به کرونا پشت نکرده‌ایم

این روزها همه‌مان با هم مبتلا هستیم، یک ابتلای جمعی که داریم با گوشت و پوست و شارژ و دیتای گوشی حسش می‌کنیم ولی قسمت یکی از این ابتلا خانه‌نشینی و دورکاری‌ست و قسمت بعضی هم «و من احیاها فکانما احیا الناس جمیعا». اقتضای شغل بوده یا قسمت یا دعوت یا همت یا هرچیز دیگری که اسمش بگذاریم، «لایستوی» درست و حسابی‌ای هست بین ما و آنها.

حالا وسط این قائم بودن آنها و قاعد بودن ما، تعدادی بلند شده‌اند و کاری را که از دست‌شان برمی‌آمده و بهتر از بقیه کارها بلدش بوده‌اند، پی گرفته‌اند؛ یکی تخصصش به درد تشخیص کرونا می‌خورد و کاری می‌کند تشخیص راحت‌تر و سریع‌تر و ارزان‌تر شود، یکی می‌تواند تجهیزات پزشکی های‌تک تولید کند، یکی از این‌ور شهر به آن‌ور شهر دنبال ماسک و الکل است، یکی دست به کد شده و اپ می‌زند تا کرونا زودتر رختش را ببندد، یکی آشپزی می‌کند و غذای گرم و خوش‌طبعی می‌دهد دست آنهایی که در خط مقدم‌اند، یکی خبر کار می‌کند و به مردم آموزش می‌دهد، یکی برج تقطیر خانگی راه انداخته و الکل تولید می‌کند. خلاصه همه هرچه دارند آورده‌اند وسط میدان تا مدافع حریم انسان باشند.

کدها هم بلدند تشخیص دهند

همه‌گیری جهانی کرونا موضوع تشخیص دقیق‌تر و زودتر مبتلایان به این بیماری را هم تبدیل به مسئله‌ای حیاتی برای مدیریت بحران و کنترل شیوع آن کرده است. در حال حاضر چندین روش برای تشخیص مبتلایان به کرونا وجود دارد که از میان آنها، استفاده از تصویرهای سی‌تی‌اسکن قفسه سینه هم دقت و سرعت بیشتری دارد و هم هزینه کمتر و به همین خاطر محبوب‌تر به شمار می‌آید.

تشخیص بیماری از روی تصاویر سی‌تی‌اسکن قفسه سینه در مراحل اولیه ابتلا با چشم انسان تقریبا غیرممکن است و در شرایط همه‌گیری بیماری و تعداد زیاد مبتلایان و خستگی کادر درمانی احتمال خطا نیز در تشخیص بالا می‌رود. اینها را اضافه کنید به تعداد محدود رادیولوژیست‌های متخصص برای تشخیص بیماری از روی تصاویر سی‌تی‌اسکن قفسه سینه. در نتیجه وجود دستیارهای نرم‌افزاری می‌تواند کمک زیادی به فرایند تشخیص بیماری در مراحل اولیه داشته باشد.

گروه تحقیقاتی «آی‌مِد» شامل تعدادی از دانشجوها و فارغ‌التحصیلان شریف که تحت نظر دکتر حمیدرضا ربیعی، استاد هوش مصنوعی شریف فعالیت می‌کنند، از حدود ۹ ماه پیش به دنبال توسعه یک دستیار نرم‌افزاری هوشمند برای رادیولوژیست‌ها بودند و در طرح اولیه خود روی بیماری ذات‌الریه کار می‌کردند ولی بعد از شیوع کرونا در کشور به پیشنهاد یکی از اعضای تیم به سوی این بیماری مسیر کاری‌شان را تغییر می‌دهند و ظرف مدت حدودا یک ماه و نیم محصول موردنظر را به مرحله بهره‌برداری رساندند.

در مرحله اول این طرح با فرهنگستان علوم پزشکی  کشور مطرح شده و از آنجا تیم «آی‌مِد» همکاری‌شان را با دکتر قناعتی، استادتمام رادیولوژی دانشگاه تهران شروع می‌کنند و در ادامه با همکاری دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، ایران، کرمان و اصفهان و با حمایت مرکز نوآوری پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته شریف و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری موفق به توسعه سامانه‌ای هوشمند به عنوان دستیار نرم‌افزاری هوشمند متخصصین رادیولوژی در تشخیص کووید۱۹ می‌شوند.

استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی در پزشکی قدمت چندانی ندارد و از سال ۲۰۱۴ در جهان رواج پیدا کرده است ولی زمینه محبوب و پرطرفداری به حساب آمده و روز‌به‌روز بیشتر جای خودش را در دل پزشک‌ها باز می‌کند، چرا که سرعت و دقت را می‌تواند بالا ببرد و در هزینه‌ها نیز صرفه‌جویی قابل‌توجهی ایجاد کند.

در سامانه بچه‌های «آی‌مِد» تعدادی تصویر سی‌تی‌اسکن از قفسه سینه فرد گرفته شده و بعد از پردازش‌های اولیه در اختیار سامانه قرار می‌گیرد تا الگوریتم‌های هوش مصنوعی وجود بیماری را تشخیص دهد. الگوریتم مورداستفاده در این سامانه با بررسی تصاویر سی‌تی‌اسکن قفسه سینه ۲۰۰۰ نفر اعم از بیمار و غیربیمار و مبتلا به کووید۱۹ یادگیری خودش را انجام داده و توانسته دقت ۹۷.۳ درصد را روی داده‌های بیمارستان یاس در تشخیص کرونا به ثبت برساند. این سامانه می‌تواند در کمتر از یک دقیقه وجود بیماری را در ریه‌های فرد تشخیص دهد.

همچنین این سامانه حجم ناحیه عفونی و ناهنجاری را در مراحل اولیه به صورت کمی اندازه می‌گیرد و معیاری از روند رشد و پیشرفت بیماری می‌تواند ارائه دهد. در کشور چین شرکت پینگ در ۱۵۰۰ بیمارستان از سامانه‌ای مشابه استفاده کرده که دقت ۹۶ درصد در تشخیص بیماری داشته است. شرکتی در دانشگاه استنفورد هم محصولی مشابه این سامانه را برای تشخیص کرونا ارائه داده است.

این سامانه به عنوان دستیار نرم‌افزاری و هوشمند رادیولوژیست‌ها می‌تواند در تشخیص بیماری کووید۱۹ به کار رود. بیمارستان‌ها و مراکز درمانی در صورت نیاز می‌توانند از آن برای تشخیص بیماران کرونایی بهره ببرند و اواخر اردیبشهت یا اوایل خرداد هم قرار است به صورت رایگان در اختیار عموم قرار می‌گیرد. البته تشخیص قطعی بیماری با پزشک متخصص رادیولوژیست بوده و سامانه صرفا نقش یک دستیار هوشمند و دقیق را بازی می‌کند.

ما هم ماسک تولید کردیم

تولید ماسک دیگر حسابی زیر پله‌ای شده و همه کارگاه‌های خیاطی و مساجد و ... در حال تو.لید ماسک‌اند. ماسک تولید شریف اما یک اپلیکیشن است. کاری که این اپلیکیشن انجام می‌دهد مکملی ضروی برای «فاصله‌گیری اجتماعی» و «پایش و درمان مبتلایان کرونا» است؛ کاری بر اساس توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی. تجربه چین و کره جنوبی در استفاده از اپلیکیشن برای کنترل موفق شیوع کرونا محققان شریفی را بر آن داشت که نسخه بومی آن را توسعه دهند. کاری که موفق شده و حالا خبرهایی از پیدا شدن مشتری بین‌المللی برای ماسک هم شنیده می‌شود.

قابلیت‌های شاخص اپلیکیشن عبارتند از:

• امکان دیدن نقشه‌ پراکندگی بیماران قطعی و مشکوک
• نقشه رفت‌وآمد مبتلایان
• مراکز درمانی
• تشخیص احتمال ابتلای کاربر به کرونا
• ثبت تماس‌های نزدیک افراد به منظور اطلاع‌رسانی به افرادی که با بیمار کرونا تماس نزدیک داشته‌اند
• و آموزش‌های مرتبط با شیوع کرونا به مردم

دودوتا چهارتا برای تخمین و پیش‌بینی

شریف از اولین دانشگاه‌هایی بود که مدل‌سازی شیوع ویروس کرونا در سطح جامعه را شروع کرد؛ آن هم با سه تیم تحقیقاتی که به طور موازی فعال شده بودند. بیشتر ما احتمالا مدل تیم دکتر مشایخی و نتایج و تحلیل‌های آن را در رسانه‌ها و روزنامه‌های مختلف دیده‌ایم اما مدل‌سازی‌های دیگر هم بودند که تنها در دانشگاه نماندند، به جلسه سران قوا هم راه پیدا کردند و آنجا ارائه شدند. پرواضح است که کار همچنان ادامه دارد. هرچند برای دقت بیشتر مدل‌ها داده‌های بیشتری نیاز است که باید در اختیار این تیم‌ها قرار بگیرد. مدل‌سازی تصمیم‌گیری را برای مسئولان ارشد آسان‌تر و دقیق‌تر می‌کند. تصمیم‌سازی وظیفه ذاتی دانشگاه است. خلاصه ۵۰ درصد طرف ما دارد انجام می‌شود، باید دید تکلیف ۵۰ درصد طرف دیگر چه خواهد شد و تصمیم‌های عقلانی و مدبرانه گرفته می‌شود یا همه امید مسئولین به رعایت مردم است و بس.

خود دانشگاه هم مهم است

دانشگاه برای سلامت افراد و محیط دانشگاه هم دست روی دست نگذاشته و تلاش کرده تا اثرات شیوع در دانشگاه را کم کند. لیست کوتاه و تیتروار کارها این طور است:

• آموزش نیروهای خدماتی دانشگاه برای نظافت و پذیرایی بهداشتی متناسب با شرایط شیوع
• تهیه اقلام بهداشتی برای کارکنان خدمات
• تهیه بروشورهای آموزشی برای کارکنان و دانشجویان از روزهای اول با هدف توسعه و استمرار آموزش
• تهیه و تولید مواد ضدعفونی موردنیاز دانشگاه
• تغییر پروتکل های نظافت و پذیرایی در دانشگاه
• کم کردن ساعت کاری کارکنان از اسفند ماه
• امکان پاسخ گویی غیرحضوری درخواست های آموزشی دانشجویان
• کنترل ورودی های دانشگاه با دستگاه تب سنج و محدودکردن درهای ورودی

از مهران تا کرمانشاه و لرستان و خوزستان و این‌بار تهران

بچه‌های موکب هیئت الزهراء (س) دانشگاه هم که قبلا سابقه خدمت‌رسانی به زائران اربعین حسینی در مرز مهران و کمک به مردم مناطق حادثه‌دیده در زلزله کرمانشاه و سیل لرستان و خوزستان را داشتند، این بار و هم‌زمان با شیوع کرونا در کشور و بحرانی که به همراه آن جامعه را فراگرفت، تصمیم گرفتند بساط‌شان را دوباره علم کنند و با کمک‌های خیرین بخشی از نیازهای مردم و کادر درمانی بیمارستان‌ها را رفع نمایند.

بعد از صحبت‌های اولیه با قرارگاه سلامت و بررسی وضع بیمارستان‌ها مشخص شد که با توجه به فعالیت فشرده و فرسایشی و کمبود نیروی انسانی در بیمارستان‌ها، کادر درمانی و بهداشتی از نظر روحی و جسمی به تدریج دچار مشکل می‌شوند و پشتیبانی و حمایت مادی و معنوی از آنها می‌تواند به مقابله بهتر با شیوع و ریشه‌کن‌شدن کرونا کمک برساند، به همین خاطر موکب سلامت هیئت با هماهنگی قرارگاه سلامت وظیفه آماده‌سازی و توزیع غذای گرم و میان‌وعده‌های تقویتی برای کادر درمانی بیمارستان بهارلو را برعهده گرفت و کار خود را از روز اول فروردین آغاز کرد.
در ادامه کار و بعد از اینکه بچه‌های بیمارستان بهارلو حسابی از دست‌پخت بچه‌های هیئت و طعم و عطر غذایشان خوش‌شان آمد و با توجه به نیاز گسترده‌ای که در سایر بیمارستان‌ها هم حس می‌شد، دو بیمارستان فیروزگر و لولاگر هم ابراز تمایل کردند تا از خدمات موکب دانشگاه بهره‌مند شوند و این روزها موکب روزانه ۶۰۰ وعده غذای گرم و بیش از هزار بسته میان‌وعده تقویتی تهیه و بین کادر درمانی و بهداشتی این سه بیمارستان توزیع می‌کند.
هر روز حدود ۲۵ نفر از دانشجوها و فارغ‌التحصیلان دانشگاه و دیگر مردمی که با موکب آشنا هستند، در یکی از مساجد تهران دور هم جمع و ماسک به دهان و دستکش به دست مشغول کار می‌شوند؛ خانم‌ها بسته‌بندی میان‌وعده‌های تقویتی را بر عهده دارند و آقایان هم مشغول پخت‌وپز. همچنین تیم‌هایی از مراکز تغذیه هر سه بیمارستان با توجه به حساسیت موضوع تغذیه و شرایط خاص بیمارستان‌ها از فرایند طبخ و بسته‌بندی غذا و میان‌وعده‌ها بازدید کرده و رضایت خودشان را گفته‌اند.

البته بچه‌های موکب وسایل و تجهیزاتی مثل مواد ضدعفونی‌کننده (۲۲۰ لیتر)، ماسک دستکش و لباس گان(۲۰۰۰ عدد) هم تهیه کرده و در این بیمارستان‌ها توزیع می‌کنند. تعدادی از خادمین موکب نیز با هماهنگی قرارگاه سلامت برای کمک‌رسانی به کادر درمانی و بهداشتی برای حضور در بیمارستان‌ها ابراز تمایل کرده و در آنجا مشغول خدمت هستند.

کار قشنگ دیگر موکب سلامت هیئت هم تهیه بسته‌های هدیه برای کادر درمانی بیمارستان‌ها و توزیع ۸۰۰ وعده غذای گرم در مناطق محروم تهران در روز نیمه‌شعبان بود.

یک روز دیوار می‌ساختیم و امروز ماسک و الکل

بچه‌های گروه جهادی شهید وزوایی هم این روزها در کنار دیگر گروه‌های جهادی آستین‌بالازده وسط میدان هستند و مشغول کار تا به سهم خودشان در مقابله با کرونا کمک‌حال کادر بهداشتی و درمانی کشور باشند. مهم‌ترین فعالیت‌های این گروه عبارت است از:

• تشکیل تیم متخصص نرم افزاری: تیمی نرم‌افزاری با سرپرستی یکی از بچه‌های شریف تشکیل شده تا پشتیبان نرم‌افزاری خط مقدم مقابله با کرونا باشد:
• اضافه نمودن بیمارستان‌ها و ظرفیت آنلاین آن در اپلیکیشن ماسک
• ایجاد دسترسی‌های مورد نیاز قرارگاه جهادگران سلامت در این اپلیکیشن
• ساخت بات برای مدیریت محتوای رسانه‌ای موردنیاز گروه‌های جهادی
• دوخت ماسک در خانه: گروه جهادی پارچه و کش مورد نیاز را به همراه آموزش نحوه صحیح دوخت ماسک در اختیار داوطلبان قرار می‌دهد تا با استفاده از ظرفیت چرخ خیاطی‌های خانگی ماسک‌ها تولید شده و سپس برای استریل فرستاده شود.
• تهیه ۵۰۰ بسته بهداشتی برای مناطق محروم و پرخطر تهران: به منظور کمک به توزیع عادلانه اقلام بهداشتی در سطح شهر، بعد از شناسایی نقاط پرخطر تهران در مناطق مختلف تهران با استفاده از سامانه ابرکلمه دانشگاه تهران و اپلیکیشن ماسک و بررسی سطح معیشتی در مناطق پرخطر، محله‌های هدف انتخاب می‌شود تا بسته‌های بهداشتی در آن محلات توزیع گردد.
• طرح همیار سلامت: بچه‌های جهادی، با رعایت نکات پزشکی و بهداشتی آموزش می‌بینند و با تقسیم کار از سوی مسئولین درمانی بیمارستان‌ها، با بیماران دارای وضعیت غیرحاد ارتباط می‌گیرند و خدمات مورد نیاز را به آنها ارائه می‌دهند.

دوام می‌آوریم؟ چرا و چگونه؟

زیرساخت‌های کشور تا چه میزان توان تحمل فشار را دارند؟ این سوالی نیست که بدون بررسی دقیق بتوانید به آن پاسخ بدهید. واضح است که هر تحلیل غلطی درباره میزان این تحمل عواقب جبران‌ناپذیری دارد و مدیران کشور برای گرفتن تصمیم‌های بزرگ نیاز به تحلیل دقیق دارند. تصمیم‌های مدیران در شرایط فراگیری بحران بر سلامت مردم تأثیرهای عمیق دارد. تحلیل این تصمیم‌ها پروژه‌ای است که دکتر پورزاهدی در این روزها انجام می‌دهد.

ار طرف دیگر تخمین و بهینه‌سازی ظرفیت بیمارستان‌ها و مراکز درمانی برای پذیرش و درمان بیماران مبتلا به کرونا هم مسئله مهمی است. این که مراکز درمانی چه میزان بیمار در چه بازه زمانی را می‌توانند پوشش دهند و چه طور می‌توان بهترین استفاده را از این ظرفیت کرد. پروژه دکتر کاشانی و دکتر محصولی برای پاسخ دقیق به همین سوال‌هاست؛ پروژه‌ای که نتایج مفیدی برای تصمیم‌گیران حوزه سلامت داشته است.

درست حکم بران

پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه هم حسابی این روزها مشغول است. مدیریت تبعات اقتصادی ناشی از کورنا محور مطالعات این روزهای پژوهشکده است که نتایج آن در در اختیار تصمیم‌گیران کشور قرار می‌گیرد. در این پروژه تلاش شده ضمن مدل‌سازی شیوع بیماری، با در نظر گرفتن شوک‏های این پاندمی در اقتصاد، از مدل تعادل عمومی داده-ستانده بر پایه جدول داخلی استفاده شود. کاهش ارزش افزوده تولیدی هر بخش از اقتصاد تحت هفت سناریو مدل‏سازی می‌شود. در نهایت این مطالعه به تحلیل فرآیند سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری در زمان بحران می‌پردازد و با آسیب‌شناسی آن ویژگی‌های حکم‌رانی مناسب در زمان بحران را برای پاسخگویی به‌هنگام و مبتنی بر شواهد علمی به بحران بیان می‌کند. فقدان ساخت حکم‌رانی مناسب باعث می‌شود که نتایج پژوهش‌های علمی در عمل در فرآیند سیاست‌گذاری دخالت داده نشوند و این کار می‌تواند هزینه‌های جبران‌ناپذیری را بر کشور تحمیل کند.