زنگزور،ایران،روسیه

تخم مرخ هایی که در سبد شکسته میشوند..

تحلیل نقش ایران و روسیه در جلوگیری یا به تعویق انداختن طرح کریدور زنگزورطرح کریدور زنگزور، که هدف آن اتصال سرزمین اصلی آذربایجان به نخجوان از طریق خاک ارمنستان (استان سیونیک) است، به دلیل پیامدهای ژئوپلیتیکی‌اش برای ایران و روسیه حساسیت‌برانگیز است. هر دو کشور ابزارهای دیپلماتیک، نظامی و اقتصادی متعددی برای جلوگیری یا به تأخیر انداختن این طرح دارند که در ادامه بررسی می‌شود:ابزارهای ایران برای جلوگیری یا تأخیر طرح زنگزور

دیپلماسی فعال و فشار منطقه‌ای:

فشار بر ارمنستان: ایران با تقویت روابط دیپلماتیک و اقتصادی با ارمنستان، به‌ویژه از طریق پروژه‌های زیرساختی مانند بزرگراه تبریز-ورزقان-نوردوز و پل مرزی جدید بر رود ارس، می‌تواند ارمنستان را به حفظ حاکمیت خود بر سیونیک ترغیب کند. این اقدامات وابستگی ارمنستان به ایران را افزایش داده و مانع از پذیرش کریدور تحت کنترل خارجی می‌شود.

هشدارهای دیپلماتیک: ایران بارها اعلام کرده که کریدور زنگزور خط قرمز این کشور است. اظهارات مقامات ایرانی، از جمله بروجردی، نشان‌دهنده موضع قاطع تهران برای استفاده از هر ابزاری در جلوگیری از این طرح است.

همکاری با چین: ایران می‌تواند با جلب حمایت چین، که از مسیرهای ترانزیتی مانند کمربند و جاده منتفع است، فشار دیپلماتیک بین‌المللی بر آذربایجان و ترکیه را افزایش دهد.

ابزارهای نظامی:

مانورهای نظامی در مرز: ایران با برگزاری رزمایش‌های نظامی در نزدیکی مرزهای خود با آذربایجان و ارمنستان، مانند رزمایش‌های اخیر در منطقه مرزی، می‌تواند قدرت نظامی خود را به نمایش گذاشته و بازدارندگی ایجاد کند. این اقدامات به باکو و آنکارا هشدار می‌دهد که هرگونه تغییر در مرزهای ژئوپلیتیکی با واکنش نظامی مواجه خواهد شد.

حمایت ازجریان های همسو : ایران می‌تواند از جریان های همسو در منطقه برای ایجاد فشار غیرمستقیم بر آذربایجان استفاده کند، اگرچه این گزینه با ریسک تشدید تنش همراه است.

ابزارهای اقتصادی:

جایگزین‌های ترانزیتی: ایران با توسعه مسیرهای جایگزین، مانند کریدور شمال-جنوب یا تقویت مسیرهای ترانزیتی از طریق ارمنستان، می‌تواند جذابیت اقتصادی کریدور زنگزور را کاهش دهد.

فشار اقتصادی بر آذربایجان: ایران می‌تواند با استفاده از اهرم‌های تجاری، مانند محدود کردن صادرات انرژی یا همکاری‌های اقتصادی، باکو را تحت فشار قرار دهد

ابزارهای روسیه برای جلوگیری یا تأخیر طرح زنگزور

دیپلماسی و نفوذ منطقه‌ای:

نفوذ بر ارمنستان: روسیه به‌عنوان متحد سنتی ارمنستان و با حضور پایگاه نظامی در گیومری، می‌تواند ایروان را به رد طرح کریدور تحت کنترل خارجی ترغیب کند. مسکو می‌تواند از اهرم‌های سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) برای تقویت موضع ارمنستان استفاده کند.

مذاکرات با باکو و آنکارا: روسیه با روابط نزدیک خود با ترکیه و آذربایجان می‌تواند از مذاکرات پشت‌پرده برای به تأخیر انداختن یا تغییر شرایط کریدور استفاده کند. مسکو پیش‌تر طرحی برای مدیریت کریدور تحت نظارت خود پیشنهاد داده بود که نشان‌دهنده تلاش برای حفظ نفوذ منطقه‌ای است.

مخالفت با دخالت غرب: ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، طرح کریدور تحت مدیریت شرکت‌های نظامی خصوصی آمریکایی را فریب‌کاری خوانده و خواستار هوشیاری منطقه‌ای شده است. این موضع می‌تواند با فشار دیپلماتیک بر طرف‌های غربی تقویت شود.

ابزارهای نظامی:

حضور نظامی در قفقاز: روسیه با استقرار نیروهای حافظ صلح در قره‌باغ و پایگاه نظامی در ارمنستان، می‌تواند به‌عنوان مانعی در برابر اجرای کریدور عمل کند. هرگونه تغییر در وضعیت منطقه بدون رضایت مسکو می‌تواند با واکنش نظامی مواجه شود.

تهدیدات غیرمستقیم: روسیه می‌تواند با افزایش تحرکات نظامی در قفقاز یا حمایت از گروه‌های مخالف در منطقه، هزینه اجرای طرح را برای آذربایجان و ترکیه بالا ببرد.

ابزارهای اقتصادی:

کنترل مسیرهای انرژی: روسیه به‌عنوان رقیب در بازار انرژی، می‌تواند با فشار بر پروژه‌های انرژی آذربایجان، مانند خطوط لوله گاز به اروپا، جذابیت کریدور زنگزور را کاهش دهد.

سرمایه‌گذاری در مسیرهای جایگزین: مسکو می‌تواند با تقویت کریدور شمال-جنوب و همکاری با ایران، مسیرهای ترانزیتی جایگزین را توسعه دهد که نفوذ اقتصادی کریدور زنگزور را کم‌رنگ کند.

تحلیل مشترک و نتیجه‌گیریایران و روسیه هر دو از منظر ژئوپلیتیکی و اقتصادی از کریدور زنگزور متضرر می‌شوند، زیرا این طرح می‌تواند نفوذ آن‌ها در قفقاز را کاهش داده و مسیرهای ترانزیتی تحت کنترل ناتو و ترکیه را تقویت کند. ایران با ابزارهای دیپلماتیک (فشار بر ارمنستان و همکاری با چین)، نظامی (رزمایش‌ها و تهدیدات بازدارنده) و اقتصادی (توسعه مسیرهای جایگزین) می‌تواند اجرای طرح را به تأخیر انداخته یا مانع آن شود. روسیه نیز با استفاده از نفوذ دیپلماتیک در ارمنستان و مذاکرات با ترکیه و آذربایجان، حضور نظامی در منطقه، و تقویت مسیرهای ترانزیتی جایگزین، توانایی مشابهی دارد.با این حال، محدودیت‌هایی نیز وجود دارد. ایران به دلیل تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی ممکن است در بلندمدت با چالش‌هایی مواجه شود، و روسیه به دلیل درگیری در اوکراین و نیاز به حفظ روابط با ترکیه و آذربایجان، ممکن است مواضع متناقضی اتخاذ کند. با وجود این، هماهنگی بین ایران و روسیه، به‌ویژه از طریق معاهده مشارکت راهبردی امضا شده در ژانویه ۲۰۲۵، می‌تواند اثربخشی اقدامات آن‌ها را افزایش دهد.

در نهایت، احتمال موفقیت ایران و روسیه در به تأخیر انداختن طرح زنگزور به توانایی آن‌ها در ایجاد اجماع منطقه‌ای (با ارمنستان و چین) و مدیریت فشارهای غرب بستگی دارد. اگر این دو کشور بتوانند هزینه‌های سیاسی و اقتصادی اجرای کریدور را برای آذربایجان و ترکیه بالا ببرند، احتمال به تعویق افتادن یا حتی لغو طرح افزایش می‌یابد.

#شاهرخ_خیرخواه