چطور با فیلم زبان یاد‌بگیریم ؟ - قسمت دوم : گرامر و واژگان

در قسمت قبلی گفتیم که متخصصان امر آموزش زبان خارجی، معتقدند که همواره بهترین پاسخ، از روش‌هایی دریافت می‌شود که بر اساس رویکرد طبیعی یادگیری زبان تنظیم شده‌اند. رویکرد طبیعی، سعی دارد یادگیری زبان را بطور طبیعی (مانند کودکی که زبان مادری‌اش را یاد می‌گیرد) ایجاد کند. در این نوشتار در چند بخش تنظیم شده است، به یکی از مهمترین ابزارهایی که با رویکرد طبیعی به شما زبان یاد می‌دهد، یعنی فیلم‌ها و سریال‌ها، و چگونگی یادگیری زبان بوسیله آنها بر اساس تجربیات خودم می‌پردازم.

واژگان Vocabulary

یادگیری واژگان، شاید واضح‌ترین بخش از فرآیند یادگیری زبان با فیلم باشد. همه می‌دانند که به کمک فیلم و سریال می‌توان واژگان جدید را آموخت. درست است که مهارت‌ گفتاری و شنیداری، اولین مهارت‌هایی است که با دیدن فیلم کسب می‌شود، اما درست مثل کودکی که از زمانی که لب به سخن می‌گشاید هر روز واژگان تازه‌ای یاد می‌گیرد، زبان‌آموز نیز در هر فیلم و هر سکانس، با واژه جدیدی مواجه خواهد شد که می‌تواند آن را به دایره لغات خود اضافه کند. نکته مهم درباره واژگان آن است، که برای اینکه به دایره خوبی از واژگان دست یابید، باید انواع متفاوتی از فیلم‌ها را ببینید. سریال‌های طنز واژگان محدودی متناسب با فضای خود استفاده می‌کنند. سریال‌های جنایی نیز همینطور. فیلم‌های درام واژگان زیادی را درباره هیجانات بشر به شما می‌آموزند و فیلم‌های تاریخی شما را با واژگان کهن زبان هدف روبرو می‌کنند. برای استفاده حداکثری از فیلم در یادگرفتن واژگان، تکنیک‌های مختلفی وجود دارد که به سه مورد مهم از آنها اشاره می‌کنم:

روی واژگان صحنه‌های حساس تمرکز کنید

صحنه گره‌گشایی در یک فیلم جنایی، صحنه‌های عاشقانه فیلم‌های درام یا خنده‌دارترین صحنه‌های یک سریال کمدی، بهترین صحنه‌ها برای یادگیری واژگان هستند. این‌ها صحنه‌هایی است که در ذهن شما می‌ماند و به همین دلیل، واژگان مرتبط با آنها نیز در حافظه‌تان ماندگار خواهد شد. مثلاَ من دقیقاَ می‌توانم بگویم که واژه انگلیسی Arbitrary را کجا آموختم. در فیلم «فهرست شیندلر» و در صحنه‌ای که اسکار شیندلر و ژنرال نازی باهم دیالوگ فوق‌العاده به‌یادماندنی درباره مفهوم «قدرت» دارند. اگر تمرکز انرژی خودتان را بر واژگانی بگذارید که در این صحنه‌ها یاد می‌گیرید، از هدر رفت انرژی جلوگیری کرده‌اید؛ چراکه این واژگان بیشتر شانس ماندگاری با صرف انرژی کم را دارند.

واژه‌نامه تک‌زبانه استفاده کنید

واژه‌نامه انگلیسی به فارسی (یا از هر زبان دیگری به فارسی) مانند یک زهر مهلک است، که کل فرآیند یادگیری زبان شما را مسموم خواهد کرد. استفاده از این واژه‌نامه‌ها دقیقاَ به معنای قرار گرفتن در دورترین فاصله از رویکرد طبیعی یادگیری زبان است. اولین و مهمترین ضرر آن هم، عادت دادن ذهن شما به ترجمه است که هر متخصص آموزش زبان به شما خواهد گفت که باید از آن اجتناب کنید. وقتی در فیلم‌ها و سریال‌ها با واژگان جدیدی مواجه می‌شوید که می‌خواهید معنای آن را بدانید، فقط از واژه‌نامه تک‌زبانه استفاده کنید. بدین صورت شما مغز خود را بجای ترجمه کردن، به فکر کردن به زبان خارجی عادت می‌دهید. نگران نفهمیدن معانی نباشید، بسیاری از تعاریف داخل واژه‌نامه‌ها به ساده‌ترین شکل ممکن نوشته شده است، و اگر احیاناَ در حین استفاده از این واژه‌نامه به واژه دیگری برخورد کردید که معنای آن را هم نمی‌دانستید، چه بهتر! معنی آن را هم در همان واژه‌نامه پیدا کنید. به این بهانه واژه‌های بیشتر و بیشتری یاد می‌گیرید و دایره لغاتتان هر روز گسترده‌تر می‌شود.

واژگان را مانند یک واژه‌نامه یادداشت کنید.

واژگانی که در فیلم‌ها می‌آموزید را مانند یک واژه‌نامه در دفتری برای خود یادداشت کنید. وقتی می‌گویم مانند یک واژه نامه، یعنی ابتدا واژه را بنویسید و سپس جلوی آن نوع دستوری آن (فعل، اسم، صفت، قید، حرف اضافه یا ... ) را ذکر کنید. سپس در صورت نیاز تلفظ و پس از آن معادل واژه را به همان زبان (نه به فارسی) بنویسید. در مرحله بعدی، مثالی از نحوه به‌کار رفتن واژه را یادداشت کنید. ترجیحاَ برای مثالتان، همان جمله‌ای که در فیلم شنیده‌اید را بنویسید، چراکه بهتر در ذهنتان می‌ماند. نوشتن بدون اثرگذاری کمتری دارد. چرا که شما زمانی یک واژه را واقعاَ یاد می‌گیرید که آن را در کاربرد ببینید. پس از مدتی که این کار را انجام دادید، شما یک دفترچه پر از لغت خواهید داشت، که واژه‌نامه شخصی خودتان است.

دستورزبان Grammar

شاید دستورزبان تنها مهارتی باشد که بر خلاف پنج مهارت دیگر نمی‌توان به سادگی با اتکا به فیلم‌ها یاد گرفت. گرچه این‌کار هم ناممکن نیست، اما داشتن یک سواد حداقلی گرامر باعث می‌شود اثر فیلم‌ها بیشتر باشد. با همان نگاه رویکرد طبیعی که به قضیه نگاه کنیم، اکثر کودکان تا دو-سه سالگی همه قواعد دستوری را اشتباه به کار می‌‌برند. قواعد دستوری تنها بخشی است که در کنار مواجهه طبیعی، تا حدی نیاز به راهکار‌های آموزشی دارد، وگرنه یادگیری درست آن‌ها دو-سه سال (مانند همان کودک درون مثال) به طول خواهد انجامید. از آنجایی که اکثر ما دو سه سال وقت نداریم، کتاب های بسیاری خوبی در این زمینه هست که در نوشتار‌های دیگر بلاگ به مرور معرفی خواهم کرد. اما اگر یک سواد حداقلی گرامر داشته باشید، فیلم و سریال ابزاری باورنکردنی در تقویت و توسعه دستورزبان است. درواقع پیچیده‌ترین و زیباترین گرامرها را همواره در کاربرد فراخواهید گرفت، نه در کتاب و کلاس!

مشتقات واژگانی جدید و ساختارهای دستوری جالب را یادداشت کنید

در فیلم‌ها بسیار پیش می‌آید که با یک مشتق واژگانی مواجه می‌شوید که تا به حال نشنیده‌اید. برای مثال وقتی اولین بار در فیلم هری‌پاتر واژه Incantation (ورد خواندن) را شنیدم، مغزم بلافاصله به‌یاد واژه‌ای با آهنگ بسیار مشابه افتاد، Enchant به معنی طلسم کردن! این یک مشتق واژگانی از Enchant بود که تا پیش از این نمی‌شناختم. چنین مشتقاتی را هرگز فراموش نخواهید کرد چرا که در کاربرد آموخته‌اید، اما برای اجتناب از فراموشی احتمالی، پیشنهاد من این است که اصل آن، ریشه آن و معنی آن را یادداشت نیز بکنید. ساختارهای دستوری جالبی نیز ممکن است در فیلم‌ها باشد که ارزش یادداشت کردن دارد. برای مثال ساختار دستوری to have something done را من در فیلم رستگاری شاوشنک آموختم. ساختاری که بکارگیری آن در مکالمه شما را بسیار مسلط به زبان نشان خواهد داد. ساختار‌های دستوری را نیز مانند مشتقات جدید یادداشت کرده و هرچندوقت یکبار مرور کنید.

اصطلاحات و جملات پرکاربرد فیلم را حفظ کنید

در هر فیلمی، با جملات و اصطلاحاتی مواجه می‌شوید که بارها و بارها تکرار می‌شوند. این تکرار به وضوح نشانه یک چیز است: پرکاربرد بودن آن جمله یا اصطلاح در زبان هدف شما! پس جملات و اصطلاحاتی که در یک فیلم یا سریال، بیش از دو-سه بار تکرار می‌شوند را، حتما حفظ کنید. این جملات را نه‌تنها بعداَ در مکالماتتان استفاده خواهید کرد، بلکه کاربرد بسیار مهم‌تر آن این است که ساختار دستوری آن در ذهنتان خواهد ماند و به مرور بدون آنکه خودتان متوجه باشید، ساختارهای دستوری مشابه را بطور ناخودآگاه در زبان گفتاری‌تان وارد خواهید کرد.

جملات را از نظر گرامری تحلیل کنید

یکی از کارهایی که ‌می‌تواند بسیار به گرامر شما کمک کند آن است که جملات را برای خودتان تحلیل کنید. می‌تواند همان جملاتی باشد که از نظر دستوری جالب بوده و نوشته‌اید، یا آنهایی که حفظ کرده‌اید. می‌تواند جملات بسیار پیچیده باشد، یا گرامرهای بسیار ابتدایی مانند حال‌ساده. تفاوتی نمی‌کند. آنچه مهم است این است که ذهن خود را به کار بیاندازید، جملات را تحلیل کنید. ببینید کجاها اسم آمده و کجاها فعل، فعل‌ها چطور صرف شده و چطور قید گرفته است؟ صفت‌ها چطور و به چه ترتیبی آمده‌اند؟ کدام زمان در کدام شرایط استفاده می‌شود؟ هر سوالی که می‌توانید برای خودتان مطرح بکنید و هر چیز تازه‌ای که می‌توانید از تحلیل‌های خود استخراج کنید. این‌کار را، اگر در هر فیلم فقط و فقط درباره سه هم جمله انجام دهید، پس از مدت کوتاهی تسلط شما بر دستورزبان به‌ نحو خارق‌العاده‌ای بیشتر خواهد بود.