49. مِده‌آ

آخرین تن از نمایشنامه‌نویسان مشهور یونان باستان اوریپیدس است. از او 18 نمایشنامه باقی مانده است ولی من فقط یکی از آنها را خوانده‌ام، مِده‌آ. و در این پست از همین داستان صحبت می‌کنم.

برای صحبت از یک نویسنده اگر نه همه آثار، حداقل باید چند تایی از آنها را خوانده باشی، پس من نمی‌توانم به طور کلی در مورد اوریپیدس صحبت کنم ولی در مورد داستان زیبا و عجیب و جذاب مِده‌آ حرفهایی دارم.

باز هم نیاز است تکرار کنم که برای آگاهی از ماجراهای پیشین شخصیتهای داستان، لازم است اساطیر یونان را در مورد آنان بدانیم. مِده‌آ در اساطیر هم برای من به شدت جذاب و جسور است. زنی است که تصمیم می‌گیرد، اقدام می‌کند و عواقبش را نیز به تنهایی می‌پذیرد. اینکه کارهایش درست است یا خیر بحثی دیگر است آنچه مرا مجذوب می‌کند استقلال فکری و عملی اوست.

می‌خواهم مقایسه‌ای انجام دهم: آنتیگونه در نوشته‌های سوفوکلس را زنی مستقل و فاعل می‌دانم این استقلال در حالی است که اعمال و افکارش به سمت نیکی و درستی و مقبولیت خواننده می‌رود ولی مِده‌آ، جسورانه آنچه را می‌خواهد انجام می‌دهد بدون اینکه نگران نیک و بدش باشد و در این راه از هیچ عملی نمی‌هراسد ولو قتل عزیزانش!

من این شدت از بی‌باکی را که هم‌نشین سنگدلی می‌شود، نمی‌پسندم ولی به اقتدار در تصمیم‌گیری مِده‌آ غبطه می‌خورم. من حتی در موارد بسیار کوچک و حتی خنثی (که نه عواقب خوبی دارد و نه بد) در برزخی از تردید مدتها می‌مانم ولی مِده‌آ راسخ و قاطع عمل می‌کند و به تنهایی.

دلم نمی‌خواهد با گفتن خلاصه‌ای از نقش مِده‌آ در اساطیر یا فاش کردن عاقبت داستان این نمایشنامه، از لذت خواندن و شدت شگفتی شما بکاهم، بنابراین خود به سراغش بروید. من در مورد متن داستان و مهارت نویسنده می‌گویم که به نظرم شاهکاری بوده و هست. مجموعه‌ای از احساسات که به طغیان درآمده‌اند و ما در جنگ میان آنان به تماشا می‌نشینیم.

بر خلاف سایر نمایشنامه‌هایی که از این دوران خوانده‌ام که با وجود شخصیت اصلی بار داستان بر دوش سایر شخصیتها هم بود؛ در مِده‌آ به نظر من همه بار داستان را خود مِده‌آ بر دوش می‌کشد. سایرین اگر حضور دارند فقط برای خالی نبودن صحنه است. به عقیده من این نمایشنامه را می‌توان با تصور دیگران و فقط با مکالمات و اعمال مِده‌آ نیز خواند. بیش از این چیزی نیاز نیست، بهتر است به سراغش بروید.

این نمایشنامه خواندنی، جذاب، احساساتی، خشونت‌آمیز، شگفت‌آور و زیباست. بخوانیدش.