روانشناسی زرد: روانشناسان یا مشاوران قلابی پشت موبایل

توجه: این مطلب توسط ممهلا جواد‌زاده نوشته شده و در روزنامه ۷ صبح منتشر شده است.

یک فرهنگ مثبت که اخیرا در جامعه ما کم‌کم دارد جا می‌افتد، مراجعه به روانشناس یا مشاور است. در حال حاضر خیلی‌ها برای روابطی سالم‌تر، فرزندپروری کارآمدتر و روانی آرام‌تر به مشاور رجوع می‌کنند. حالا دیگر خیلی‌ها می‌دانند که روانشناس فقط برای اضطراب، افسردگی یا اختلالات شخصیتی و رفتاری نیست. با این‌که توجه به سلامت روح و روان قطعا لازم و ضروری است اما ناآگاهی در این زمینه باعث شده بعضی مردم ندانند که دقیقا به سراغ چه کسی بروند.

گاها به دلیل همین ناآگاهی -و البته دلایلی دیگر که خدمتتان عرض خواهم کرد- مراجعان به سراغ نااهلش می‌روند. یکی از این نااهلان م.ا بود. بعد از مدتی فعالیت، کنار کشید و جایش را به ب.چ داد. این‌ها روانشناسان زرد یا همان روانشناس‌نماهایی هستند که چند ماه پیش سازمان نظام روانشناسی و مشاوره به آن‌ها و آسیبی که به خانواده‌ها می‌زنند اشاره کرده بود. از قضا روز گذشته خبر آمد که قرار است بعد از ماه رمضان، این سازمان اسامی روانشناس‌نماهای فضای مجازی را منتشر کند تا از آسیب‌ها و همچنین کلاهبرداری‌های اینچنینی جلوگیری شود.

چرا در دامشان می‌افتیم؟
تا همین چند سال پیش مشاور مدرسه هیچ نقشی در مدرسه‌ها نداشت؛ فقط وقتی معلم مریض می‌شد یا به هر دلیل نمی‌توانست سر کلاس حاضر شود، مشاور مدرسه به عنوان مبصر کلاس بالای سر بچه‌ها می‌ماند. هنوز هم بعضی مدارس همینطور هستند و آن‌ها که واقعا می‌توانند به اتاق مشاور مدرسه بروند و حرف بزنند خوش شانس محسوب می‌شوند. با این اوضاع مشخص است که کارکرد مشاور و روانشناس برای خیلی‌ها روشن نشده است زیرا آموزش درستی هم در کار نبوده.

از طرفی فضای مجازی باعث شد اطلاعات بعضی‌ها در این زمینه، هر چند نصفه و نیمه، بالا برود. متاسفانه بعضی سودجویان از این پلتفرم استفاده کردند و خودشان را به جای روانشناس، بدون ارائه مدرک و مجوز درمان جا زدند. دسترسی آسان و سریع به این افراد، ارزان و گاه مجانی بودن «خدمات» و ناآگاهی از دلایل مراجعه به این افراد است. محتوایی هم که در صفحه خود منتشر می‌کنند نسخه آماده‌ای‌ است که برای همه پیچیده شده.

در نتیجه دنبال کردن و خواندن این مطالب به مراتب آسان‌تر از نوبت گرفتن از روانشناس و هزینه کردن است. از طرفی بیمه خدمات روانشناسان را پوشش نمی‌دهد؛ در نتیجه مشاوره گرفتن مخصوص طبقه‌ای می‌شود که توان پرداخت هزینه‌های بالای آن را داشته باشد. البته بعضی از این روانشناس‌نماها برای مشاوره تلفنی یا آنلاین هزینه‌های هنگفتی دریافت می‌کنند و اکثرا مشاوره حضوری ندارند.

روانشناسی زرد یا پاپ

این دسته از روانشناس‌نماها نوعی از روانشناسی را عرضه می‌کنند که روانشناسی زرد یا همان پاپ گفته می‌شود. روانشناسی زرد در واقع راه‌حل‌هایی آسان و ساده برای مشکلات سخت ارائه می‌دهد، حلال همه مشکلات را خود فرد می‌داند و روی احساسات فردی تمرکز می‌کند. به طور مثال راه‌حلی که به مراجعی با شکست عاطفی می‌دهد این است که «بیست روز هیچ ارتباطی با او نداشته باش، مشکلت حل خواهد شد.»

روانشناسان زرد ناکامی افراد را در تنبلی و نخواستن خود فرد می‌دانند. برای مقابله با خودسرزنشی می‌گویند «انتخاب کن دیگر خودت را سرزنش نکنی» یا از جملاتی مانند «منتقد درونت را خاموش کن» استفاده می‌کنند. اما در حقیقت این جملات ساده در زندگی واقعی کاربردی ندارند و نمی‌توان به همین راحتی از شر خود سرزنشی یا افکار منفی رها شد.
تشویق به مثبت نگری غیرمنطقی هم از نشانه‌های این نوع روانشناسی است. با گفتن جمله‌ «زندگی آنقدرها هم که فکر می‌کنید بد نیست» دنیا گلستان نمی‌شود.

خطرات
از آنجایی که این افراد تحصیلات مربوطه و مجوز درمان را ندارند، از اصول درمانی هم باخبر نیستند. یک درمانگر خوب باید شنونده خوبی باشد و کمتر حرف بزند، رازدار باشد و البته نباید نصیحت کند یا برای زندگی مراجع تصمیم بگیرد. اما آنچه در صفحات این به اصطلاح روانشناسان دیده می‌شود اصلا شبیه این نیست. آن‌ها پیام مشکلات مردم را پست می‌کنند، در اختیار مخاطبان خود قرار می‌دهند، آن‌ها را نصیحت می‌کنند و گاها سرکوفت می‌زنند، به آن‌ها می‌گویند چه کنند یا چه نکنند و حتی از بقیه مخاطبان می‌خواهند تا نظرشان را در این‌باره بنویسند.

تصور کنید با همسرتان به مشکلی خورده‌اید و ازدواجتان در حال فروپاشی است. به یکی از این افراد پیام داده‌اید و کمک می‌خواهید. او بدون این‌که از شما سوال‌های بیشتری بپرسد و از زندگی شما بیشتر آگاه شود، شما را تبدیل به سوژه‌ای برای محتوای صفحه خود کرده و پیام شما را منتشر می‌کند.

در جوابتان هم می‌نویسد طلاق بگیرید. بقیه مخاطبان هم بدون در نظر گرفتن شرایط شما درباره زندگی شما نظر می‌دهند، قضاوت می‌کنند و تصمیم می‌گیرند. همه این‌ها قطعا هم به شما و هم به رابطه شما آسیب می‌زند. یکی دیگر از مواردی که رابطه‌ درمانگر و مراجع را غیرحرفه‌ای و آسیب‌زا می‌کند، دسترسی راحت به درمانگر از طریق تلفن و یا اینترنت است. در مشاوره‌های تلفنی ممکن است به دلیل این دسترسی راحت و همیشگی، رابطه درمانگر و مراجع از حالت حرفه‌ای خارج شده و نقش درمانگر تبدیل به مادر، پدر و یا دوست شود.