بلاک چین و اقتصاد خلاق

«اقتصاد خلاق» پارادایمی است که با آغاز هزاره جدید به عنوان چرخه اقتصادی نوینی برای جبران زیان های حاصل از نوسانات بازار و اقتصاد مبتنی بر انرژی در قالب اسناد رسمی بسیاری از کشورها مد نظر قرار گرفته است.

کشورهای اتحادیه اروپا، بریتانیا و استرالیا توجه ویژه ای به این نوع از اقتصاد داشته اند؛ اقتصادی که مبنای آن بر نبوغ و خلاقیت انسان ها در این جوامع بنا شده است. این نوع از اقتصاد به همراه اقتصاد فرهنگی سهم قابل توجهی در تولید ناخالص داخلی کشورها داشته اند.

اقتصاد خلاق نسخه تکامل یافته ای از اقتصاد فرهنگی است. بر اساس یافته های ارنست و یانگ در سال 2015، 11 بخش از اقتصاد فرهنگی در مجموع 3 درصد از تولید ناخالص جهانی را به خود اختصاص داده اند و در کنار آن سهم «GDP» اقتصاد خلاق، برابر با «GDP» کشور بزرگی مانند هندوستان بوده است.

بیشتر بدانید:‌ فناوری OTT چگونه توزیع محصولات خلاق را تسریع کرد؟

از سوی دیگر اقتصاد خلاق 29.5 میلیون شغل در سراسر جهان ایجاد کرده و قطعا در سال های آینده این بخش سهم بسزایی در اشتغال زایی کشورها خواهد داشت.

صنایع نشر، تبلیغات، بازی، فیلم و سینما، تلویزیون و موسیقی از بخش های درآمدزای اقتصاد خلاق و فرهنگی هستند. در این بین با رشد ضریب نفوذ اینترنت در جوامع مدرن سرعت انتقال محصولات فرهنگی و خلاق ابعاد جدیدی به خود گرفته و این محصولات می توانند در سایر کشورها نیز مخاطبان خود را داشته باشند.

برای نمونه انواع محتواهای فرهنگی در انواع قالب ها (صوتی، تصویری و ویدئویی) در دنیای دیجیتال به کالای ارزش مندی تبدیل شده اند و به راحتی مرز کشورها را در می نوردند. البته نباید از تاثیر ساز و کارهای حمایتی از مالکیت فکری چنین آثاری غافل شد؛ چرا که اساس ارزش آفرینی کالاهای فرهنگی و خلاق به شدت به نحوه حمایت از چنین کالاهایی وابسته است.

بیشتر بدانید: آیا نقض کپی رایت برای صنعت تلویزیون و سینما تنها زیان به همراه داشته است؟ تحقیقات چیز دیگری را نشان می دهند!

ایران یکی از کشورهایی است که می تواند از پتانسیل های موجودی که دارد در راستای ساختارمند ساختن اقتصاد خلاق و اقتصاد فرهنگی خود استفاده کند. با توجه به تاریخ، فرهنگ غنی و جمعیت جوان و تحصیل کرده این کشور، اقتصاد فرهنگی و خلاق می تواند به عنوان یکی از جایگزین های مهم در فرایند گذار از اقتصاد وابسته به انرژی مطرح شوند.

اما مشکل کار این است که تمامی زیر مجموعه های صنایع فرهنگی و خلاق به شدت به قوانین مالکیت فکری وابسته هستند. این صنایع زمانی می توانند در ابعاد ملی و بین المللی رشد نمایند، که ساختار مناسب حمایتی از دارایی های آن ها وجود داشته باشد.

ساختار قانونی کپی رایت و تاثیر آن بر اقتصاد خلاق

قوانین حمایت از صنایع خلاق و فرهنگی در چارچوب قوانین ملی و بین المللی خلاصه می شوند. قوانین ملی برای حمایت از حق نشر حدود 5 دهه است که در ایران وجود دارد. اما این کشور در نظام های حمایت از مالکیت فکری آثار شامل حق نشر در ابعاد بین المللی مشکلات بسیاری دارد. ایران یکی از معدود کشورهایی است که همچنان از پذیرش معاهده «برن» جهت حمایت از «حق نشر/کپی رایت» سر باز زده است. در چنین شرایطی تولیدکنندگان محصولات فرهنگی و خلاق این کشور از چرخه جهانی این صنایع به دور خواهند بود. از سوی دیگر کالاهای فرهنگی و خلاق در داخل ایران با مشکلات بسیاری رو به رو هستند. فرایند کند قضایی جهت پیگیری شکایت ها از یک سو و نقض گسترده حق نشر در فضای دیجیتال سبب شده تا صنایع خلاق و فرهنگی این کشور هیچ گاه رشد پایداری نداشته باشند.

راه حل بلاک چین برای صنایع خلاق

با این حال در سال های گذشته و با روی کار آمدن فناوری بلاک چین و استفاده از این فناوری برای حل چالش های مالکیت فکری کور سوی امیدی برای ایجاد بستر های حمایتی مناسب از صنایع خلاق و فرهنگی ایران شکل گرفته است. در چنین شرایطی است که بلاک چین می تواند در ثبت دارایی های فکری کمک شایانی کند.

بیشتر بخوانید: بلاک چین و سیر تکامل صنعت موسیقی

ساز و کارهای ثبت آثار در قالب فناوری بلاک چین می تواند به شفافیت مالکیت آثار منجر شود و قابلیت غیرقابل تغییر بودن سوابق ثبت شده در این فناوری می تواند سبب قابل اعتماد بودن سوابق شود. شکل گیری پایگاه داده شفافی می تواند روند تجارت و واگذاری حقوق و توزیع درآمدها به ذینفعان کالاهای فرهنگی و خلاق را دگرگون سازد. وجود پایگاه داده ای شفاف و بهره مندی از قابلیت قراردادهای هوشمند می تواند توزیع منافع در چارچوب وب را برای کالاهای فرهنگی و خلاق هموار سازد.

در نمونه های خارجی، استارتاپ «Dotblockchain» و «Custos» در صنعت موسیقی تلاش می کنند تا با افزایش شفافیت مالکیت آثار و حفاظت از مالکیت فکری آثار سبب افزایش درآمد هنرمندان و پایداری بیشتر چرخه اقتصادی موسیقی شوند. یا استارتاپ «Binded» تلاش دارد تا حق کپی رایت عکس ها را در فضای وب برای عکاسان محفوظ نگه دارد.

در این بین «Bernstein Technologies» و « Copyrobo» نیز دو استارتاپی هستند که تلاش دارند تا حق نشر آثار را در سراسر جهان برای مالکان آن تضمین کنند. در چنین شرایطی استارتاپ هایی می توانند در ایران شکل گیرند تا فرایند حمایت از حقوق مالکیت فکری تولیدکنندگان محصولات فرهنگی و خلاق را تسهیل کنند.

همکاری چنین استارتاپ هایی در ایران با نمونه های خارجی می تواند حمایت های بین المللی از آثار خالقان ایرانی را به همراه داشته باشد. البته باید توجه داشت که پشتوانه حقوقی چنین حمایت هایی بسیار اهمیت دارد و قطعا شکل گیری پایگاه های بزرگ داده آنلاین در جهت ثبت شفاف آثار می تواند انگیزه مسئولان ایران برای حمایت حقوقی در سطح ملی و بین المللی را بیشتر کند.