کودکان بسیار حساس و اینترنت

دوران عجیبی است. از کلاس اولی ها گرفته تا دانشجوها جلوی موبایل یا لپ تاپشان می نشینند و درس یاد می گیرند! باز شدن مدارس در دوران کرونا چالش های جدیدی را جلوی پای والدین گذاشته است. والدین با چیزهایی روبرو شده اند که هیچ گاه مانند آن را تجربه نکرده اند و برایش آمادگی نداشته اند. یکی از چالش های این دوره این است که بسیاری از پدر و مادرها ناچار شده اند که برای فرزندانشان موبایل و لپتاپ بخرند و زودتر از آنچه که می خواستند آن ها را درگیر دنیای مجازی و اینترنت کنند. هرچند اینترنت تا حدودی راه نجاتمان شده است اما همچنان یکی از نگرانی های والدین این است که چگونه از فرزندشان در برابر اثرات منفی دنیای مجازی محافظت کنند؟ چه کار کنند که فرزندشان به موبایل و اینترنت معتاد نشود؟ چطور اوضاع را مدیریت کنند که فرزندشان با مطالب نامناسب با سنش مواجه نشود و در عین حال وارد جنگ قدرت با بچه ها نیز نشوند؟

برای والدین کودکان بسیار حساس این نگرانی ها گاهی بیشتر می شود زیرا تجارب زندگی اثر عمیقتری بر کودکان بسیار حساس می گذارد و در طول زمان پاک کردن اثرات منفی از یک روح حساس کار به مراتب سخت تری است. امیدوارم این مقاله به شما والدین عزیز برای بهتر گذراندن این دوران و جلوگیری از آسیب های احتمالی فضای مجازی کمک کند.

پیش از پرداختن به راه کارهای محافظت از فرزندتان در مقابل اینترنت، لطفاً به این نکته توجه کنید:

واقعیت این است که هر چند بچه ها دانش کار کردن با تکنولوژی و اینترنت را دارند و حتی این کار را بهتر از ما بزرگسالان انجام می دهند ولی هنوز عقل و خرد لازم برای استفاده ی درست از آن را ندارند. هرچقدر هم که بچه هایمان خوب و پاک باشند قرار نیست ما این خوبی و پاکی شان را بهانه ای برای محافظت نکردن از آن ها در مقابل دسترسی به محتواهای نامناسب اینترنت کنیم. بنابراین یادتان باشد، تلاش های شما برای سالم نگه داشتن فضای مجازی برای فرزندتان وظیفه، مسئولیت و حق مسلّم شماست.

راه کارها

1- با فرزندتان درباره ی فعالیت هایش در اینترنت، آزادانه حرف بزنید.

همین که فرزندتان به اینترنت دسترسی پیدا کرد، با او درباره ی آنچه که می خواند، تماشا می کند و کسانی که با آن ها ارتباط برقرار می کند حرف بزنید و همین طور که بزرگتر می شود به این نوع گفتگوها ادامه دهید. از فرزندتان بپرسید که از چه سایت ها یا برنامه هایی استفاده می کند، لیستی از آن ها را تهیه کنید و با هم نگاهی به آن بیندازید. درباره ی آنچه که شما فکر می کنید مناسب است با فرزندتان حرف بزنید و به او یادآوری کنید که شاید والدین یا بچه های دیگر نظرات و ارزش های متفاوتی داشته باشند.

به فرزندتان گوش کنید و درباره ی آنچه که برای خانواده ی شما مناسب است به توافق برسید. هر چه سن بچه ها بالاتر می رود این موضوع اهمیت بیشتری پیدا می کند زیرا بالاخره زمانی خواهد رسید که او بدون نظارت شما و خارج از فضای امن خانه به اینترنت دسترسی خواهد داشت و شما می خواهید او را برای آن زمان آماده کنید. هم چنین، خیلی مهم است که به آن ها در مورد خوشنام ماندن در فضای مجازی آموزش بدهید تا بدانند که چطور باید درباره ی نحوه ی رفتار، تعاملات و خلاصه، چهره ای که از خودشان در شبکه های اجتماعی ارائه می دهند مراقب های لازم را انجام دهند. بچه ها باید به خاطر داشته باشند که اینترنت به هیچ وجه خصوصی نیست.

2- به جای گوشیِ موبایل، تبلت یا لپتاپ بخرید.

شاید خرید لپتاپ و تبلت در مقایسه با خرید گوشی موبایل گزینه ی بهتری باشد، استفاده ی راحت از موبایل در هر شرایط و موقعیت باعث می شود بچه ها راحت تر سراغ آن بروند و بیشتر به آن بچسبند. علاوه بر آن استفاده از برخی شبکه های اجتماعی در لپتاپ جذابیت چندانی ندارد.

3- صفحه نمایش ها و دستگاه ها را جایی بگذارید که شما بتوانید آن ها را ببینید.

به خصوص در مورد بچه های کوچکتر، همیشه زمانی که در اینترنت می گذرانند را زیر نظر داشته باشید. کامپیوتر را در مکانی قرار دهید که به آسانی بتوانید بفهمید که فرزندتان چه می کند و چه می بیند. می توانید آنتن دهی دستگاه مودم خانه تان را محدود کنید تا فقط در آن قسمت خانه، اینترنت وجود داشته باشد. برای گوشی های موبایل می توانید رمز وای فای را به صورت اتوماتیک ذخیره نکنید و آن را در حالت «فراموشی» (forgetting) قرار دهید تا فرزندتان بدون اطلاع شما نتواند از اینترنت استفاده کند. هم چنین می توانید با هم قراری بگذارید که جای تبلت، لپتاپ یا بازی کامپیوتری اصلاً در اتاق خواب نیست. علاوه بر آن قرار نیست گوشی موبایل فرزندتان رمز داشته باشد.

برای بچه های کوچکتر، شما می توانید بعد از این که کارشان تمام شد جستجوهای قبلی شان را چک کنید تا بفهمید که از چه سایت هایی دیدن می کنند. این روش هرچقدر بچه ها بزرگتر می شوند سخت تر می شود و خودشان یاد می گیرند که چطور سابقه ی جستجوهایشان را پاک کنند- به همین دلیل بهترین راه این است که از همان سال های اول درباره ی استفاده از اینترنت با هم حرف بزنید و راه گفتگوی صادقانه را باز کنید.

4- با برنامه هایی که به شما امکان نظارت کردن می دهند آشنا شوید.

جستجوهای بدون قصد و غرض و کاملاً معصومانه در اینترنت ممکن است به نتایج و محتواهای نه چندان معصومانه بينجامد، بنابراین عاقلانه است که در مورد نحوه ی استفاده از محدودیت های جستجو و برنامه های نظارت کننده -که توسط موتورهای جستجو، شرکت های ارائه دهنده ی خدمات اینترنتی و شرکت های تولیدکننده موبایل و کامپیوتر ارائه می شود- اطلاع کسب کنید. برای مثال، فیلتر «جستجوی ایمن» در گوگل، سایت هایی که دارای محتواهای جنسیِ آشکار هستند را مسدود می کند. برای روشن کردن آن به قسمت تنظیمات (Setting) بروید و سپس روی گزینه ی روشن کردن جستجوی ایمن (Turn On SafeSearch) کلیک کنید.

اپلیکیشن Parental Control Kroha از برنامه هاي خوبی است كه به شما امكانات متعددي را براي نظارت بر فعاليت هاي آنلاين فرزندتان مي دهد. اين برنامه را روي گوشي خود و فرزندتان نصب كنيد. كافي است ايميل و رمزتان را وارد كنيد و اجازه ی دسترسی به اپلیکیشن های موجود در گوشی فرزندتان را بدهید، آن گاه امكان كنترل از راه دور را داريد و مي توانيد ببينيد كه فرزندتان چه چيزي هایی را در اينترنت جستجو كرده (حتی اگر جستجوهایش را به سرعت پاک کرده باشد)، در چه ساعتی و برای چه مدت زماني در شبكه هاي اجتماعي و برنامه های مختلف بوده و چه پيام هايي را فرستاده است. می توانید سایت ها و شبکه های نامناسب را مسدود کنید، از مکان دقیق فرزندتان اطلاع پیدا کنید و حتی اگر نگران این هستید که فرزندتان موبایلش را بیش از حد به چشمانش نزدیک می کند می توانید تنظیمات را طوری دستکاری کنید که موبایل تنها در صورتی که در فاصله ی مناسبی از چشمانش بود قابل استفاده باشد ?. با این حال این اپلیکیشن برای مدت محدودی به صورت رایگان کار می دهد و بعد از آن باید برایش هزینه کنید.

اپلیکشن Screen Time Parental Control نیز یک برنامه ی نظارتی دیگر است. برخی از آنتی ویروس ها مثل آنتی ویروس Avira نیز گزینه ای را برای نظارت والدین بر فعالیت های کودکان در کامپیوتر در نظر گرفته اند.

هرچند این امکانات دارای دقتِ صد درصدی نیستند ولی می توانند به جلوگیری از مشاهده و دسترسی به بدترین محتواهای خشن یا جنسی کمک کنند. گاهی اوقات چنانچه برای این امکانات هزینه ای پرداخت کنید از محافظت و نظارت بیشتری برخوردار خواهید شد. شما برای این کار لازم نیست مهندس کامپیوتر باشید اگر خودتان اصلاً سر در نمی آورید می توانید از مراکز مربوط به تکنولوژی یا دوستانتان کمک بگیرید یا سیم کارت هایی را تهیه کنید که اصلاً امکان دسترسی به شبکه های اجتماعی را نمی دهند.

5- از دوستانِ اینترنتی فرزندتان باخبر باشید.

ما بزرگسالان می دانیم که بعضی از آدم ها در اینترنت آن کسی که ادعا می کنند نیستند اما کودکان و نوجوانان می توانند درباره ی کسانی که در اینترنت با آن ها حرف می زنند به طرز نگران کننده ای ساده لوح باشند، بخصوص اگر از سن کم برای استفاده از عقلشان در حوزه ی شبکه های اجتماعی آموزش ندیده باشند. بنابراین حتماً عضوی از شبکه ی اجتماعی فرزندتان باشید و مطالبی را که منتشر می کند زیر نظر داشته باشید. فرزندتان شاید مقاومت کند اما شما به او یادآوری کنید که این یکی از شروطِ دسترسی او به اینترنت است.

6- برای محافظت از حریم خصوصی تان از آنچه که فرزندتان به اشتراک می گذارد آگاه باشید.

اگر فرزندتان از شبکه های اجتماعی به شکل منظم استفاده می کند باید از خطر عمومی شدن اطلاعات و عکس های خصوصی آگاه باشند. هرچند بچه ها پیامدهای انتشار اطلاعات خصوصی را کاملاً درک نمی کنند شما باید به آن ها یاد بدهید که درباره ی آنچه که به اشتراک می گذارند محتاط باشند. از فرزندتان بخواهید که قبل از به اشتراک گذاشتن هر چیزی ابتدا این سؤال را از خودش بپرسد:

آیا من این اطلاعات را به یک غریبه می دادم؟

اگر جواب خیر است، پس قرار است از خیر آن بگذرد.

7- حواستان به ردپای دیجیتالی خانواده تان باشد.

هر عکس و مطلب شخصی که در شبکه های اجتماعی به اشتراک گذاشته می شود یک ردپایی دیجیتالی از هر فرد به جا می گذارد. خطر بزرگی که پیش روی ماست این است که همین که اطلاعات جنبه ای عمومی پیدا کرد می تواند به شیوه ای مورد استفاده و سوءاستفاده قرار بگیرد که انتظارش را نداریم و دیگر کنترلی هم روی آن نداریم. همچنین پیش فرض همه ی ما باید این باشد که هر چه در اینترنت می گذاریم همیشگی خواهد بود. درست است که ما می توانیم آن را پاک کنیم اما همیشه ممکن است دیگران پیشاپیش آن را ببینند و ذخیره کنند. به همین دلیل کودکان و نوجوانان باید درباره ی محافظت از عکس ها و اطلاعاتشان هوشمندانه عمل کنند. پدرو مادرهایی که مکرراً عکس هایی از فرزندانشان را به اشتراک می گذارند نیز باید به این موضوع توجه داشته باشند.

به فرزندتان یاد بدهید که کنترل ردپای دیجیتالی زندگی اش را به دست بگیرد و مطالبش را فقط با افراد آشنا و قابل اعتماد به اشتراک بگذارد. آن ها را تشویق کنید که به جای به اشتراک گذاشتن عکس ها با همه ی دوستانشان، از میان افراد دست به انتخاب بزنند و از تنظیمات خصوصی سازی استفاده کنند.

8- به فرزندتان یاد بدهید که نام محل و مکانی که در آن قرار دارد را خصوصی نگه دارد.

اکثر برنامه ها، شبکه ها و دستگاه ها امکان ضمیمه کردن مکان و موقعیت را به فرد می دهند. این امر موقعیت و اوضاع و احوال فرد را عمومی می کند، این طوری هر کسی می تواند مستقیماً به سراغشان بیاید. این امکانات جانبی باید برای حفظ امنیت و حریم خصوصی فرزندتان خاموش شوند. عکس های دیجیتالی نیز حاوی اطلاعات جانبی هستند -اطلاعاتی مثل ساعت، تاریخ و GPS- که ممکن است چیزی بیشتر از آنچه شما می خواهید را به نمایش بگذارند. بعضی از شبکه های اجتماعی به صورت خودکار این اطلاعات را پاک یا پنهان می کنند اما همه ی آن ها این گونه نیستند. پس آگاهی های لازم را بدست آورید و حواستان باشد که چقدر دارید زندگی تان را با دیگران در ميان می گذارید.

9- حواستان به مدت زمانی که صرف اینترنت می شود باشد.

کودکان در سنین پنج تا هفده سال نباید بیشتر از 2 ساعت در طول روز جلوی صفحه نمایش بنشینند. بنابراین به خصوص در مورد بچه های کوچکتر مهم است که بر مدت زمانی که فرزندتان در اینترنت می گذراند نظارت داشته باشید تا مطمئن شوید که او دچار عادت های بد نمی شود. با هم در مورد یک محدوده ی زمانی توافق کنید مثلاً هر بار یا هر جلسه به مدت نیم ساعت و یک زمان سنج بگذارید تا سر ساعت زنگ بخورد- حواستان باشد که قبل از کوک کردن ساعت، برای فرزندتان جا بیفتد که زمان پایان، قابل مذاکره و چانه زدن نیست. هم چنین باید هر شب وای فای خانه را در ساعت معینی خاموش کنید (مثلاً قبل از زمان خواب) تا همه برای مدتی از اینترنت دور باشند. هم چنین می توانید بعضی روزها را به «روزهای بدون اینترنت» تبدیل کنید تا همگی به سمت و سوی فعالیت ها و سرگرمی های دیگری کشانده شوید.

با این حال، چنانچه متوجه شدید فرزندتان زمان زیادی را در اینترنت می گذارد او را نصیحت نکنید، بلکه تلاش کنید با هم دلیلش را پیدا کنید. شاید صرف زمان زیاد در اینترنت از خلأ نشأت می گیرد، یعنی صرفاً يك عادت بد است که به خاطر زندگي خالي اش به آن پناه آورده است؛ شايد هم استرس ها و نگراني هايي دارد كه با اعتياد به اينترنت سعي مي كند از فكر كردن به آن ها فرار كند. ببينيد مشكل چيست، آيا از چيزي نگران است، آيا صرفاً حوصله اش سر مي رود، آيا احساس تنهايي مي كند. با هم ببينيد كه آیا مي تواند راه هاي ديگري براي حل مسأله اش پيدا كند. بچه های بسیار حساس گاهی اوقات به خاطر حس متفاوت بودن از آدم های دیگر فاصله می گیرند و گاهی اوقات به خاطر دید جزئی نگرشان ممکن است فعالیت های جدید را به یک غول بزرگ تبدیل کنند که به هیچ وجه از پس آن بر نمی آیند. شايد بتوانید با تقسيم كردن فعالیت جدید به قدم هاي كوچك و تشویق کردنشان، این غول بزرگ را مدیریت کنید. به یاد داشته باشید که در دوره ی نوجوانی قرار است زمان آزاد فرزندتان با یک یا دو دوست خوب و فعالیت ها و سرگرمی های مورد علاقه اش به میزان زیادی پر شود. البته پایه های دوست پیدا کردن و کشف استعدادهای فرزندتان قرار است از زمان پیش دبستانی و دبستان گذاشته شود. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه به فصل 10 کتاب کودک بسیار حساس مراجعه کنید.

10- از همه ی جزئیات و زیر و بم های شبکه های اجتماعی آگاه باشید.

اطلاعاتتان را در زمینه ی حفظ امنیت شبکه های اجتماعی بالا ببرید تا بتوانید بهترین توصیه ها را به فرزندتان بکنید. در برنامه ها و شبکه های اجتماعیِ مورد استفاده ی فرزندتان عضو شوید و از نحوه ی استفاده از تنظیمات خصوصی سازی و ابزارهای گزارش محتواهای نامناسب سردربياوريد. با فرزندتان درباره ی این که چطور می تواند امنیت خودش را در شبکه های اجتماعی حفظ کند حرف بزنید، مثلاً این که او می تواند وقتی که از چیزی نگران هستند با یک آدم قابل اعتماد صحبت کند و درباره ی آنچه که قلدری اینترنتی محسوب می شود- چه در نقش قربانی و چه در نقش خاطی- اطلاعات کسب کند. اگر فرزندتان از شبکه های اجتماعی استفاده می کند مطمئن شوید که او می داند چطور محتواهای نامناسب و یا توهین آمیز را گزارش بدهد، راه ارتباطیِ کسی را مسدود کند و اطلاعاتش را خصوصی نگه دارد.

11- برایش الگو باشید.

در ارتباط با استفاده از موبایل و اینترنت همان رفتار مثبتی را به نمایش بگذارید که دوست دارید فرزندتان انجام دهد. اگر فرزندتان ببیند که شما در اینترنت محتاط و محترمانه عمل می کنید او نیز به احتمال زیاد، جا پای شما می گذارد. بچه ها از ما الگو مي گيرند.

اگر خودمان تنها سرگرمي مان گوشي مان است و زمان زيادي را صرف آن مي كنيم از بچه ها چه انتظاري مي توانيم داشته باشيم. شايد بتوانيد اين تغيير عادت را هر دو با هم شروع كنيد، اين طوري بهتر مي توانيد با او همدلي كنيد و درك بهتري از موانعي كه معمولاً در راه تغيير عادت پيش مي آيد داشته باشيد. هم چنین می توانید با فرزندتان بازی های آنلاینی را انجام دهید که باعث می شود از جایتان بلند شوید و حرکت کنید. حواستان باشد که زمانی را که صرف استراحت می کنید فقط در اینترنت نباشید و آن را صرف فعالیت ها و بازی های دیگر یا در صورت امکان، بیرون رفتن از خانه کنید.

در نهایت شما نمی خواهید در دل فرزندتان هول بیندازید یا او را از تجربه ی مزایای آموزشی و اجتماعی و سرگرمی های جالب اینترنت محروم کنید بلکه هدف شما این است که فرزندتان از این امکانات بیشترین سود را ببرد و از خطرات احتمالی دوری کند. شما می خواهید فرزندتان خودش پدر و مادر خودش شود و زمانی که شما حضور ندارید بتواند از خودش محافظت کند. بنابراین تمام راه هایی که به شما امکان نظارت را می دهد اعمال کنید اما همچنان راه های ارتباطی را باز بگذارید و با هم حرف بزنید. موضع شما قرار است این باشد:

«بیا ببینیم هدفمون از خرید گوشی چیه و چه کار می تونیم بکنیم که از اینترنت بیشترین سود و کمترین ضرر نصیبمون بشه.»

به آن به عنوان مسأله ای که با هم می خواهید به عنوان هم تیمی حلش کنید نگاه کنید تا این موضوع به یک جنگ قدرت تبدیل نشود.

در ضمن، وقتی به موضوع محافظت از کودکان در مقابل آثار مخرب اینترنت می رسد باید خیلی مراقب کودکان بسیار حساس باشیم، زیرا در حالي كه يك كودك غيرحساس از کنار مطالب نامناسب اينترنت مي گذرد، يك كودك بسيار حساس ساعت ها و روزها به آن فكر مي كند. تخيل قوي این بچه ها ممكن است به ضررشان عمل كند و پيش خودشان چيزهايي را تصور كنند كه از آنچه ديده اند به مراتب وحشتناك تر است. همچنين بچه هاي بسيار حساس تمايل دارند ويژگي هاي خوب خودشان را به ديگران فرافكني كنند. این امر ممکن است آن ها را در معرض خطر قرار دهد، مثلاً چون خودشان سرشان به زندگي شان است و راز دیگران را پیش خودشان نگه می دارند، گاهي تصور مي كنند كه ديگران نيز اين گونه اند و در نتيجه ممکن است اطلاعاتي را با ديگران در ميان بگذارند كه در نهایت عليه شان استفاده می شود.

علاوه بر آن، هرچند بچه های بسیار حساس قبل از انجام کارها مکث می کنند، اما پيشرفت تكنولوژي با همۀ خوبي هايش باعث شده است که همه ی ما زمان كمتري را براي مكث كردن و فكر كردن اختصاص دهيم. زماني كه مردم نامه نگاري مي كردند را تصور كنيد. اگر از كسي عصباني يا ناراحت بوديم، بارها براي فكر كردن و همين طور ارسال كردن پياممان فرصت داشتیم. بايد قلم و كاغذ را برمی داشتیم، متنمان را مي نوشتیم، در پاكت مي گذاشتیم و به پست چي تحويل مي دادیم. در همين زمان شايد عقلمان به كار مي افتاد و تصميم مي گرفتیم كه آن نامه را نفرستيم. اما الآن هرچه به ذهنمان مي رسد چند ثانيه بعد روي صفحه نمايش شخص ديگري است و به همين دليل پشیماني هايمان زياد است.

با اين وجود، بچه های بسیار حساس معمولاً محتاط و با ملاحظه اند و شنونده هاي خوبي هستند. اين خصوصيات كار شما را براي محافظت كردن از آن ها در مقابل اينترنت راحت تر مي كند. بنابراین داشتن يك مكالمه ي صادقانه و ملایم در مورد فایده ها و زیان های احتمالی اینترنت، توافق کردن بر سر حدومرزهای ضروری و اِعمال كردنِ چند شيوه ي نظارتي مي تواند خيال شما را تا حدود زيادي آسوده كند كه از فرزندتان مراقبت لازم را انجام داده ايد. بنابراین بیشترین تلاشتان را بر پیشگیری متمرکز کنید، اما وقتی فرزندتان با مطالب بسیار ناخوشایندی در اینترنت مواجه شده است یا زمان زیادی را صرف آن می کند احتمالاً یک روان شناس بالینی کودک و نوجوان بهتر می تواند با مسأله برخورد کند و فرزندتان نیز شاید از صحبت کردن با یک غریبه ی قابل اعتماد احساس بهتری داشته باشد.

نویسنده: سهیلا یعقوبی

منبع:

بخش هایی از قسمت راه کارها ترجمه ی آزادی بود از:

https://www.childrens.health.qld.gov.au/blog-10-things-keep-kids-safe-online/