«نُصْرَتِی لَكُمْ مُعَدَّةٌ حَتَّى یُحْیِیَ اللَّهُ دِینَهُ بِكُمْ» 🔸تلاشگر در مسیر تمدن نوین اسلامی 🔸علاقه مند به حکمرانی رسانه و فضای مجازی 🔸پیگیر فناوری های نوین
۱۰ راهکارهای تشخیص اخبار جعلی کدام است ؟
۱- اخبار جعلی چیست / فیک نیوز دقیقاً چیست؟
وقتی می‌خواهیم درباره‌ی فیک نیوز کاری بکنیم یکی با این مشکل روبه‌رو خواهیم شد که فیک نیوز در شکل‌های گوناگون و از سوی عامل‌های گوناگون و با انگیزه‌های گوناگون منتشر می‌شود. در زیر چند تا از این شکل‌ها و عامل‌ها و انگیزه‌ها را بازگو می‌کنیم:
محتوای احساسی با انگیزه‌ی تجاری
خبرهایی که انگیزه‌ی ایدئولوژیک ندارند اما اغلب هیچ مبنایی در واقعیت ندارند. هدف اصلی این نوع از فیک نیوز این است که ترافیک شبکه را بالا برده و در نتیجه درآمد تبلیغاتی کسب کنند. برای مثال بیش‌ترِ وبسایت‌هایی که خودبه‌خود بالا می‌آیند (pop-up) در این دسته جای می‌گیرند.
اطلاعات جعلی که از سوی حکومت‌ها پشتیبانی می‌شوند
در اینجا هدف درآمد نیست بلکه تأثیرگذاری است. مثلاً گروه های فعال در آلبانی و عربستان یا دیگر کشورها ممکن است در سطح داخلی یا بین‌المللی به تولید محتوا بپردازند تا بر افکار عمومی تأثیر بگذارند و یا چنددستگی پدید آورند و یا این توهم را ایجاد کنند که از یک کاندید یا دیدگاه خاص پشتیبانی می‌کنند. خبرهای جعلی ممکن است با خبرهای راست و احساس‌برانگیز آمیخته شوند.
وبسایت‌های بسیار جانب‌دار
این وبسایت‌ها می‌توانند واقعیت را با ظن و گمان در هم آمیزند و آشکارا از یک دیدگاه یا حزب سیاسی دفاع می‌کنند و اغلب خود را جایگزینی برای رسانه‌های جریان اصلی معرفی می‌کنند.
شبکه‌های اجتماعی
دسته‌های روبات‌های توییتری که تصویرهای ناروشن یا گمراه‌کننده منتشر می‌کنند، تبلیغاتی که با حمایت مالی، مثلاً از سوی سازمان های اطلاعات دشمن، بر روی توئیتر منتشر می‌شوند، ویدئوهای جعلی که در تلگرام منتشر می‌شود و به افراد و مقامات دروغ نسبت می دهند ، اینها همه بخشی از شبکه‌های اجتماعی هستند.
هجو یا طنز
مطالب غیرجدی و فکاهی که بر روی اینترنت منتشر می‌شوند—برای مثال، وبسایت‌های چون The Onion و Daily Mash – ممکن است فیک نیوز عرضه کنند.
بر اینها باید افزود خبرهایی که از سوی رسانه‌های اصلی منتشر می‌شوند و فریب‌آمیز یا دروغ هستند اما با خوش‌نیتی انتشار می‌یابند.
۲- انواع فیک نیوزها را بشناسیم
اخبار جعلی به یکی از داغ‌ترین موضوعات تاریخ اخیر اخبار تبدیل شده است. اگرچه به نظر می‌رسد که اخبار جعلی اغلب با رسانه‌های اجتماعی مرتبط است، اما تنها به رسانه‌های اجتماعی محدود نمی‌شود. تعداد زیادی از پورتال‌های خبری به صورت هدفمند اطلاعات ساختگی را به مخاطبان ارائه می‌دهند. اما اخبار جعلی چیست؟
اخبار جعلی انتشار عمدی اطلاعات کاملا نادرست و یا به شدت تحریف شده در قالب متن، عکس و یا فیلم از طریق رسانه‌های اجتماعی و یا رسانه‌های خبری است. پدیده اخبار جعلی از ۱۹۳۰ شروع شده است اما با توسعه رسانه‌های اجتماعی و روزنامه نگاری دیجیتال، تا کنون ادامه دارد. در مورد رسانه‌های اجتماعی، عمدتا توسط وب سایت‌هایی که به طور هدفمند اطلاعات نادرست را تحت پوشش اخبار معتبر منتشر می کنند، انجام می‌شود. لینک‌های اخبار در پلت فرم‌های رسانه های اجتماعی به اشتراک گذاشته شده و سپس توسط کاربران بی خبر به اشتراک گذاشته می‌شوند. اخبار جعلی انواع مختلف دارد که توسط خروجی‌های خبری منتشر می‌شوند:
اطلاعات کاذب عمدی disinformation
مطابق فرهنگ لغت Merriam-Webster، دیس اینفورمیشن به اطلاعات نادرست و گمراه کننده گفته می‌شود که عمدا و تاکتیکی به منظور آسیب رساندن به فرد، گروه اجتماعی، سازمان و یا کشور و یا تاثیرگذاری بر افکار عمومی و مبهم نشان دادن حقیقت منتشر می‌شود. disinformation همچنین یک تاکتیک در جنگ اطلاعاتی است.
اطلاعات کاذب غیر عمدی Misinformation
طبق تعریف کتابچه راهنمای روزنامه‌نگاری یونسکو، میس اینفورمیشن اطلاعات غلط است اما شخص و یا مالک رسانه که آن را منتشر می‌کند اعتقاد بر صحیح بودن آن دارند و هدفشان صدمه زدن و یا آسیب رساندن نیست.
اطلاعات آسیب رسان malinformation
یونسکو مال اینفورمیشن را به عنوان اطلاعات مبتنی بر واقعیت اما برای آسیب رساندن به شخص، سازمان یا کشور تعریف می کند. یک نمونه از اطلاعات نادرست هنگامی رخ داد که در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ ایالات متحده آمریکا، هکرها ایمیل هیلاری کلینتون را فاش کردند و کارزار دموکرات ها را بی ثبات کردند.
۳- چگونه فیک نیوز را شناسایی کنیم ؟
شناسایی فیک نیوز آسان نیست: پژوهشی که در دانشگاه استنفورد در سال گذشته انجام شده نشان می‌دهد که دانشجویان در تفاوت گذاشتن میان محتواهای آنلاین گوناگون − محتوایی که با پول ساخته می‌شود، محتوای جعلی، و محتوای معتبر − بسیار بد عمل می‌کنند. فیسبوک فهرستی از ترفندها برای شناساییِ فیک نیوز ارائه داده که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم:
۱. به سرخط خبرها با دیده‌ی شک بنگرید. سرخط خبرهای جعلی اغلب جالب هستند و با حروف بزرگ و علامت تعجب می‌آیند. اگر سرخط خبر باورناپذیر باشد این احتمال هست که خبر جعلی باشد.
۲. به نشانیِ وبسایت با دقت بیش‌تر توجه کنید. بسیاری از وبسایت‌هایی که خبرهای جعلی منتشر می‌کنند از نشانی اینترنتی مشابه منابع موثق استفاده می‌کنند؛ آنها نشانی وبسایت‌های معتبر را کمی تغییر می‌دهند. شما می‌توانید با مقایسه‌ی نشانیِ وبسایت‌ها این نکته را دریابید.
۳. منبع خبر را نگاه کنید. مطمئن شوید که خبر از منبعی خوش‌آوازه به دست شما می‌رسد. اگر خبر از وبسایتی به دست شما رسیده که برایتان آشنا نیست درباره‌ی آن وبسایت اطلاعات کسب کنید.
۴. به فرمت‌های نامتعارف توجه کنید. بسیاری از خبرهای جعلی در خود خطاهای املایی و گرامری دارند و فرمت ظاهریشان هم غیرعادی است.
۵. به عکس‌ها توجه کنید. گزارش‌های خبریِ جعلی اغلب با عکس‌ها یا ویدئوهای دستکاری‌شده همراه هستند. گاهی عکس مورد نظر معتبر است اما در جایی غیر از پیش‌زمینه‌ی خودش به کار رفته است. می‌توانید عکس را در اینترنت جستجو کنید تا دریابید از کجا آمده است.
۶. به تاریخ‌ها توجه کنید. گزارش‌های خبریِ جعلی ممکن است زمان‌بندی‌هایی داشته باشند که بی‌معنا باشد یا ممکن است در آنها زمان رخدادها تغییر داده شده باشد.
۷. شواهد را چک کنید. منابعی که در آنها نام نویسنده آمده است را بررسی کنید. نبود هیچ منبعی یا بی‌نام بودن نویسنده می‌تواند نشانه‌ی جعلی بودنِ خبر باشد.
۸. به دیگر گزارش‌ها هم توجه کنید. اینکه هیچ منبع دیگری آن خبر را گزارش نکرده است می‌تواند نشانه‌ی جعلی بودن خبر باشد.
۹. آیا خبر طنز است. گاهی دشوار است میان خبر جعلی و مطلب فکاهی تمایز بگذاریم. بررسی کنید که آیا منبع خبر به مطالب طنز معروف است و آیا جزئیات خبر و آهنگ خبر نشان از طنز بودن دارد.
۱۰. برخی خبرها عمداً دروغ هستند. با نگاهی انتقادی درباره‌ی خبرهایی که می‌خوانید بیندیشید و فقط آنهایی را همرسانی کنید که می‌دانید موثق هستند.
مطلبی دیگر از این انتشارات
پیشگیری از جرایم سایبری
مطلبی دیگر از این انتشارات
اخبار جعلی در پاندمی کرونا ، اینفودمیک
مطلبی دیگر از این انتشارات
مراقبت از چشم و مغز در فضای مجازی