چرا اولین و تنها پایگاه نظامی چین در خارج از آن کشور، در جیبوتی قرار دارد

در سال 2016 میلادی (سال 1394 شمسی) در ایران، قطع رابطه دیپلماتیک جیبوتی با ایران را با موزیک «جیبوتی کجایی؟» مسخره می‌کردیم؛ اما در همان زمان، قدرت‎‌های بزرگ برای افتتاح پایگاه‌های نظامی خود در این کشور کوچک و با موقعیت استراتژیک در باب‌المندب در رقابت با یکدیگر بودند. در این کشور به رغم مساحت کم آن، کشورهای ایالت متحده آمریکا، انگلستان، فرانسه ، ژاپن و در نهایت چین پایگاه نظامی دارند، علت آن چیست؟ و چرا اولین و تنها پایگاه نظامی چین در خارج از آن کشور در جیبوتی قرار دارد؟

جیبوتی کجاست و چرا کشور مهمی در قاره آفریقا به شمار می‌رود؟

کشور جیبوتی با 800 هزار نفر جمعیت در شاخ آفریقا قرار دارد. جیبوتی کوچک ترین و کم جمعیت ترین کشور آفریقایی محسوب می‌شود، این کشور از سمت شمال با اریتره و از سمت غرب و جنوب با اتیوپی همسایه است همینطور از سمت جنوب شرقی با سومالی هم مرز است.

مدت‌ها بود که کشورهای غربی بخصوص آمریکا و اتحادیه اروپا از جمله ایتالیا و فرانسه و حتی ژاپن در این بندر کوچک قدرت نمایی می کردند، تا اینکه چین اولین پایگاه نظامی خارج از کشور خود را در این کشور در سال 2017 افتتاح کرد. چین بنا به دلایل متنوعی تصمیم گرفت تا در جیبوتی پایگاه نظامی بزند.

جیبوتی یک کشور بسیار مهم راهبردی در دهانه ورودی دریای سرخ و در مجاورت یمن و در آن سوی باب المندب قرار دارد که به سمت کانال سوئز راه پیدا می‌کند و برای همین بسیاری از کشورهای بزرگ امیدوارند در آنجا پایگاهی دایر کنند و یا توجه دولت این کشور را به خود جلب کنند.

آمریکا نگران آن است که اپراتورهایی که بندر جیبوتی را اداره می‌کنند به تدریج تغییر کنند و قراردادهای تازه باعث شود تا چین نفوذ بیشتری در این بندر پیدا کند که در این صورت کار سوختگیری برای کشتی‌های آمریکایی و یا عرضه بسیاری از تجهیزات و کالاهای مورد نیاز برای این کشتی‌ها در جیبوتی، محدود شود.

آمریکا حضور نظامی گسترده ای در جیبوتی دارد، به طوری که فقط در اردوگاه "لمونییر" در این کشور، حدود ۴ هزار نیروی نظامی آمریکایی مستقر هستند.

تاریخچه روابط ایران و جیبوتی

در سال 1997 برابر با ۱۳۷۶ هجری شمسی با سفر رئیس‌جمهور وقت جیبوتی در اجلاس سران کنفرانس اسلامی در تهران روابط رسمی دو کشور آغاز شد.

در سال ۲۰۰۳ در سفر رییس جمهور جیبوتی به ایران یک موافقت نامه بازرگانی و تفاهم نامه همکاری بین دو کشور به امضا رسید که در آن احداث ساختمان پارلمان و مرکز تجاری در جیبوتی منظور شده بود.

در اسفند ۲۰۰۸ در سفر احمدی‌نژاد به جیبوتی ۵ سند همکاری میان دو کشور به امضا رسید، همچنین سند اعطای خط اعتباری ایران به جیبوتی نیز به امضا رسید.

در سال ۲۰۱۴ ساختمان مجلس جیبوتی توسط دو شرکت ایرانی ساخته شد و علی لاریجانی، رئیس مجلس وقت ایران در افتتاحیه این ساختمان شرکت کرد و اظهار امیدواری کرد که تحویل این ساختمان جدید به جیبوتی بتواند فصل جدیدی در روابط دو کشور ایجاد شود.

در نهایت جیبوتی در سال 2016 برابر با 1394 پس از قطع رابطه سیاسی عربستان با ایران و در حمایت از عربستان با ایران قطع رابطه دیپلماتیک کرد.

در سال 2019 برابر با 1398 ؛ رئیس صندوق ضمانت صادرات، طی یک مصاحبه اعلام کرد، پول شرکت‌های ایرانی که ساختمان پارلمان جیبوتی را ساخته‌اند و با فاینانس ایران ساخته شد، وصول نشده باقی مانده است.

در مجموع ایران و جیبوتی 19 سال با هم روابط دپیلماتیک داشتند.

چرا اولین و تنها پایگاه نظامی چین در خارج از آن کشور، در جیبوتی قرار دارد؟

اولین پایگاه نظامی چین در خارج از آن کشور که در جیبوتی قرار داد

در سال 2017 و مصادف با نودمین سالگرد تشکیل ارتش آزادی‌بخش خلق چین، اولین پایگاه نظامی خارجی چین در جیبوتی افتتاح شد.

در ابتدای تاسیس این پایگاه؛ ماموریت اصلی ناوگان چین، گشت زنی، حفاظت، کمک‌های انسانی، رزمایش‌های مشترک و فعالیت‌های مربوط به آموزش در شاخ آفریقا اعلام شد، اما به نظر می‌رسد حفاظت از منابع و منافع صادراتی چین به قاره آفریقا در اولویت اصلی قرار دارد.

نفوذ چین در آفریقا از دلایل عمده افتتاح این پایگاه نظامی بوده است. تا سال 2020 با کمک چین شش هزار کیلومتر خط آهن در آفریقا ساخته شده و پروژه‌ ساخت جاده، سد، بندر، بیمارستان و غیره جز برنامه‌های ورود همه جانبه چین به این قاره بوده است، اما بخش بزرگی از این پول‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها در شکل وام به کشورهای آفریقایی داده شده است. از سال 2000 تا 2020 چین 160 میلیارد دلار به کشورهای آفریقایی وام داده است. تقریبا نصف این وام‌ها به شش کشور آفریقایی تعلق گرفته؛ هر چند که تقریبا تمامی کشورهای آفریقایی همین الان به چین بدهکار هستند؛ علاوه بر 160 میلیارد دلار وام چین به کشورهای آفریقایی؛ چین تا سال 2020 چیزی حدود 4.2 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم در آفریقا کرده است.

گفته میشه چین از «دیپلماسی قرض تله» یا «دیپلماسی وام تله» برای نفوذ خودش در آفریقا استفاده می‌کنه، بطور مثال آنگولا ، وامش را باید با نفت پس بده و تمامی درآمد فرودگاه اوگاندا اول باید پول وام چین را بدهد و بسیاری از پروژه‌های آفریقایی با رانت ویژه به شرکت‌های چینی داده شده است.

تمامی این موارد که ابتدا با دیپلماسی صادرات محور بودن چین طی سال‌های گذشته شروع شد، اکنون اهمیت، سیاسی؛ نظامی، امنیتی پیدا کرده و به قول رییس جمهور اسبق کره جنوبی «کشورسازی از طریق صادرات» و «صادرات بر همه چیز مقدم است»، چین با نفوذ خودش در آفریقا حتی توانسته در مجامع بین‌المللی حمایت کافی سیاسی برای برنامه‌های خود ایجاد کند. مثلا، در سال 2021 هیچ کشور آفریقایی به بیانیه انتقادی سازمان ملل در مورد نقص حقوق بشر در چین رای نداد!

اکنون میشه کمی شفاف‌تر به جمع بندی این مقاله و جواب سوال اصلی آن رسید؛

علت حضور نظامی چین در جیبوتی و تلاش برای ساخت بندر جدید و عظیم در جیبوتی چیست؟

یک) ایجاد دروازه ورود امن صادراتی و تحت کنترل چین به آفریقا

دو) کنترل چین بر اقیانوس هند و کانال سوئز و دروازه ورودی به دریای سرخ

سه) کنترل بر ورودی و خروجی خط آهن سراسری در آفریقا

و بسیاری نتایج ملموس و غیرملموس دیگر که قطعا، انگیزه زیادی برای افتتاح این پایگاه داشته است.

به نظرم با وجود نزدیکی ایران به قاره آفریقا، شناخت ما از این قاره بسیار کم بوده و باید بازنگری جدید در روابط و سهم بازار صورت بگیرد.

منابع:

https://economictimes.indiatimes.com/news/defence/china-widens-presence-in-indian-ocean-through-massive-inroads-in-djibouti/articleshow/86676234.cms

https://www.aspistrategist.org.au/djibouti-shows-what-sogavares-deal-with-china-really-means/

https://en.wikipedia.org/wiki/Port_of_Doraleh

https://www.aa.com.tr/fa/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86/%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%DB%8C%D9%86-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1/873759#