شهر هوشمند به مثابه سرویس

چالش شهرنشینی

شهرنشینی سریع باعث تغییر رویکرد شهرها به سمت شهرهای هوشمند شده است، که باید دسترسی شهروندان به خدمات را افزایش دهد و به مدیریت شهرها کمک کند تا هزینه ارائه این خدمات را کاهش دهند.

در حالی که چالش‌های هر شهر با شهر دیگر متفاوت است، اما برخی از چالش‌های پیرامون شهرنشینی کلی و مشترک هستند، مانند:

• بودجه محدود، همراه با هزینه بالای عملیات موجود و نیز زیرساخت قدیمی،
• سرعت تغییرات تکنولوژیکی، همراه با افزایش پیچیدگی و حجم داده‌ها،
• عدم وجود دید و آگاهی کافی از تأثیر پروژه‌های پایلوت‌ فناورانه، که منجر به افزایش قطع ارتباط بین مقامات دولتی و جوامع در خصوص حریم خصوصی، شفافیت و مشارکت در طرح‌های شهر هوشمند می‌شود.

در این دنیای جدید در حال تکامل، مقامات دولتی و شهری به دنبال دستیابی به گزینه‌های نوآورانه برای تسریع در حرکت به سمت شهر هوشمند بدون هزینه کردن تمام بودجه خود و یا متوقف نمودن سایر پروژه‌های نوآورانه هستند.

تحول دیجیتال در شهرها

تحول دیجیتال، ایجاد تغییر در عملکرد‌های سنتی یک مجموعه (اعم از شهر، سازمان، شرکت و نظایر آن) با محوریت فناوری‌های تحول‌آفرین است. تحول دیجیتال در شهرنشینی، راه‌حل‌های جدیدی با هدف بهبود کیفیت زندگی و افزایش ایمنی زندگی شهری را ایجاد می‌کند که براساس آن می‌توان دارایی‌ها و منابع را بهتر مدیریت کرد.

یکی از دستاوردهای تحول دیجیتال در شهرها این است که مدیریت شهری در درون سازمان و یا مجموعه خود به دنبال یافتن راه‌حل برای چالش‌های شهری نیست و به این شناخت و آگاهی رسیده است که باید زمینه را برای همکاری با شرکت‌های نوپا و فناورانه به منظور استفاده از ظرفیت آنها در برطرف نمودن نیازهای خود مهیا نماید.

شهر هوشمند به مثابه سرویس

با تکامل شهرهای هوشمند و بالغ‌ شدن آنها، تعریف نیازها و الزامات محقق شدن آنها و همچنین ارائه راه‌حل مناسب به نیازها در قالب سرویس‌های اختصاصی، روندی مشخص و شفاف یافته است. در این میان، برخی از ارائه‌دهندگان خدمات در حوزه شهر هوشمند که با استفاده از زیرساخت‌های خود، مدلی مفهومی و عملیاتی در شهر هوشمند را توسعه‌ داده‌ و توانسته‌اند راه‌حلی برای برخی از نیازهای فناورانه شهر هوشمند ارائه نمایند، در حال توسعه و تجربه خود و استفاده از آن برطرف نمودن نیازهای مشابه سایر شهرها هستند. این دسته از ارائه‌دهندگان سرویس، به دنبال دستیابی به نقش رهبری و پیشرویی در ارائه سرویس‌های شهر هوشمند هستند. برای دستیابی به این هدف، باید زنجیره‌ای از اقدامات فناورانه در شهر هوشمند تعریف شود که شامل ایجاد یک پلتفرم شهر هوشمند، ایجاد مرکز کنترل، راه‌اندازی داشبورد مدیریتی و عملیاتی و در نهایت ایجاد اپلیکیشن شهروندی است.

اما این تمام کار نیست و تطبیق زنجیره اقدامات فناورانه با نقشه راه اختصاصی هر شهر(customizing) که خود بیانگر مجموعه اقدامات و پروژه‌های مورد نیاز برای هوشمندسازی آن شهر بوده، لازم است. همچنین باید مدل تجاری قابل بهره‌برداری این زنجیره اقدامات تعیین، بسته‌های سرمایه‌گذاری مورد نیاز، تعریف شده و ارزش ایجاد شده و دوره بازگشت سرمایه در اثر تحقق آنها را پیش روی مدیران شهری قرار می‌دهد. همچنین باید بودجه شهر برای پیاده‌سازی این اقدامات فناورانه را نیز در نظر گرفت.

شهر هوشمند به مثابه سرویس (SCaaS) یک مدل ارائه خدمت انعطاف‌پذیر است که از آن برای حل چالش‌هایی که بودجه لازم برای آن وجود ندارد با رویکردهای سنتی شهر هوشمند استفاده می‌شود. این روش، به شهرها این امکان را می‌دهد تا ساختار شهری را به‌عنوان مکان‌های سازگاری که از طریق استفاده از فناوری‌های نوآورانه خدمات پیشرفته‌تری را به شهروندان ارائه می‌دهند، دوباره بازسازی نمایند.

سه جنبه کلیدی مدل شهر هوشمند به مثابه سرویس

• حرکت از CAPEX (هزینه سرمایه) به OPEX (هزینه عملیاتی): پیشرفت‌های اقتصاد دیجیتال باعث کاهش هزینه‌های اولیه مرتبط با مدل‌های تجاری سنتی شده است. از سویی دیگر، مدل‌های مبتنی بر اشتراک (Subscription based models) به طور فزاینده‌ای در حال رشد هستند زیرا ارتباط بین سرمایه‌گذاری در فناوری و زیرساخت را حذف می‌کنند. باید به این نکته اشاره کرد که در شهر هوشمند به مثابه سرویس هدف از توسعه یک دارایی، مالکیت آن نیست، بلکه استفاده حداکثری از آن است.
• رویکرد اقتصاد مشارکتی برای ایجاد اکوسیستم: شهرهای هوشمند اکوسیستمی از ذی‌نفعان مختلف و متنوع هستند که از شهروندان، کسب و کارها و جوامع تشکیل شده است. در شهر هوشمند به مثابه سرویس از مدل‌های «مبتنی بر تقاضا» به دلیل انعطاف‌پذیری که دارند، استفاده می‌شود. مدل‌های مبتنی بر تقاضا امکان ایجاد ارزش در اکوسیستم شهر هوشمند را فراهم می‌کنند به گونه‌ای که افراد، کسب‌وکارها و جوامع جزء فعالین اصلی در حرکت به سمت شهر هوشمند آینده خواهند بود. در واقع شهر هوشمند به مثابه سرویس، یک اکوسیستم مشارکتی خواهد بود که هدف آن، استفاده از مشارکت بخش‌ها و ذی‌نفعان مختلف شهر هوشمند به ویژه شهروندان است.
• ارائه خدمات دیجیتال از طریق یک پلتفرم داده باز: یک بخش اصلی برای ارائه خدمات دیجیتال، پلتفرم شهر هوشمند است که داده باز بوده و اشتراک‌گذاری داده‌ها را در بین همه ذینفعان شهر هوشمند ترویج می‌دهد. شهر‌ها، پروژه‌ها و خدمات مختلف را در قالب خدمات توسعه‌یافته بر روی چنین پلتفرمی خریداری می‌کنند. این پلتفرم امکان ارائه مجموعه‌ای از خدمات دیجیتال از طریق مشارکت‌های دوجانبه با شرکت‌های خصوصی را فراهم می کند.

در نهایت اینکه استفاده از شهر هوشمند به مثابه سرویس، اقتصاد پایدار شهری را بهبود بخشیده و شهروندان با سرعت بیشتر و هزینه کمتر می‌توانند به خدمات دسترسی داشته باشند. همچنین، شهر را در برابر هرگونه شوک اقتصادی بالقوه در آینده سازگارتر و انعطاف‌پذیرتر می‌کند.

در واقع مدل شهر هوشمند به مثابه سرویس، حرکت از مدل‌های سنتی همچون مدل طراحی-ساخت-راهبری به سمت مدل‌هایی چون مبتنی بر کاربرد (usage-driven) است. اما باید به این نکته نیز اشاره کرد که ممکن است در پذیرش مدل نوآورانه مقاومتی از سوی مدیریت شهری و یا بخش‌های مختلف شهر هوشمند وجود داشته باشد.

در حرکت به سمت شهر هوشمند به مثابه سرویس باید چند نکته را در نظر داشت:

1- ارائه‌دهندگان سرویس و یا سیستم‌های شهر هوشمند باید خدمات و سیستم‌های جدید خود را به صورت «به عنوان سرویس (As a Service)» ارائه نمایند.

2- شهروندان (افراد و کسب و کارها) از طریق پلتفرم دیجیتال مبتنی بر تقاضا در اجرای پروژه‌های پایلوت شهر هوشمند مشارکت نمایند.

3- ارزیابی از میزان پیشرفت در حرکت به سمت هوشمندسازی شهری انجام شده و چند پروژه شاخص انتخاب گردد.

در حالت ایده‌آل، نکات بیان شده در حرکت به سمت شهر هوشمند به مثابه سرویس، زمینه لازم برای مشارکت بیشتر در ایجاد شهرهای هوشمند از طریق مدل «به عنوان سرویس (As a Service)» را فراهم می‌کند. در حرکت به سمت این روند، باید خدمات اصلی از طریق پلتفرم داده باز شهر هوشمند ارائه شود. همچنین ذکر این نکته نیز لازم است که در این مسیر، فناوری‌های زیر می‌تواند کاربرد داشته باشد:

• اینترنت اشیا (IoT): ادغام با موضوعاتی چون پارکینگ، روشنایی و مدیریت پسماند
• فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT): در ایجاد تدارکاتو زیرساخت‌های الکترونیکی
• فناوری جغرافیایی: ارائه خدمات مبتنی بر مکان مانند سیستم‌های حمل‌ونقل
• برنامه‌های کاربردی سازگار با موبایل و ابر: مانند سرویس‌های پرداخت و مدیریت بازدیدکنندگان
• دوقلوهای دیجیتال: ادغام کاملاً باز بین سیستم‌های موجود و third-party

چرا باید شهر هوشمند به مثابه سرویس را انتخاب کرد

شهر هوشمند به مثابه سرویس برای ایجاد مزایای پایدار و سرمایه‌گذاری‌های آینده‌نگر در فناوری، زمینه‌های مناسبی را به شهرها ارائه می‌کند تا از این طریق شهرها بتوانند با شرایط پساکووید تطبیق داده شوند. شهر هوشمند به مثابه سرویس با تغییر مدل‌های ارائه سرویس، صرفه‌جویی در سرمایه‌گذاری‌های اولیه فناوری را به همراه داشته و منابع مالی را در نیازهای ضروری‌تر جامعه مانند مقابله با همه‌گیری بیماری‌ها اختصاص می‌دهد.