رمانهای معاصر فارسی(حاجی آقا)

حاجی اقا

نویسنده :صادق هدایت

نوع رمان:انتقادی اجتماعی

زمان:اوایل دهه ی ۲۰

مکان :تهران


حاجی اقا یا همان حاجی ابوتراب،پیرمرد طماع و بازاری رمان شخصیت اصلی و به نوعی میتوان گفت تیپیکال بازاری هاست اگر چه هدایت سعی کرده با مبالغه در بیان خصوصیات اخلاقی و فرصت طلبی ها و همصدایی اش باسیاست روز این ویژگی ناهنجار بازاریهای حزب باد و همسو با سیاست را در شخصیت حاحی پررنگ تر به نمایش بگذارد.


هدایت معتقد است که این طبقه(بازاریها)تنها دربرابر قشر روشنفکراست که نمیتواند حیله گری کند و از این جهت منادی الحق شاعر را وارد داستان میکند تا نشان دهد که نیروی فکر و اندیشه هیچوقت در مقابل سوداگران به زانو در نمی آید.


پیرنگ:

حاجی ابوتراب چون در شب عید قربان به دنیا آمده بی انکه به مکه برود حاجی لقب گرفته است!


حاجی اقا به واسطه ی ارث پدر تنباکو فروشش که در نتیجه ی تحریم تنباکو و خرید ارزان و فروش گران تنباکو ثروتمند بود و بعدها با زد و بندهای خودش صاحب املاک و مستغلات فراوانی میشود.او پایان هر روز بعد از دادن جیره ی آذوقه به زنهای متعددش در هشتی خانه مینشیند و به فعالیتهای متعدد خود مانند حساب و کتاب معامله ی تریاک و گرفتن اجاره حمام و خانه و دکانهای متعدد و...مشغول میشود.

حاجی که از جنگ آگاه شده میداند که هیتلر بعد از گرفتن روسیه وارد تهران میشود اما بعد از شهریور ۲۰و رفتن رضا شاه به اصفهان فرار میکند و بعد مدتی به تهران برمیگردد.

او در اوضاع جدید با خرید و فروش واکسن دیفتری و جواز عبور در حکومت نظامی و کوپن تقلبی دوباره ثروت تلنبار میکند.

در این گیرودار با انتقاد از رضا شاه و حکومت دیکتاتوری خود را طرفدار دموکراسی میخواند و خیال نماینده شدن دارد!

او برای تبلیغات و کسب شهرت از منادی الحق شاعر میخواهد تا قصیده ای در وصف دمو کراسی بنویسد تا حاجی به نام خود در انجمن بخواند!

منادی او را دزد و قاتل میخواند و حاجی او را از خانه بیرون میکند.


حاجی نیاز به جراحی پیدا میکند و قبل از رفتن به بیمارستان پولی به حجه الشریعه میدهد و میخواهد که علیه تجدد و ترویج مذهب دروغین فعالیت کند.


حاجی آقا جز رمانهایی است که مخصوص به زمان و مکان خاصی نیست و در حال حاضر بعد از گذشت نزدیک به هشتاد سال باز هم چهره ها و اعمالشان برایمان آشنا هستند.


رمان شرح حال بازاریهای منفعت طلبیست که در هر شرایط حفظ منافع خودشان بر هر چیز و هر کس و هر آرمانی ارجحیت دارد و به شیوه ی ماکیاولیسم از اجساد انسانها برای رسیدن به اهداف خود پله میسازند.


این رمان حکایت افرادیست که پشت نقاب دینداری همه ی حرامها را حلال میکنند و همیشه یک توجیه مثلا شرعی برای اشتباهات خود دارند!


خواندن حاجی آقا خالی از لطف نیست!


آسیه محمودی