پیتزا؛ تاریخچه، انواع و جایگاه آن در دنیای امروز

بخش اول:

پیتزا، یکی از نمادهای جهانی غذاهای فست‌فود، امروزه در سراسر دنیا محبوبیتی بی‌نظیر دارد. اما این غذای ساده و در عین حال جذاب، دارای پیشینه‌ای تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی بسیار غنی است. در این مقاله تلاش شده است به‌صورت مفصل به سیر تحول پیتزا، انواع آن و تنوع فرهنگی‌اش پرداخته شود.

بخش دوم: تاریخچه پیتزا

1. پیش‌زمینه تاریخی

ریشه‌های پیتزا را باید در نان‌های تخت پخته‌شده در فرهنگ‌های باستانی جست‌وجو کرد. در ایران باستان، نان‌های تنوری که بر روی سنگ‌های داغ یا سپر داغ سربازان پخته می‌شد و با پنیر یا خرما خورده می‌شد، شکلی ابتدایی از غذاهای مشابه پیتزا بودند. یونانی‌ها نیز نوعی نان با روغن زیتون، گیاهان معطر و پنیر می‌پختند که شباهت زیادی به پیتزاهای امروزی داشت.

2. پیدایش پیتزای مدرن در ناپل

پیتزای امروزی، همان‌طور که می‌شناسیم، در قرن هجدهم در شهر ناپل ایتالیا شکل گرفت. با ورود گوجه‌فرنگی از قاره آمریکا به اروپا، ایتالیایی‌ها شروع به استفاده از آن روی نان کردند. مردم فقیر ناپل نان‌های تخت را با گوجه‌فرنگی، نمک و گاهی پنیر میل می‌کردند.

اولین پیتزافروشی جهان به نام Antica Pizzeria Port'Alba در سال ۱۸۳۰ در ناپل افتتاح شد. معروف‌ترین داستان مربوط به سال ۱۸۸۹ است، زمانی که سرآشپز رافائل اسپوزیتو، پیتزای مارگاریتا را به افتخار ملکه مارگاریتا درست کرد؛ پیتزایی با گوجه (قرمز)، پنیر موزارلا (سفید) و ریحان (سبز) به رنگ پرچم ایتالیا.

3. جهانی شدن پیتزا

الف. ورود به آمریکا

با مهاجرت گسترده ایتالیایی‌ها به آمریکا در اواخر قرن ۱۹، پیتزا نیز با آن‌ها به نیویورک رسید. اولین پیتزافروشی آمریکا توسط "جنارو لومباردی" در سال ۱۹۰۵ تأسیس شد. پس از جنگ جهانی دوم، سربازان آمریکایی که در ایتالیا حضور داشتند، با پیتزا آشنا شدند و به محبوبیت آن در آمریکا افزودند.

ب. دوران صنعتی‌سازی

دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ شاهد انفجار تجاری‌سازی پیتزا بود. برندهایی چون:

Pizza Hut (1958)
Domino’s (1960)
Little Caesars (1959)

به سرعت گسترش یافتند. در سال ۱۹۵۷، برادران سلنتانو اولین پیتزای یخ‌زده را تولید کردند.

ج. ثبت در یونسکو

در سال ۲۰۱۷، هنر پخت پیتزای ناپلی به‌عنوان میراث فرهنگی ناملموس توسط یونسکو به ثبت رسید.

بخش سوم: انواع پیتزا

پیتزا بسته به منطقه، فرهنگ غذایی و سلایق مردم، به انواع مختلفی تقسیم می‌شود:

1. پیتزای ناپلی (Neapolitan)

ویژگی‌ها: خمیر نازک، سس گوجه‌فرنگی، موزارلای تازه، ریحان
روش پخت: فر چوبی با دمای ۴۳۰ تا ۴۸۰ درجه سانتی‌گراد در ۹۰ ثانیه
مشهورترین نوع: مارگاریتا

2. پیتزای رومی (Roman)

خمیر نازک‌تر از ناپلی ولی تردتر
معمولا به صورت مستطیلی برش می‌خورد

3. پیتزای آمریکایی نیویورکی (New York-Style)

قطر بیشتر، خمیر کش‌دار، با دست قابل تا شدن
استفاده از پنیر موتزارلای خشک و سس گوجه‌فرنگی غلیظ

4. پیتزای شیکاگویی (Chicago Deep Dish)

شبیه پای گوشت است؛ عمیق و ضخیم
خمیر بالا آمده، پنیر در کف، سس در بالا

5. پیتزای دیترویتی

مستطیلی، ضخیم و با پنیر کاراملی شده در لبه‌ها
محبوب در رستوران‌های لوکس آمریکا

6. پیتزای سیسیلی (Sicilian)

با خمیر ضخیم‌تر و ترد، به صورت مربع برش داده می‌شود
سس اغلب روی پنیر ریخته می‌شود

7. پیتزاهای خاورمیانه‌ای

ترکیه: پیده، لاهماجون (با گوشت چرخ‌کرده و ادویه)
ایران: پیتزاهای پرملات با گوشت، قارچ، فلفل دلمه‌ای

8. پیتزاهای مدرن/خلاقانه

پیتزا با پستو، مرغ باربیکیو، یا سس آلفردو
پیتزای گیاهی، پیتزا با پایه گل‌کلم یا نان کتو

بخش چهارم: تأثیر فرهنگی و اقتصادی پیتزا

پیتزا سالانه میلیاردها دلار درآمد برای صنعت غذا به همراه دارد.
در روز ملی پیتزا (9 فوریه)، میلیون‌ها عدد پیتزا فقط در آمریکا فروخته می‌شود.
برندهایی چون Domino’s و Pizza Hut در بیش از ۱۰۰ کشور فعالیت می‌کنند.

بخش پنجم: جمع‌بندی

پیتزا تنها یک غذای خوشمزه نیست، بلکه نماینده‌ای از فرهنگ جهانی، تاریخ مهاجرت، نوآوری غذایی و دموکراسی در آشپزی است. از ناپل تا نیویورک، از رم تا تهران، پیتزا به نمادی از سلیقه، تنوع و اشتراک فرهنگی بشر تبدیل شده است.