نبرد سیستم ایمنی انسان با کرونا؛ در ساعات اولیه نفوذ ویروس به بدن چه اتفاقی روی می‌دهد؟

پادتن‌های بدن در برابر ویروس کرونا بار دیگر به دنبال شیوع سویه اومیکرون مورد توجه قرار گرفته‌اند زیرا نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که تزریق دو دوز از واکسن احتمالا مصونیت کافی در برابر این سویه جهش‌یافته از ویروس ایجاد نمی‌کند.

به این ترتیب تزریق دوز سوم از واکسن‌های کنونی یا حتی واکسنی ویژه که برای سویه اومیکرون تهیه خواهد شد اجتناب ناپذیر به نظر می‌رسد. هدف از تزریق واکسن‌های کرونا تولید پادتن در بدن است. این پادتن‌ها پروتئین‌هایی به شکل حرف «وای» (Y) هستند که در صورت ابتلای فرد به ویروس کرونا یا تزریق واکسن تولید می‌شوند.

پادتن‌ها به پروتئین‌های اسپایک که بر روی سطح ویروس کرونا قرار دارند می‌چسبند و مانع از نفوذ ویروس به درون سلول‌های بدن می‌شوند.

هرچند پادتن‌ها عاملی مهم در پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا، ابتلای مجدد به آن یا پاکسازی بدن از ویروس هستند اما تنها ابزار سیستم ایمنی بدن برای مقابله با بیماری «کووید ۱۹» نیستند.

راجر شاپیرو، ایمنی شناس در دانشگاه هاروارد می‌گوید: «واکنشی پیچیده و هماهنگ [از سوی بدن] وجود دارد که از نظر تکاملی واقعا زیبا است.»

در ساعات اولیه ورود ویروس کرونا به بدن چه رخ می‌دهد؟

پروتئین‌های پیام‌رسان در همان دقایق و ساعات اولیه پس از ورود ویروس کرونا از سیستم ایمنی ذاتی بدن درخواست کمک برای مقابله با ویروس می‌کنند. نوتروفیل‌ها (neutrophils) که بین ۵۰ تا ۷۰ درصد گلبول‌های سفید را تشکیل می‌دهند اولین واکنش سیستم ایمنی در برابر ویروس هستند.

نوتروفیل‌ها به همان اندازه که سریع در محل نفوذ ویروس حاضر می‌شوند به همان سرعت نیز از بین می‌روند.

واکنش دیگر سیستم ایمنی بدن در برابر ویروس نوعی از گلبول‌های سفید به نام «ماکروفاژها» هستند. «ماکروفاژها» در فرایندی به نام «بیگانه‌خواری» به بلعیدن هر آنچه که بر روی سطح خود دارای پروتئین مخصوص سلول‌های سالم بدن نیست مشغول می‌شوند. سلول‌های دندریتیک نوع دیگری از بیگانه‌خوارهای بدن انسان محسوب می‌شوند.

این سلول‌ها در عین حال رابط بین سیستم ایمنی ذاتی و سیستم ایمنی تطبیقی هستند. یکی از کارکردهای سلول‌های دندریتیک تحریک سیستم ایمنی تطبیقی برای واکنش در برابر ویروس است.

جان وری، ایمنی شناس در دانشگاه پنسیلوانیای آمریکا درباره عملکرد «ماکروفاژها» و سلول‌های دندریتیک می‌گوید: «مانند بمباران منطقه‌ای انجام دادن است به امید اینکه تا حد ممکن به نیروی اشغالگر آسیب بزنید...همزمان هم به مقر فرماندهی خبر می‌دهید تا یگان ویژه برای دخالت آماده باشد.»

در تشبیه جان وری انجام بمباران منطقه‌ای بیشتر از سوی «ماکروفاژها» انجام می‌شود و سلول‌های دندریتیک بیشتر وظیفه درخواست کمک از مقر فرماندهی و هماهنگی با سیستم ایمنی تطبیقی را برعهده دارند.

مقام‌های ارشد بهداشت جهانی و اروپا: واکسن به تنهایی مانع گسترش کرونا و سویه اومیکرون نخواهد شد

سیستم ایمنی تطبیقی؛ تکاوران بدن در برابر کرونا

لنفوسیت بی (B cells) و لنفوسیت تی (T cells) در واقع نقش تکاوران و افسران ارشد بدن را در نبرد با ویروس و باکتری ایفا می‌کنند. هنگامی که سیستم ایمنی ذاتی موفق به مقابله با نیروی مهاجم به بدن نشود سیستم ایمنی تطبیقی با کمک لنفوسیت بی و لنفوسیت تی وارد عمل می‌شود.

لنفوسیت‌های بی پس از چند روز از ابتلا به ویروس شروع به تولید پادتن در برابر آن می‌کنند. واکسن‌های کرونا نیز در واقع با تحریک لنفوسیت‌های بی موفق به تولید پادتن می‌شوند.

شریک اصلی لنفوسیت‌های بی در روند مقابله با بیماری لنفوسیت‌های تی هستند که به دو نوع «کشنده» و «کمک‌کننده» تقسیم می‌شوند. لنفوسیت‌های تی از نوع کشنده آن «کشنده» می‌توانند به طور مستقیم سلول‌های آلوده به ویروس یا سلول‌های سرطانی را از بین ببرند. در مقابل لنفوسیت‌های تی «کمک‌کننده» به واکنش قوی‌تر سیستم ایمنی بدن در برابر ویروس و هدایت لنفوسیت‌های تی «کشنده» به سوی سلول‌های آلوده به ویروس کمک می‌کنند.

لنفوسیت‌های تی «کشنده» می‌توانند آسیب‌های جانبی نیز برای بدن در پی داشته باشند هرچند هدف اصلی آنها حفاظت از بدن در مقابل ویروس و باکتری است.