کودکان کار اینستاگرامی

قانون حمایت از اطفال و نوجوانان، خیلی محدود حقِ بر افشا نشدن رو پذیرفته و میگه افشای هویتِ دو دسته از بچه‌ها ممنوع و جرمه. دسته اول، بچه‌هایی که مرتکب جرم شدند و دسته دوم، افشای هویت بچه‌هایی که در وضعیت مخاطره‌آمیز قرار دارند.

با این‌حال، افشای هویت بچه‌هایی که جز هیچ کدوم از این دسته نیستند جای سوال و تأمل داره! مثلاً انتشار عکس و فیلم یه نوازد یا بچه‌ای که هیچ درکی از جهان هستی نداره و خیلی وقتا هم از طرف پدر یا مادرش اتفاق می‌افته، چندان توجیه منطقی نداره.

پژوهش خیلی خوبی درباره همین موضوع، توی فصلنامه حقوق کودک چاپ شده! با عنوان «مفهوم کودکان کار اینستاگرامی در فضای مجازی ایران»! دیگه ما فقط با اون اَشکالِ سنتی کودک کار که سر چهارراه‌ها هستند مواجه نیستیم.

حالا، توی فضای مجازی، نوع دیگه‌ای از کودکان کار در حال شکل گرفتنه که، اولاً) از طرف پدرو مادر و ثانیاً) از طرف خانواده‌های طبقه متوسط یا متوسط رو به بالا اتفاق می‌افته. یعنی دیگه، سلطان گدایی در کار نیست که بچه‌های فقیر و زاغه‌نشین رو هر روز بریزه عقب وانت و توی سطح شهر پخش‌شون کنه. بلکه برعکس، مادر توی خونه و زیر باد کولر روی مبل لم میده و با خنده و شیرین‌زبونی بچه‌اش، تبلیغ و لایک و فالوئر جمع می‌کنه.

نویسنده‌های مقاله بعد از بررسی چند تا صفحه اجتماعی اینستاگرام، می‌گن که توی این صفحات بدن و حیات کودک تبدیل به یک عنصر نمایشی شده. مثل ست‌های مادر دختری یا آرایش و پوشیدن لباس مثل بزرگ‌ترها، ایجاد چهره اروپایی و یا کامپوزیت کردن دندون‌های شیری بچه‌های 5-6 ساله!

همین‌طور، بچه‌ها تبدیل میشن به وسیله‌ای، که برای مادرشون برند بسازن و توی این سبک، زندگی روزانه کودک مثل یه بیلبورد تبلیغاتی وسط اتوبانه! مادری که با فیلم و عکس بچه‌اش، کاشت چال گونه و فلان مرکز زیبایی رو تبلیغ می‌کنه.

خب توی این بلبشو، چه چیزی جذاب‌تر از اینکه، بچه مثل بزرگ‌ترها حرف بزنه، مثل بزرگ‌ترها راه بره و با تلفظ غلط یه کلمه باعث تفریح و خنده‌ی فالوئرها بشه تا با بیشتر شدن تعداد فالوئر، مادر یا پدرِ بچه، با سلبریتی‌ها لایو و عکس منتشر کنه.

این طور جهان بچه، تبدیل به یک عرصه نمایشیِ تمام عیار میشه، تا تک تک رفتارهاش هر لحظه و هر جا جلوی لنز دوربین باشه. در نهایت اینجاست که اطلاعات شخصی کودک، افشا میشه: افشای تاریخ تولد، تعداد اعضای خانواده، اسم مهدکودک، دوست‌ها، ریز برنامه‌های هر روز بچه، علاقه‌مندی و سرگرمی‌های بچه، فقط بخشی از اطلاعات افشا شده‌است.

خب، توی این وضعیت معلومه دیگه جایی برای حفظ حریم خصوصی باقی نمی‌مونه.