آنها فکر کرده و واکنشهای مناسب را انتخاب می کنیم. همچنین در خانواده است که می آموزیم چگونه امیدها و ترسهایمان را تشخیص داده و ابراز کنیم. " او همچنین افزود:"بیشتر والدین می خواهند با فرزندشان رفتاری منصفانه، همراه با صبر و احترام داشته باشند؛ به او یاد بدهند که به شیوه مؤثری مشکلاتش را حل کند و روابط باثبات و سالمی برقرار سازد. آنها همچنین می دانند که جهان چالشهای بسیاری پیش روی فرزندشان قرار می دهد و مایل هستند که پشتیبان و الهام بخش او باشند "البته برخی از خانواده ها با وجود تمایل حرکت در این راستا نمی توانند به طور موثری با احساسات منفی فرزند خود برخورد کنند.

کدام والدین نمی توانند به طور موثر با احساسات منفی فرزند خویش برخورد کنند؟

والدین در اینجا سوال دیگری مطرح کردند که کدامین والدین نمی توانند به طور موثر با احساسات منفی کودک برخورد داشته باشند ؟او در پاسخ مطرح کرد برای اینکه پاسخ شما را بدهم لازم است در ابتدا تفاوت بین والدینی که عملکرد خوبی دارند و آنهایی که ضعیف عمل می کنند را برای شما برشمرم.

والدین خوب ، متوجه احساسات فرزندانشان هستند و می توانند با آنها همدردی کرده ، تسکینشان داده و راهنمایی شان کنند.

اما برخی از والدین با وجود اینکه با محبت هستند نمی توانند به شیوه ای مؤثر با احساس های منفی فرزندانشان برخورد کنند.

از جمله این والدین می توان به سه دسته زیر اشاره کرد :

والدین بی اعتنا:

والدینی هستند که احساس های منفی فرزندانشان را نادیده می گیرند، کم اهمیت می پندارند یا رد می کنند؛

مثلا به کودک پنج ساله ای که با دیدن کابوس از خواب می پرد و گریه می کند می گوید "چیزی نیست! نترس"شاید پاسخ مناسب کودک به او این باشد که "پس حتما تو آن چیزی را که من دیده ام، ندیده ای"» اما برعکس، در چنین شرایطی کودک عقیدۂ شخص بزرگتر را درباره آن رویداد می پذیرد و یاد میگیرد که درباره تشخیص خودش شک کند

والدین ناراضی:

والدین ناراضی، از اینکه فرزندانشان احساس های منفی خود را نشان می دهند خشمگین می شوند و ممکن است آنها را به دلیل ابراز عواطفشان توبیخ یا تنبیه کنند؛

والدین بی عنان:

والدینی هستند که احساس های فرزندانشان را می پذیرند و با آنها همدلی می کنند، اما فرزندانشان را راهنمایی نمی کنند و برای رفتار آنها حد و مرزی تعیین نمی نمایند.

او پس از قیاس عملکرد والدین گفت تنها والدینی در این راستا موفق هستند که راهنمایان عاطفی باشند.

راهنمایان عاطفی کیستند و چگونه عمل می کنند ؟

مشاور خانواده ضمن همدلی با والدین نوید، پارمیدا و آوا مطرح کرد همین که شما الان در اینجا حضور دارید

گام مهمی در جهت رشد فرزند دلبندتان برداشته شده است و با کمی همت و کسب آگاهی بهتر خواهید توانست با چالشها مواجه شوید. حال زمان آن رسیده است که با راهنمایان عاطفی آشنا شوید.

راهنمایان عاطفه والدینی هستند که در جریان احساسات فرزندشان قرار می گیرند و روشهای رویارویی با افت و خیزهای زندگی، ابراز خشم، اندوه یا ترس را به فرزندانشان می آموزند همچنین آنها احساسات منفی را به عنوان واقعیت زندگی می پذیرند و از لحظات احساسی به عنوان فرصتهایی برای آموزش درسهای مهم زندگی به فرزندان و ایجاد روابط صمیمانه تر استفاده می کنند.

او در ادامه مطرح کرد :"اما شما والد عزیز می بایست توجه داشته باشید که دادن راهنمایی عاطفه به این معنی نیست که همه مشاجرات خانوادگی پایان خواهند گرفت، و دیگر اندوه یا فشاری وجود نخواهد داشت زیرا اختلاف، یک واقعیت زندگی خانوادگی است و استفاده از راهنمای عاطفی ،می تواند والدین و فرزندان را به هم نزدیک کند به گونه ای که والدین می توانند زمانیکه نیاز به سرسختی است، خود را سرسخت نشان دهند و یا وقتی فرزندانشان اشتباه می کنند یا به بیراهه می روند، به آنها تذکر داده و هراسی از تعیین حدومرز نداشته باشند"

5گام راهنمای عاطفه که والد می تواند برعهده بگیرد، چیست؟

مشاور خانواده پس از مشاهده سردرگمی والدین در حین آشنایی با مفاهیم جدید گفت که ضرورت دارد تا 5 گام راهنمای عاطفه را که والدین می توانند برعهده بگیرند را در ادامه توضیح دهد.

· والد متوجه احساس کودک می شود.

· والد احساس کودک را به عنوان فرصتی برای صمیمیت و آموزش می بیند.

· والد با احساس همدلی گوش می دهد و به احساس های کودک اعتبار می بخشد.

· والد به کودک کمک می کند تا کلماتی را پیدا کند و بر احساسش نام بگذارد.

· والد ضمن آنکه راههای گوناگونی را برای حل مسئله بررسی می کند، حد و مرز تعیین می نماید.

در اینجا مادر آوا از مشاور خانواده پرسید که چه عاملی باعث می شود تا برخی از والدین بتوانند این 5 گام را طی کنند و برخی نه ؟

مادر آوا گفت :"من وقتی به مادران دوستان دخترم که با ایشان ارتباط دارم نگاه می کنم فقط یکی را می شناسم که توانسته است این 5 گام را عملا در ارتباط با فرزندش پیاده کند. "

مشاور خانواده مطرح کرد یکی از عواملی که در روند اجرای راهنمای عاطفه یاری رسان است ،سبک فرزند پروری خانواده می باشد که لازم است با آن آشنا شوید.

شیوه فرزند پروری :

مشاور خانواده گفت وقتی به تربیت فرزندان می نگریم ،با سه سبک فرزند پروری والدین مواجه می شویم که در ادامه به آنها اشاره می کنم :

· والدین مستبد نوعا محدودیتهای زیادی را تعیین می کنند و بدون آنکه توضیحی بدهند از فرزندانشان توقع اطاعت محض دارند که همین موضوع باعث میشود فرزندانی زودرنج و ناسازگار تربیت شوند

· والدین در شیوه آسان گیر نسبت به فرزندانشان با محبت هستند و با آنها گفت وگو می کنند، اما محدودیت بسیار کمی برای رفتار آنها تعیین می کنند که همین امر موجب می شود فرزندانشان تابع امیال آنی، ستیزه خو، دارای اعتماد به نفس پایین بوده و از موفقیتهای اندکی برخوردار باشند.

· والدین مقتدر، با محبت هستند و در عین اینکه برای فرزندانشان حد تعیین می کنند، بسیار منعطف بوده و به فرزندانشان راجع به حدود تعیین شده توضیح می دهند و همین امر باعث می شود تا فرزندانی تربیت کنند که همکار، متکی به نفس ، با انرژی، صمیمی و هدفمند باشند.

مشاور خانواده در ادامه اذعان داشت که وقتی به این سه سبک فرزند پروری می نگریم متوجه می شویم که والد با سبک فرزند پروری مستبدانه همان والد ناراضی، والد با سبک فرزند پروری آسان گیر همان والد بی عنان و والد با سبک فرزند پروری مقتدرانه همان والدی است که در هنگام برخورد با عملکرد نامناسب فرزند از راهنمایی عاطفی استفاده می کند.

در اینجا مادر آوا گفت من پاسخ پرسشم را گرفتم ولی در حال حاضر راهکار چیست؟

مشاور خانواده پاسخ داد که راه حل حفظ فرزندانمان از بسیاری از خطرات، ایجاد پیوندهای عاطفی قوی تر با آنهاست تا به این ترتیب به آنها کمک کنیم تا به سطح بالاتری از هوش عاطفی برسند.

در اینجا پدر پارمیدا خطاب به همسرش گفت :"خانم ببین من چقدر بهت گفتم که ما می بایست در تعامل با پارمیدا هم محبت داشته باشیم و هم مقتدرانه عمل کنیم فکر می کنم که تو می بایست در این راستا بیشتر وقت صرف کنی"اما مشاور خانواده خطاب به پدر پارمیدا گفت درست است که همیشه نقش مهم و اساسی مادر در تربیت فرزند مورد توجه بوده است اما پژوهشها نشان داده است با وجود اینکه تأثیر برهمکنش مادر و فرزندان بسیار مهم است اما تأثیر پدر می تواند بسیار مهمتر باشد

نقش پدر در رشد عاطفی فرزندان

مشاور خانواده ادامه داد:"پژوهشها تاثیر پدر را در رشد عاطفی فرزندان نشان داده است. هنگامی که پدر از احساسات فرزندانش باخبر است و می کوشد تا به آنها در حل مسائلشان کمک کند، بچه ها در مدرسه و ارتباط با دیگران موفق تر دیده می شوند؛ اما پدری که از نظر عاطفی دور از دسترس است و نسبت به عواطف فرزندانش خشن، عیبجو یا بی اعتناست، می تواند تأثیری بسیار منفی بر آنها بگذارد. "

او همچنین اذعان داشت که پژوهشها نشان داده است که بسیاری از کودکان خانواده های طلاق و تک سرپرست فاقد حمایت مالی یا عاطفی مورد نیازشان از جانب پدر بوده و پدر خود را حتی یک سال پس از جدایی ندیده اند، بیشتر مورد تجاوزات جسمی و جنسی قرار گرفته اند.

حال شما خواننده عزیز اگر تمایل دارید تا هر چه بیشتر با جزئیات راهنمای عاطفی که توسط مشاور خانواده در جلسات مشاوره گروهی مطرح می شود، آشنا شوید مطالب بعدی من رزان سمنانیان و همکارم طاهره لطیفی را دنبال کنید و در نظر داشته باشید مبنای پژوهش ما کتاب کلیدهای پرورش هوش عاطفی در کودکان و نوجوانان دکتر جان گاتمن و دکتر جون دکلر می باشد.

همچنین از شما می خواهیم با اعلان نظرات و دغدغه های خود ما را در ارتقای کیفیت مطالب یاری دهید.

بیشتر بخوانیم

چگونه هوش عاطفی فرزند خویش را ارتقا دهیم ؟