هزینۀ دانستن!

امروز ۲۶ دسامبر ۲۰۲۱ بعد از بیست و پنج سال تلسکوپ فضایی جیمز وب به فضا پرتاب شد، تا با دقیق ترین و حساسترین محاسبات به نقطه ای بالای سرمان برسد که بتواند قلب هستی را ببیند. تلسکپی که برای ساختش بیش از ۱۰میلیارد دلار هزینه شده و امروز با موشکی ۲۰۰ میلیون دلاری پرتاب شد.
بودجه ای برای بشریت. بودجه ای که اگر از بعضی ساکنان این سیاره بپرسی، احتمالا ترجیح دهند به جای کشف راز عالم برای بهبود زندگی بشر صرف شود؛ اما آیا نظر آنها اصلا مهم است؟ نه، چون این ماموریت تعریف شده و این هزینه صرف شده است. اما آیا این رای آنها درست است!؟ نمیدانم.
این‌قدر می‌دانم که بشر همان‌قدر که نیازمند بقاست، نیازمند دانستن نیز هست و در طی تاریخ، بشریت برای دانستن جان‌های زیادی را فدا کرده است. حالا باید ببینیم نجات عده‌ای از نوع بشر مهمتر است یا آگاهی بخشی به بشریت. اصلا باید ببینیم به علم اعتماد داریم؛ اهمیت این ماموریت از نگاه علم فیزیک و نجوم کاملا آشکار است؛ حتی اگر این ماموریت به شکست منجر شود راهی جدید برای رسیدن به این هدف ابداع خواهد شد و البته هزینه ای دیگر. هرچه بیشتر از ماهیت کیهان سر درآوریم، می‌توانیم تصمیمات بهتری برای آینده‌مان بگیریم و ماهیت خودمان را هم بهتر بشناسیم. گرچه که برای شناخت ماهیت خودمان، لزوما نیازی به کشف کیهان نداریم! همچنین برای بهبود کیفیت زندگی میلیاردها نفر در روی این کره هم لزوما به هزینه‌ای میلیاردی و آن هم هزینه‌ی ماموریتی تحقیقاتی نیاز نداریم.
اگر جورابتان پاره باشد و صبحانه هم نخورده باشید، ترجیح می‌دهید به رستوران بروید یا موزه؟ انتخاب هر دو گزینه محتمل است و با توجه به روحیات و اولویت‌های شما، جواب این سوال متفاوت خواهد بود و البته که هیچ جواب درست و قطعی هم در کار نیست. حالا این مثال را می‌توانیم به نوع بشر، هزینه‌هایش و جیمز وب و کشف نادانسته‌ها تسری داد. با این نگاه می‌بینیم که پیدا کردن پاسخی قطعی برای این مساله پیچیده است اما می‌توان اساسا مسأله را کمی دستخوش تغییر کرد و پرسید. نمی‌شود سالانه هزینه‌ای معادل ساخت جیمز وب، صرف رشد کیفیت زندگی نوع بشر کرد و هزینه‌اش را نه از محل تحقیقات علمی که از بودجه تشریفات و ریخت و پاش‌های ریز و درشت‌مان تامین کنیم؟!

5 دی 00