ارا‌ئه‌دهندگان خدمات میزبانی (هاست) چه کسانی هستند؟

ارائه‌دهندگان خدمات ارتباطی و فناوری اطلاعات و یا به تعبیری واسط‌های الکترونیکی نقش مهمی در بسترسازی و تسهیل ارتباطات در فضای مجازی دارند. این افراد شامل ایجاد کنندگان نقطه تماس بین‌المللی، ارئه‌دهندگان خدمات دسترسی، ارائه‌دهندگان خدمات میزبانی و واسطان و عوامل مرتبط با آنها می‌شود.

امروزه هر تولیدکننده‏ی محتوا برای اتصال به اینترنت از خدمات ارائه‌‏دهندگان خدمات اینترنتی و برای انتشار و توزیع محتوای مورد نظر از خدمات ارائه‌دهندگان خدمات میزبانی بهره می‌‏برد.

مطابق بند ج ماده‌ی ۱ کنوانسیون جرائم سایبر[1] ، «ارائه‌دهنده‌ی خدمات اینترنتی به معنای ۱- هرشخص حقیقی یا حقوقی است که برای کاربران خدمات خود امکان برقراری ارتباط از طریق سیستم رایانه‌ای را فراهم می‌کند و یا ۲- هر نهاد دیگری که داده‌های رایانه‌ای را از طرف خدمات ارتباطی یا کاربران آن خدمات، پردازش یا ذخیره می‌کند». در کشورهای انگلیسی زبان در ازاء خدمات مختلفی که ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی ارائه می‌دهند، تقسیم‌بندی مختلفی از آن‌ها صورت گرفته‌است که بیش‌تر به لحاظ فنی اهمیت دارد.

اغلب صاحب‌­نظران عقیده دارند که هیچ‌­یک از تقسیم­‌بندی‌­های ارائه شده در این خصوص کامل و قانع‌­کننده نیستند، چراکه ارائه‌­دهندگان گوناگون ممکن است دست به فعالیت­‌های مختلفی بزنند. ارائه‌­دهندگان خدمات دسترسی معمولا کارکردهایی بیش از صرف فراهم کردن دسترسی به اینترنت دارند و بیشتر آن­ها برای کاربران خود خدمات پایه‌­ای اینترنتی مانند پست الکترونیکی و میزبانی سایت­‌ها را نیز فراهم می­‌کنند.

بر مبنای یکی از تقسیم­‌بندی­‌های ارائه شده، ارائه‌­دهندگان خدمات اینترنتی را به لحاظ حوزه‌­ی کاری می­‌توان به ۵ دسته عمده به تقسیم کرد: ۱- ارائه‌­دهندگان خدمات دسترسی ، ۲- ارائه‌­دهندگان فضای کاری یا خدمات میزبانی، ۳- ارائه‌دهندگان محتوا ،۴- ارائه‌­دهندگان خدمات نام­‌گذاری، ۵- ارائه‌­دهندگان خدمات شبکه.

مهم­ترین وظیفه‌­ی ارائه‌­دهندگان خدمات دسترسی، ثبت نام از فرد یا موسسه سرویس‌­گیرنده، دادن شماره تلفن مشخص به کاربر، تعیین نام کاربری و دادن کلمه عبور به کاربر است. آنها به عنوان مجرا و گذرگاهی جهت ارتباط کاربران با اینترنت عمل می­‌کنند، که اطلاعات از طریق آن­ها و با گذر از تجهیزات رایانه‌­ای آن­ها به دست گیرندگان خدمات می‌­رسد یا انتقال می­‌یابد. هم­‌چنین برای این­که شرکت­، موسسه یا سازمانی قادر باشد اطلاعات و اخبار خود را جهت عرضه به علاقه­‌مندان و مشتریانش بر روی اینترنت قرار دهد، به فضایی بر روی یکی از رایانه‌­های مرکزی اینترنت نیاز خواهد داشت. شرکت­هایی که سرویس فوق را عرضه­ می‌­کنند به ارائه‌دهندگان خدمات میزبانی مشهورند. بارزترین شکل ارائه خدمات میزبانی، ارائه­‌ی فضا جهت ذخیره‌­­ی اطلاعات سایت‌­هاست. هم­چنین ارائه‌­ی فضا به افراد جهت ذخیره‌­ی نامه‌­های الکترونیکی را می‌­توان به نوعی خدمات ذخیره‌­ی اطلاعات (میزبانی) دانست که در کنار خدمات انتقال اطلاعات ارائه می‌­شود.

ارائه‏ دهندگان خدمات میزبانی، غالبا فضایی را برای انتشار محتوا توسط کاربر، در اختیار وی قرار می‌دهند، آنها را می‌توان به پاساژها و مجتمع‏ های تجاری یا مسکونی که واحدهای خود را در اختیار اشخاص قرار می‌‏دهند، تشبیه کرد. این دسته از ارائه‌دهندگان خدمات، مانند مالکان پاساژ که بر امر کسب و کار مستأجرین خود نظارتی ندارند، از هیچ‏ گونه ابزاری برای کنترل محتوا و اقدامات کاربران استفاده نمی‌کنند. ارائه‌دهندگان خدمات میزبانی صرفا اطلاعات تولید شده توسط کاربران را ذخیره می‌کنند و در فرآیند تولید، ویرایش، حذف و انتشار محتوا دخالتی ندارند.

ممکن است در برخی مواقع ارائه‌کنندگان خدمات میزبانی خود به تولید محتوا نیز اقدام نمایند که در آن صورت نسبت به محتوای تولید شده مسئول خواهند بود لیکن در بحث حاضر صرفا آن دسته از ارائه‌دهندگان خدمات میزبانی مد نظر هستند که تنها یک بستر ذخیره یا پردازش دیجیتالی جهت انتقال و تبادل اطلاعات را برای کاربرانشان فراهم می‌کنند.

خدمات ارائه شده، وظایف و کارکردهای ارائه‌دهندگان خدمات دسترسی و میزبانی بسیار متفاوت بوده و تاسیس و راه اندازی هریک از این دو نهاد نیز مستلزم اخذ مجوزهای متفاوت است چرا که ارائه‌دهندگان خدمات میزبانی اشخاصی هستند که امکان دسترسی کاربران به فضای ایجاد شده توسط سامانه های تحت تصرف یا کنترل خود را به کاربران واگذار می کنند تا رأساً یا توسط کاربر متقاضی، داده های رایانه ای را جهت نگهداری، انتشار، توزیع یا ارائه در شبکه‌های داخلی یا بین المللی یا هر منظور دیگر ذخیره یا پردازش کنند.

اصطلاح «ارائه دهنده خدمات میزبانی»[1] دارای تعریف نسبتاً واحدی در نظام‌‏های حقوقی مختلف است. در نظام حقوقی اتحادیه اروپا، دستورالعمل شماره 2000/31 مصوب شورا و پارلمان اروپایی جامعه اروپا راجع به برخی جنبه های حقوقی خدمات جامعه اطلاعاتی و تجارت الکترونیکی در بازار اینترنتی به نام «دستورالعمل راجع به تجارت الکترونیکی» مصوب سال ۲۰۰۰ [2] در ماده ۱۴ ذیل عنوان میزبانی چنین مقرر کرده است: «در مواردی که ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی اطلاعات تولید شده توسط کاربران را ذخیره می کند، ارائه‌دهنده خدمات در قبال اطلاعاتی که به درخواست کاربر ذخیره می کند مسئول نمی باشد.» در امریکا نیز مطابق با «قانون کپی رایت در هزاره دیجیتال»[3] میزبانی معادل استقرار اطلاعات بر روی سیستم ها یا شبکه‌ها حسب درخواست کاربران است. در حقوق ایران نیز مطابق با بند ب ماده ۱ آیین نامه استناد پذیری ادله الکترونیکی مصوب 1393 رئیس قوه قضاییه ارائه‌دهندگان خدمات میزبانی: «اشخاصی هستند که امکان دسترسی کاربران به فضای ایجاد شده توسط سامانه های رایانه‌‏ای، مخابراتی و ارتباطی تحت تصرف یا کنترل خود را به کاربران واگذار می کنند تا رأساً یا توسط کاربر متقاضی، داده‌های رایانه‌ای را جهت نگهداری، انتشار، توزیع یا ارائه در شبکه‌های داخلی یا بین‌المللی یا هر منظور دیگر ذخیره یا پردازش کنند.» در واقع سیستم میزبان یک بستر ذخیره یا پردازش دیجیتالی جهت انتقال و تبادل اطلاعات را فراهم می‌کند. نوع داده‌هایی که توسط کاربران در سیستم میزبان قرار می‏‌گیرند، متنوع بوده و شامل نرم‌‏افزارهای رایانه‌‏ای و اسناد متنی و گرافیکی و هر نوع داده دیگری می‏‌شود.

در بند الف همین آئین‌نامه عبارت ارائه‌دهندگان خدمات دسترسی تعریف شده که عبارت‌است از: «اشخاصی هستند که امکان ارتباط کاربران را با شبکه‌های رایا‌نه‌ای یا مخابراتی و ارتباطی داخلی یا بیم‌المللی یا هر شبکه مستق دیگر فراهم می‌آورند از قبیل تامین‌کنندگان،توزیع‌کنندگان، عرضه‌کنندگان خدمات دسترسی به شبکه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی.»

گرچه ماهیت و فعالیت ارائه‌دهندگان خدمات دسترسی و ارائه‌دهندگان خدمات میزبانی در بسیاری موارد با یکدیگر خلط می‌شوند اما تعریف ارائه‌شده در آئین‌نامه فوق‌الذکر تفاوت این دو را به روشنی بیان می‌کند.

[1] Hosting Service Provider

[2] Electronic Commerce Directive 2000/31/EU

[3] Digital Millennium Copyright Act 1998

[1] کنوانسیون جرائم سایبر از جمله اسناد بین‌المللی است که برای نقض حقوق مالکیت ادبی و هنری در محیط مجازی ضمانت اجراهای مدنی و کیفری پیش‌بینی نموده‌است. این سند در ۲۳ نوامبر ۲۰۰۱ در بوداپست مجارستان توسط آمریکا، کانادا، ژاپن، آفریقای جنوبی و ۶۱ کشور عضو شورای اروپا امضا شد.