در دفاع از سرمایه داری

به نام خداوند بخشنده مهربان

سرمایه داری و بازار رقابتی

یکی از ایراداتی که در اندیشمندان علوم انسانی وجود دارد عدم توجّه اصولی آنها به انسان و شناخت رفتار ها و امیال آن است . معتقدم قبل از اینکه دربارهٔ علوم انسانی نظری بدهیم باید عمیقاً به انسان فکر کنیم . و تعریفی جامع و کامل از وی داشته باشیم . و آن را تبیین کنیم .در همین راستا اگر بیندیشیم متوجه می‌شویم اصولاً یکی از محرکه‌های اصلی ما برای فعالیت ، رقابت است . حال این رقابت هم شامل روابط اقتصادی می‌شود هم شمال سایر روابط انسانی از جمله تحصیل . برای کسب جایگاه های بالاتر و درآمدهای بیشتر هرچند اینجا بنده اعتقاد دارم برای انسان‌ها افزایش درآمد صرف کافی نیست انچه که برای ما اهمیت دارد این است که از دیگران مصرف بیشتری داشته باشیم ‌. در هر حال باید مطرح کنم که اگر علت رشد و همه فواید ذکر شده برای نظام سرمایه داری ایجاد رقابت است ، این رقابت الزاماً تنها و تنها در ساختار های سرمایه‌داری وحشی ( سرمایه داری آمریکایی ) وجود ندارد . بلکه می‌توان حدأقل در مقام بحث نظام‌هایی را تبیین کرد که در آنها رقابت فعال وجود داشته باشد ‌.

کتاب خیلی جالبی را مطالعه می‌کنم با عنوان «در دفاع از سرمایه داری»، انتشارات نیای اقتصاد این کتاب را منتشر کرده

این کتاب در واقع نقد رویکرد برنی‌سندرز در انتخابات درون حزبی،حزب دموکرات ایلات متحده آمریکا ا

مسئله‌ای که جا دارد تأمل بسیاری در آن کنیم این است که علت دستاوردها و موفقیت‌های سرمایه ‌داری « اگر تمام گفته‌های حامیان آن را قبول کنیم» در چیست؟

آیا در وجود بازار است؟ یا ممکن است دلایل دیگری داشته باشد ؟ بعید است دلیل موفقیت‌های نظام سرمایه داری ( در صورت قبول بی‌چون و چرای آن ) صرفاً به خاطر وجود بازار باشد . زیرا ما می‌توانیم موارد بسیاری را در پیرامون خود بیابیم که با اینکه بازار وجود دارد امّا الزاماً رفته اجتماعی حدأکثر نشده است . ازجمله شاید شایع ترین مثال‌ها می‌توان به بازار خودروی داخل کشور اشاره کرد ، احتمالاً در پاسخ به این سؤال خواهید شنید که باید در کنار واژه بازار از واژه دیگری بهره ببرید و آن واژه ، واژهٔ آزاد است .

بله،بازار آراد ....

خب حال باید بپرسیم آیا بازار آزاد دلیل آنهمه منافعی است که برای اقتصاد سرمایه داری بر‌می‌شمارند ؟یا خیر ، بنده فکر می‌کنم در پاسخ باید بگویم رقابت دلیل همهٔ آن منافع و رفاهی است که نظام سرمایه داری برای ما به ارمغان می‌آورد .

حال سؤال مهمترین که باید به آن پاسخ دهیم این است که آیا نظام سرمایه داری تنها نظامی است که می‌توان در آن رقابت اقتصادی را متصور بود ؟ آیا داشتن یک فضای رقابتی در کنار یک نظارت مردمی و دولتی امکان پذیر نیست ؟ بگذارید قبل از پاسخ گویی به این سؤال به یک سؤال مهم دیگر پاسخ دهیم :

اصلاً چرا رقابت باعث پیشرفت جوامع می‌شود ؟

معمولاً برای پاسخ دادن به سؤالات و فرضیه‌ها ما در علم اقتصاد یک فضای نمونهٔ بسیار ساده شده را در ذهن خود تصوّر می‌کنیم .

اگر فرض کنیم تنها عامل مؤثر بر عرضه و تقاضای کالاها در اقتصاد قیمت آنها باشد ، اگر یک بنگاه اقتصادی بتواند محصول یکسانی را با قیمت کمتری تولید و عرضه کند قطعاً از سایر رقبا در بازار پیشی خواهد گرفت . حال یک بنگاه چگونه می‌تواند کالا را با قیمت کمتری تولید کند ؟ احتمالاً با کاهش هزینه‌های تولید آن کالا ( شامل هزینه های تولید ثابت و متغیر است ) یا از طریق بهبود فناوری‌های تولید .

به این دلیل است که معتقدیم بنگاه ها اگر در یک فضای قانونمند به طور مداوم در حال رقابت باشند باعث بیشینه شدن رفاه کل جامعه خواهند شد .

اما سؤالی که در آغاز مطرح شد : آیا رقابت در کنار نظارت امکان پذیر است ؟ یا اصولاً رقابت تنها در فضای اقتصاد آزاد ممکن است ؟ در پاسخ باید به یک مصداق تاریخی اشاره کنم ، کشور جمهوری دموکراتیک یوگسلاوی یک کشور کمونیستی بود که در آن رقابت بین کارخانه‌ها به شدّت در جریان بود . اما ساز و کار این رقابت چگونه بود ؟ در یوگوسلاوی سابق کارخانه‌های توسط کارگر‌ها اداره می‌شد و کارگران مالک کارخانه‌های بودند که در آن کار می‌کردند و در نتیجه هرچقدر میزان سود دهی یک کارخانه بیشتر می‌شد کارگران هم در میزان سود آن شریک می‌شدند پس هم انگیزهٔ زیادی برای کار داشتند هم فضای به شدّت رقابتی بر سر تولید بیشتر و با کیفیت تر وجود داشت .

نکاتی که می‌خواستم در این یادداشت به آنها به طور اجمالی اشاره کنم :

۱- دلیل رشد ثروت در اقتصاد‌های مبتنی بر بازار آزاد چیست ؟ رقابت است یا صرف وجود بازار آزاد

۲- آیا ایجاد رقابت تنها و تنها منحصر به اقتصاد مبتنی بر بازار آزاد است یا حالت‌های دیگری را نیز می‌توان متصور بود که رقابت اقتصادی وجود داشته باشد امّا اقتصاد سرمایه داری خیر

۳- انسان‌ها‌ برای درآمد بیشتر با یکدیگر رقابت می‌کنند یا توانایی مصرف بیشتر