پیشنهادهایی برای خوب‌نویسی در اینستاگرام

1400.07.25 اردوان بیات؛

می‌دانم که بسیاری خواهد گفت «امروز تو این وضعیت جای این حرفای سانتیمانتال نیست». ولی درست همین روزها جای این حرف‌ها ست. به خودمان آمدیم، کرونا دوساله شد. قرار بود چه اتفاقی در این دو سال بیُفتد و چه تغییری در نیروهای سیاسی رخ دهد که وضعیت برای این حرف‌ها سفید شود؟ آیا تغییری رخ داد؟ بنشینیم تا «یک روز خوب» بیاید؟ خب! همین که نشسته‌اید چشم‌به‌راه این روز خوب، این را هم میان هزاران پست سلبریتی‌ها و به‌اصطلاح تحلیلگران سیاسی بخوانید، شاید به دردی خورد.

پیش از هر چیز امیدوارم به کسی برنخورد. این نوشته درباره‌ی خود نویسندگی ست نه درون‌مایه و مغز نوشته‌ها. دوستان بسیاری هستند که در اینستاگرام می‌نویسند و پرمغز هم می‌نویسند. کسانی که اگرچه نگاه‌شان از نگاه من دور است ولی همین نگاه متفاوت‌شان به پدیده‌ها، دیدگاهم را گسترده‌تر و واقعی‌تر می‌کند. تنها ایرادی که می‌توان به ایشان گرفت بی‌توجهی به نگارش است.

انتظار دارم اندک‌حوصله‌ای به خرج دهند و خوب و شسته‌رفته بنویسند. من ویراستار نیستم و به‌اندازه‌ای از ویراستاری سردرمی‌آورم که کارم راه بیُفتد به همین دلیل خیلی کوتاه سه گام خوب‌نویسی در برنامه‌هایی مانند اینستاگرام را می‌نویسم. انتظار می‌رود همگی گام نخست آن را بردارند.

یک. پاراگراف‌بندی:

نوشته‌ای که پرمغز باشد ولی پیوسته و درهم باشد چشم خواننده را از کاسه درمی‌آورد. ما که با خواننده پدرکشتگی نداریم و نمی‌خواهیم چشمش را درآوریم! اینستاگرام فضای فارسی‌نویسی نیست. نوشته‌های فارسی چپ‌چین و بدریخت می‌شوند. برای اینکه نوشته‌ها چپ‌چین نشوند باید متن پست‌ها را از یک خط پایین‌تر آغاز کنیم. برای این کار می‌توانید نیم‌فاصله‌ای در خط نخست بنویسید (اگر کیبوردتان نیم‌فاصله ندارد نقطه یا ایموجی اشاره به پایین بگذارید) و نوشته را از خط دوم یا سوم آغاز کنید. با این کار نوشته راست‌چین می‌شود. بهتر است اگر متن بلندتان نام و عنوانی دارد در زیر پست هم بنویسید که نوشته یک‌دست‌تر باشد.

دیگر اینکه، هیچ نوشته‌ای نیست که نتوانیم پاراگراف‌بندی‌اش کنیم و هیچ‌کس بهتر از خود نویسنده نمی‌تواند این کار را انجام دهد. در اینستاگرام به دلیل ریز بودن قلم بهتر است پاراگراف‌ها کوتاه‌تر و میان هر پاراگراف یک خط خالی باشد تا خواننده خط را گم نکند و از مسیر خواندن پرت نشود. چون قرار است کسانی نوشته‌ها را بخوانند و درست هم بخوانند تا اندیشه‌ها و باورهای پشت آن را به‌درستی بفهمند. و بتوانند نگاه نویسنده را دریابند و اگر نقد و نظری دارند درمیان بگذارند. اگر هشتگ‌ها هم چند خط پایین‌تر باشند یا در یک کامنت باشند خیلی بهتر است.

دو. غلط املایی:

نمی‌دانم شما چگونه به زبان در جایگاهِ «ابزار رساندن پیام» نگاه می‌کنید و این نگاه شما چه اندازه زبان فارسی را ارزشمند و شایسته‌ی پیامرسانی در دوران کنونی می‌داند. ولی زبان و به‌ویژه زبان فارسی برای من مهم‌ترین بخش انسانِ ایرانی در رویارویی با جامعه است. هر چه بیشتر می‌گذرد بیشتر به ارزش آن پی می‌برم. به همین دلیل است که دغدغه‌های زبانی فراوانی دارم.ش ه

گمان می‌کنم سخنانی مانند «املای درست فَرعه، اصل مطلب رو بچسب» سخن زهرآگینی ست و آن هم برای افزایش بی‌تفاوتی ما درباره‌ی سنت فرهنگی‌مان که با زبان پیوسته است. از همین جاها ویرانی‌ها و خودباختگی‌های ما آغاز می‌شود و ما چون در میان این رخدادها هستیم چندان به آسیب‌های آن آگاه نیستیم. با گذشت زمان نویسندگانی که نوشته‌های ارزشمندی داشته‌اند ولی به املا بی‌تفاوت بوده‌اند الگوهایی می‌شوند برای نوشتن و کم‌کم شکاف میان آنها و سنت فرهنگی‌مان بیشتر و بیشتر می‌شود.

همچنان که درست‌ننوشتن واژه‌ها و رعایت نکردن هکسره اعتبار نوشته‌ها را هم پایین خواهد آورد. چند ثانیه پیش از اینکه واژه‌ای را بنویسیم می‌توانیم مطمئن شویم که آیا نگارش آن درست است یا نه. گاهی از دست همه‌مان درمی‌رود و واژه‌هایی را غلط می‌نویسیم یا کیبوردهای مثلا هوشمند آنها را به خطا تغییر می‌دهند ولی این مساله با بی‌تفاوتی گسترده با املا یکسان نیست.

سه. نیم‌فاصله:

نیم‌فاصله هم خود داستانی ست که چندان به پیشرفتش در فضای مجازی امیدی ندارم ولی اینکه «می‌نویسم» را «مینویسم» یا «می نویسم» بنویسیم هم جالب نیست. نیم‌فاصله‌گذاری هم کار دشواری نیست، کیبورد نیم‌فاصله‌داری مانند GBoard می‌خواهد و اندکی حوصله. به مرور زمان مانند هر خوی دیگری، خودتان هم نمی‌فهمید چگونه دارید نیم‌فاصله‌ها را رعایت می‌کنید.

پی‌نوشت: در وضعیت کنونی که کپشن‌نویسان ساده‌ترین نکته‌ها را در نوشتن به‌جا نمی‌آورند، برداشتن گام نخست خود پیشرفت بزرگی ست. ولی اینکه جمله را با نقطه جدا کنیم البته واضع و مبرهن است! خودم پیش‌ترها با این حساسیت نمی‌نوشتم ولی کم‌کم حساس شدم و کم‌کم خوگرفتم. امروز هم بدون سکته و بی‌درنگ هر چیزی که در این زمینه می‌دانم را روی متن پیاده می‌کنم.