جایگاه دانشگاه برای کار در رشته کامپیوتر

با سر زدن به وبسایت‌های کاریابی مثل جابینجا می‌توان متوجه شد که در حال حاضر آمار جذب نیرو برنامه‌نویس و کارهای مرتبط با رشته کامپیوتر با حقوق و مزایا بالا از سایر حوزه‌ها به مراتب بیشتر است. چند وقت پیش به دوستی برخورد کردم که از رشته تحصیلی‌اش ناراضی بود و تصور می‌کرد اگر رشته کامپیوتر را انتخاب کرده بود می‌توانست شغل و درآمد بهتری داشته باشد.

برای من خیلی جالب بود که هنوز عده زیادی تصور می‌کنند راه پول در‌آوردن از هر رشته دانشگاهی،‌ داشتن مدرک تحصیلی مرتبط با همان رشته است.

باور غلط در مورد دانشگاه رفتن و پیدا کردن کار تخصصی مرتبط

در این نوشته، رشته کامپیوتر را مثال می‌زنم ولی توضیحات می‌توانند به هر رشته تخصصی دانشگاهی دیگر هم تعمیم داده شوند. خیلی‌ها تصور می‌کنند راه متخصص شدن در حوزه برنامه‌نویسی، دانشگاه رفتن و تحصیل در رشته کامپیوتر یا آی‌تی است. اما واقعیت این است که دانشجوهای رشته آی‌تی و کامپیوتر  بدون دانشگاه رفتن هم می‌توانند مهارت و تخصص‌های لازم را کسب کنند. کارهای فنی مثل  برنامه‌نویسی نیاز به مهارت دارند نه مدرک؛ مهارت هم لزوماً از دانشگاه به دست نمی‌آید. چه بسا افراد زیادی که پس از فارغ‌التحصیلی در رشته کامپیوتر، تازه متوجه شدند هیچ مهارت و تخصصی برای ورود به بازار کار ندارند.

بر اساس گزارش منتشر شده در وبسایت تابناک، در حال حاضر نرخ بیکاری دانش‌آموختگان دانشگاهی حدود ۱۸.۵ درصد است؛ همچنین در این گزارش آمده که زنجیره اتصال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در ایران با امکانات و منابع وجود ندارد و این مانع، باعث افزایش بیکاری در جامعه شده است. اگر به رشته تحصیلی خیلی از برنامه‌نویسان مطرح توجه کنید متوجه می‌شوید که خیلی از آنها در رشته های کاملاً نامرتبط با آی‌تی و کامپیوتر تحصیل کرده اند و یا اصلاً دانشگاه هم نرفته‌اند. حال این سوال پیش می‌آید که پس آنها چطور موفق شده‌اند؟

بر اساس نظرسنجی که توسط جادی در سال گذشته بین 2000 برنامه‌نویس ایرانی انجام شد، می‌بینیم که تعداد زیادی از برنامه‌نویسان دارای مدرک لیسانس یا دانشجوی دوره کارشناسی هستند. با مقایسه آمار نظرسنجی سال 95 با سال 96 می‌توان متوجه شد که  آمار برنامه‌نویسان دارای مدرک دیپلم، دانشجو یا محصل نسبت به سال گذشته بیشتر شده است.

در تصویر زیر نیز آمار نظرسنجی StackOverflow (معتبرترین وب‌سایت پرسش و پاسخ برنامه‌نویسان) را مشاهده می‌کنید که نشان می دهد بیشترین درصد برنامه‌نویسان دارای مدرک لیسانس بودند و 12 درصد هم محصل یا دانشجو بودند. جالب است بدانید که نیمی از برنامه‌نویسان شرکت کننده در  این نظرسنجی، مدرک دانشگاهی مرتبط با رشته کامپیوتر نداشتند.

اما فکر می‌کنید چرا در مقاطع تحصیلی بالاتر مثل کارشناسی ارشد یا دکترا درصد کم‌تری برنامه‌نویس وجود دارد؟

پاسخ این است که بیشتر افراد پس از گذراندن دانشگاه تازه متوجه می‌شوند که اطلاعات آکادمیک و تئوری دانشگاه نیاز بازار کار را برطرف نمی‌کند. بنابراین آن دسته از افرادی که هدف ورود به بازار کار دارند به دنبال یادگیری تخصص مورد نیاز بازار کار می‌روند و آن دسته افرادی هم که روحیه پژوهش و خلق دانش یا هدف مهاجرت تحصیلی، بورسیه شدن، عضویت در هیئت علمی دانشگاه و کسب مدارج علمی این چنینی را دارند در مقاطع بالاتر ارشد و دکترا ادامه تحصیل می‌دهند.

برای درک تفاوت میان گرایش‌های رشته مهندسی کامپیوتر با علوم کامپیوتر به کتاب رایگان “کلید موفقیت در رشته کامپیوتر” مراجعه کنید.

دانشگاه، تنها راه موفقیت در رشته کامپیوتر نیست…

یک جمله معروف هست که می گوید: بزرگترین دانشگاه دنیا، Stanford یا Oxford نیست، بلکه YouTube بزرگترین دانشگاه دنیا است! برای یادگیری هر زبان برنامه‌نویسی منابع زیادی در دنیای اینترنت هست، فقط کافی است یک زبان برنامه‌نویسی را انتخاب و شروع به کار کنید!

پس با این حساب چرا دانشگاه برویم؟!

هدف از این نوشته پیچیدن یک نسخه کلی برای همه نیست، تشخیص اینکه دانشگاه گزینه مناسبی برای شما است یا خیر بر عهده خود شماست. در اینجا سعی دارم با ارائه آمارها و تجربیات واقعی دیگران، دید تازه‌ای به شما بدهم تا با دانش بیشتری بتوانید مسیر درست را انتخاب کنید.

پیشنهاد می‌کنم این چند تجربه واقعی دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته کامپیوتر را از زبان خودشان بخوانید:

اگر من به دانشگاه برمیگشتم
چرا دانشگاه را رها نمیکنم؟
چرا مهندسی کامپیوتر و چرا نه؟!
چی شد از دانشگاه انصراف دادم!

همچنین چند مقاله انگلیسی در این زمینه:

I dropped out of college to pursue my dreams of being a web developer and designer

این نوشته مربوط به تجربه جالب پسری است که از 14 سالگی با زبان HTML آشنا می‌شود و تصمیم می‌گیرد در آینده طراح وبسایت شود که پس از رفتن به دانشگاه و گذراندن چند ترم متوجه می‌شود دروس دانشگاهی، برای رسیدن به هدفی که دارد به او کمکی نمی‌کند. با رها کردن دانشگاه و گذراندن دوره های آموزشی آنلاین شروع به یادگیری تخصص می‌کند و بعد از آن با یک سن کم در یک شرکت بزرگ به عنوان طراح شروع به کار می‌کند.

How to become a software engineer without a degree?

این نوشته هم مربوط به یک برنامه نویس هندی است که از زمان بچگی تصمیم می‌گیرد مهندس نرم افزار شود و به خاطر شرایط زندگی از بچگی مجبور بوده به طریق مختلف مثل کارگری و ... کار کند و مخارج زندگی‌اش را تامین کند. نهایتاٌ تصمیم می‌گیرد رویایی که در سر داشته را دنبال کند و برنامه نویسی یاد بگیرد. برای شروع چند کتاب برنامه‌نویسی از دیگران قرض می گیرد و از آنجایی که زبان انگلیسی بلد نبوده با یک دیکشنری آکسفورد معنی تک تک کلمات کتاب را جستجو می‌کند و ساعت ها مشغول یادگیری می‌شود. پس از گذشت یک مدت زمان، درخواست‌های کاری زیادی دریافت می‌کند و بدون اینکه مدرک دانشگاهی داشته باشد به عنوان مهندس نرم افزار وارد بازار کاری می‌شود.

Do Developers Need College Degrees?

در این مقاله منتشر شده از "استک اور فلو" با ذکر آمارهای واقعی از افراد و شرکت‌های مختلف توضیح داده شده که دیگر مثل زمان قدیم مدرک دانشگاهی تنها ملاک برای موفقیت نیست و معیارهای مهم‌تری مثل تخصص و مهارت اولویت پیدا کرده‌اند.

Become a Software Engineer Without a Computer Science Degree

در این مقاله نیز ، دارندگان مدرک دانشگاهی مخاطب قرار داده شده‌اند و توضیح داده شده که تنها داشتن مدرک دانشگاهی برای یافتن کار و موفقیت کافی نیست و لازم است با یادگیری تخصص و مهارت، رزومه قوی برای ورود به بازار کار ساخت. اگر در حال حاضر دانشجو یا در حال ورود به دانشگاه هستید، با به کارگیری این تجربیات می‌توانید دوران دانشجویی‌تان را مفیدتر سپری کنید.

چرا به دانشگاه می‌رویم؟

مدرک دانشگاهی

همانطور که می‌دانید اقتصاد کشور ما دولتی است و بخش خصوصی حضور کم‌رنگی دارد، همین موضوع باعث میشود مدرک‌گرایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شود. این در حالیست که بخش خصوصی کاملاٌ تخصص‌گرا است. در بخش خصوصی مهارت، تجربه و رزومه حرف اول را می‌زنند.فرض کنید شما مدیر یک شرکت کاملاً خصوصی برنامه‌نویسی هستید، آیا حاضر هستید پسر خاله خودتان را بدون در نظر گرفتن مهارت و تخصص استخدام کنید؟!از آنجایی که پرداخت تمام هزینه ها بر عهده خود شماست مطمئناً تخصص برای شما اولویت اول را دارد.

جایگاه اجتماعی

ما در یک جامعه مدرک‌گرا زندگی می‌کنیم و همین موضوع باعث می‌شود موفقیت را در گذراندن دانشگاه و ادامه تحصیل ببینیم، وقتی از کسی پرسیده می‌شود چرا دانشگاه می‌روی احتمالاً اولین پاسخی که دریافت می‌شود این است که دانشگاه رفتن جایگاه اجتماعی‌مان را بهتر می‌کند. البته در اینجا باید اضافه کنم که تعداد زیادی از پسران برای فرار از مشکل سربازی راه حلی بهتر از ادامه تحصیل پیدا نمی‌کنند! بنابراین تعداد زیادی از پسران پس از ادامه تحصیل، با سن بالا وارد سربازی می شوند؛

بر اساس تجربه به دست آمده سربازی در سنین کمتر راحت‌تر است و به خاطر بالا رفتن سن ممکن است محدودیت‌های سربازی که مناسب سن نباشد پیش آید. در وضعیت فعلی ایران و روند کاهش زاد و ولد، ادامه تحصیل در مقاطع بالا بسیار راحت‌تر از قبل هست. اگر قصد ادامه تحصیل دارید بهتر است با داشتن مدرک فوق دیپلم یا لیسانس به سربازی بروید و پس از آن در مقطع ارشد یا بالاتر ادامه تحصیل دهید.

از سوی دیگر نیز جایگاه اجتماعی برای دختران اهمیت بیشتری دارد؛ آمار تابناک نشان می‌دهد تحصیلات در مقاطع بالا در بین دختران اشاعه بیشتری دارد. بر اساس همین گزارش، 50 درصد زنان با تحصیلات عالیه بیکار هستند.

یکی دیگر از مشکلات زنان، مسئولیت خانه داری، نگهداری فرزند و … در کنار کار بیرون است که این چالش با یادگیری تخصص فنی تا حدی قابل حل است. وقتی به جای ادامه تحصیل در مقاطع بالا، زمان بر روی یادگیری تخصص گذاشته شود در سن کمتری می توان وارد بازار کار شد و از طرفی فرصت انجام کارهای فریلنسری و دورکاری نیز راحت‌تر پیش می‌آید.

نکته‌ای که این روزها در شرکت های بزرگ دنیا از جمله گوگل مطرح شده این است که کسب تخصص و مهارت و به دنبال آن پرستیژ اجتماعی بدون داشتن مدرک دانشگاهی هم قابل دستیابی است. جالب است بدانید که در شرکت گوگل با گذشت زمان تعداد کارمندان بدون تحصیلات دانشگاهی افزایش یافته است. در برخی از تیم‌های گوگل ،بیش از 14% اعضا تحصیلات آکادمیک دانشگاهی ندارند و گوگل به توانایی بیشتر از داشتن مدرک تحصیلی اهمیت می‌دهد.

پس اگر دوست دارید در شرکت معتبری مثل گوگل کار کنید نگرانی بابت نداشتن مدرک تحصیلی نداشته باشید!

خوشبختانه این موضوع در شرکت های خصوصی ایرانی هم بسیار رایج شده است. توصیه می‌کنم سری به وبسایت کاریابی جابینجا بزنید و شرایط استخدام در شرکت های معتبر را بررسی کنید.

البته باید این را هم اضافه کرد که در برخی موقعیت‌ها که دو فرد مهارت یکسان داشته باشند، یکی دارای مدرک دانشگاهی باشد و دیگری فاقد آن باشد اولویت با فردی است که مدرک دانشگاهی دارد.

نباید از یاد برد که عده‌ی زیادی به علوم کامپیوتر علاقه مند هستند یا نیاز دارند که به صورت بنیادی و با رویکرد پژوهشی و تولید علم در این رشته تحصیل کنند. پس نباید این قشر را از یاد برد و تحصیلات دانشگاهی را لزوماً بی فایده دانست.

آشنایی با مفاهیم پایه‌ای و بنیادین

مقطع لیسانس دوره مناسبی برای یادگیری مباحث بنیادین و اصولی مثل الگوریتم، ساختمان داده، هوش مصنوعی، معماری کامپیوتر و دانش عمومی است. در حوزه برنامه نویسی، الگوریتم حرف اصلی را می زند. قطعاً یک برنامه نویس خوب قبل از هر چیز باید بر اصول پایه‌ای الگوریتم مسلط باشد و دانشگاه از شما می‌خواهد که با این مباحث بنیادین و پایه‌ای آشنا شوید. اما توجه داشته باشید که این  اطلاعات به هیچ وجه برای بازار کار کافی نیستند.

از آنجایی که تکنولوژی و فناوری های جدید خیلی سریع تغییر می‌کنند دانشگاه‌ها نمی‌توانند همیشه به روز باشند و خودشان را با تکنولوژی های روز تطبیق دهند. خیلی ها معتقد هستند دانشگاه رفتن اتلاف وقت هست و این زمان را می توانند با یادگیری تخصص‌های فنی برنامه‌نویسی و انجام کارهای پروژه‌ای مفیدتر سپری کنند. در مقابل افراد زیادی هم معتقد هستند دانشگاه با ایجاد ذهنیت و دید علمی و پایه‌ای در موفقیت کاری تاثیرگذار است.

شبکه سازی

برای برخی افراد، شبکه‌سازی (انسانی) صرفاً به معنای ملاقات، تشکیل جلسات و یا ارتباط با اشخاص جدید برای همکاری و مذاکره است. در این تعریف، شبکه‌سازی محدود به برقراری یک ارتباط تجاری بین دو طرف می‌باشد که در آن هر یک از طرفین در جستجوی منافعی برای خود هستند و حاصل این ارتباط یا به نوعی همکاری منجر میگردد و یاطرفین از برقراری ارتباط مجدد با یکدیگر منصرف می شوند. به بیان ساده، تعاملات شما در محیط دانشگاه با همکلاسی ها و اساتید می تواند زمینه ساز فرصت های بیشتری در آینده برای شما شود. بنابراین رفتن به یک دانشگاه خوب از این منظر خیلی ارزشمند تر از رفتن به هر دانشگاهی با هدف گرفتن مدرک به نظر می رسد.

اما نیاز بازار کار چیست؟

بازار کار رشته مهندسی کامپیوتر به شدت تخصص‌گراست؛ یعنی یافتن شغل در این حوزه کاملاً به مهارت و تخصص شخص بستگی دارد. اگر فکر می‌کنید با انتخاب رشته کامپیوتر و گذراندن دوره لیسانس می‌توانید برنامه نویس موبایل، وب، شبکه و … شوید سخت در اشتباهید!تصور نکنید تنها با گذراندن دروس دانشگاهی، تخصص کافی برای پیدا کردن کار مرتبط با رشته کامپیوتر را کسب می‌کنید، با این طرز تفکر 4 سال از عمرتان به هدر می‌رود! در واقع به دلیل داشتن همین طرز تفکر، شرکت‌های زیادی در حالیکه شدیداً به دنبال نیروی فنی و تخصصی هستند فرد متخصص مناسب را برای همکاری پیدا نمی‌کنند. زیرا افراد صرفا فارغ‌التحصیل آن رشته هستند و تخصص کافی برای ورود به بازار کار آن رشته را ندارند.

مقایسه هزینه تحصیل در دانشگاه با یادگیری برنامه‌نویسی

همانطور که گفته شد دانشگاه فقط شما را با اصول پایه‌ای برنامه نویسی آشنا می‌کند و برای یادگیری تخصصی برنامه نویسی باید از منابع آموزشی آنلاین یا دوره‌های فنی حضوری استفاده کرد. راه‌های مختلفی برای یادگیری زبان برنامه‌نویسی وجود دارد که شما می‌توانید یکی از این روش‌ها را انتخاب کنید.

• مشاهده ویدئو آموزشی
• مطالعه کتاب تخصصی برنامه‌نویسی
• دوره‌های حضوری یادگیری برنامه‌نویسی
• دوره‌های مجازی یادگیری برنامه‌نویسی

انتخاب روش یادگیری برنامه‌نویسی بر عهده خود شماست. برای یادگیری برنامه‌نویسی شیوه‌ای را انتخاب کنید که فکر می‌کنید برای شما مناسب‌تر است. ممکن است حس کنید که حضور فیزیکی در کلاس اثربخشی بیشتری دارد، در این صورت بهتر است یک آموزشگاه مناسب در شهر‌تان پیدا کنید و آنجا ثبت نام کنید. همچنین اگر فکر می‌کنید با مشاهده دوره‌های آنلاین راحت‌تر هستید، در ادامه لیستی از منابع آنلاین آموزشی را مشاهده می‌کنید.

دوره‌های آنلاین یادگیری برنامه‌نویسی

دوره‌های آنلاین زیاد فارسی یا انگلیسی برای یادگیری زبان برنامه‌نویسی دلخواه شما وجود دارند. در اینجا چند مورد منابع یادگیری فارسی و انگلیسی را به شما معرفی می‌کنم.

دوره‌های آنلاین آموزش:

وبسایت انگلیسی coursera- لازم به ذکر است، کورسرا با موسسات و دانشگاه‌های مطرح دنیا همکاری دارد و از طریق این پلتفرم می توانید به منابع آموزشی معتبر در سطح بین‌المللی دسترسی پیدا کنید.
وبسایت انگلیسی Code Academy
وبسایت انگلیسی udemy
وبسایت انگلیسی tutorialspoint
وبسایت w3schools
وبسایت انگلیسی udacity
وبسایت فارسی فرانش
وبسایت فارسی فرادرس
وبسایت فارسی مکتب خونه
وبسایت فارسی کد فرند
وبسایت فارسی سکان آکادمی

همچنین برای آشنایی با زبان‌های برنامه‌نویسی و ورود به بازار کار در این حوزه توصیه می‌کنم نوشته زیر را مطالعه کنید:

بازار کار زبان های مختلف برنامه نویسی در ایران

هزینه ثبت نام هر ترم دانشگاه آزاد رشته مهندسی کامپیوتر تقریباً 1.5 میلیون تومان است که در سال چیزی حدود 3 میلیون تومان می‌شود و در پایان دوره 4 سال حدود 12 میلیون تومان. حال اگر بخواهید یادگیری یک شاخه برنامه‌نویسی به طور مثال برنامه‌نویسی وب را از صفر شروع کنید گزینه‌های زیادی پیش روی شماست که بسیار مقرون به‌صرفه‌تر هستند. به طور مثال آموزش ویدئویی یا ثبت نام در یک دوره تخصصی حضوری. می‌توان گفت هزینه دوره از صفر تا صد یک شاخه برنامه نویسی برابر است با هزینه یک ترم دانشگاهی!

اگر شما:

در حال انتخاب رشته دانشگاهی هستید…

دانشجو رشته کامپیوتر هستید…

فارغ‌التحصیل رشته کامپیوتر هستید…

علاقه‌مند به کارهای برنامه‌نویسی و مرتبط با رشته کامپیوتر هستید…..

فارغ از اینکه دانشگاه رفتن  را انتخاب می کنید یا نه، باید به دنبال یادگیری تخصص و تقویت مهارت‌های مورد نیاز بازار کار باشید.

سخن پایانی

جدا از اینکه دانشگاه مشکلات زیادی دارد اما می تواند یک تجربه خیلی شیرین و مفید در زندگی باشد، دوران دانشجویی می تواند منجر به شبکه‌سازی شود و پلی برای آشنایی شما با افراد جدید و شبیه به خودتان باشد که در آینده بتوانید با آنها هم تیمی شوید، استارتاپی کار کنید و ….

اگر شما دانشجوی مقطع کارشناسی هستید با این ذهنیت جدیدی که پیدا کردید می توانید 4 سال از عمر دانشجویی را خیلی مفیدتر سپری کنید.

توصیه من این است که :

• هرگز به دروس دانشگاهی اکتفا نکنید، از هر زمان که با برنامه‌نویسی آشنا شدید (چه زمان دانش آموزی چه دانشجویی) شروع به یادگیری تخصص کنید.
• از زمان دانشجویی پروژه گرفتن و کار فریلنسری را آغاز کنید.
• سعی کنید در زمان دانشجویی رزومه کاری خوبی برای خودتان بسازید.
• اعتبار کاری به دست آورید.
• ارتباطات اجتماعی کاری را از طریق شبکه‌سازی با شرکت در رویدادهای(event) مرتبطی که در شهر یا کشورتان برگزار می‌شود تقویت کنید.

برای اطلاع از زمان برگزاری ایونت‌های ایرانی می‌توانید به وبسایت ایوند سر بزنید.

• برای یادگیری تخصص برنامه‌نویسی می‌توانید از منابعی که قبلاً در این نوشته ارائه کردیم استفاده کنید.
• در هر زمانی که به مرحله خوبی از کسب درآمد و استقلال مالی رسیدید می‌توانید به رها کردن دانشگاه فکر کنید.