کودکان بسیار حساس و کرونا

مي توانيد این مقاله را به شکل صوتی در اينجا گوش کنید.
چندین ماه است که درگیر ویروس کروناییم و احتمالاً پدر و مادرها تاکنون راه و روش خودشان را برای کنار آمدن با این شرایط و پاسخ دادن به سؤال­ ها و نگرانی­ های فرزندانشان پیدا کرده­ اند؛ اما از آن جا که هر دم از این باغ بری می­رسد:) بهتر است این بار توجه ویژه ­ای به کودکان بسیار حساس داشته باشیم تا بتوانیم به آن­ها در کنار آمدن با چالش­ های ویروس کرونا کمک کنیم.

محیط و شرایط زندگی تأثیر شدیدی بر کودکان بسیار حساس می­ گذارد؛ این واقعیت هم می­تواند یک موهبت باشد و هم می­تواند یک نقطه ­ی آسیب­ پذیری باشد. پژوهش ­ها نشان می ­دهند که کودکان بسیار حساس وقتی در محیط مثبت و سالم بزرگ می­ شوند از کودکان غیرحساس چه به لحاظ هیجانی و چه به لحاظ جسمانی سالمترند اما چنانچه محیط استرس زا و ناسالم باشد راحت­ تر از دیگران در معرض مشکلاتی همچون افسردگی و اضطراب قرار می­ گیرند. از این رو، من سهیلا یعقوبی، مترجم کتاب کودک بسیار حساس، مقالات معدودی را که در زمینه ­ی کودکان بسیار حساس و کرونا وجود داشت مطالعه کرده ­ام و در اینجا برآیندشان را با شما درمیان می ­گذارم:

اگر سردرگمید که چطور می­ توانید به کودک بسیار حساستان در این بحران ویروس کرونا کمک کنید، مطمئن باشید که تنها نیستید.کرونا چوب لای چرخ زندگی­ همه­ ی ما گذاشته است. هر چیزی که فرزندانمان به عنوان زندگیِ عادی می شناختند ناگهان دچار توقف شده است. مدارس بسته شده ­اند. باشگاه­های ورزشی درهایشان را بسته­ اند. فعالیت­های فوق برنامه متوقف شده ­اند. زمانِ فاصله­ گیری اجتماعی و قرنطینه است. این دوران برای ما بزرگسالان هم گیج­ کننده است، چه برسد به بچه­ ها. به همین خاطر در زیر پیشنهادهایی را آورده ­ام که امیدوارم مفید باشد.

ایجاد روتین

داشتن روتین یا یک روال مشخصِ روازنه برای همه ­ی بچه­ ها مهم است، بخصوص برای بچه­ های بسیار حساس. سعی کنید یک روتین روزمره برای فرزندتان در نظر بگیرید و به آن پایبند باشید. این کار به فرزند شما کمک می ­کند که با واقعیتِ جدید بهتر کنار بیاید و به شما کمک می کند که از انرژی باارزشتان محافظت کنید.

به­ خصوص صبح ­ها را تا جایی که می­ شود مثل همیشه نگه دارید؛ مطمئن شوید که بچه ­ها سر ساعتِ همیشگی­ شان بیدار می­ شوند، صبحانه می­ خورند، لباس می­ پوشند و دندان­ هایشان را مسواک می ­زنند؛ همان فعالیت­ های روتین و همیشگیِ صبح. تمام روز را در پیژامه ­هایتان نگذرانید و کلاً قید فعالیت­ های معمول و روزمره را نزنید. روی یک تخته سفید یا یک تکه کاغذ، جدول زمانیِ هر روز را بنویسید تا کودکتان تصوری از روزش در ذهن داشته باشد.

صادق باشید اما هیجانات خودتان را مدیریت کنید

برای همه­ ی ما، زمانه زمانه­ ی نگرانی و ناامنی ا­ست. از خودمان می­ پرسیم: آیا مشکلی برای عزیزانِ آسیب پذیرمان پیش نخواهد آمد؟ آیا رئیسمان همچنان حقوقمان را می ­دهد؟ با هزینه های پیشگیری و دوا و درمان چه کنیم؟

علاوه بر آن، چیزهای ساده و عادی زندگی که یک زمانی برایمان مسلم و بدیهی بود، ناگهان باعث استرسمان می ­شوند؛ مثلاً رفتن به فروشگاه را در نظر بگیرید. مردم هول کرده ­اند؛ قفسه ها هنوز پر نشده، خالی می شوند؛ مغازه ها شلوغند، آن هم درست در زمانی که ما نمی خواهیم وسط جمعیت باشیم. اما بالاخره مجبوریم غذا بخوریم. کل اعضاء خانواده ی تان بیست و چهار ساعت شبانه روز جلوی چشم همدیگرند. خلاصه این که، آشفته بازاری­ست. در ضمن به غیر از کار و مشغله ­ی خودتان، حالا باید به درس و مشق بچه ها هم کمک کنید.

اکثر بچه­ های بسیار حساس وقتی صادق نیستید یا چیزی را پنهان می کنید متوجه می شوند؛ بنابراین در حالی که مهم است با کودکان بسیار حساس صریح و صادق باشید، لازم است فشار روانی و هیجانات خودتان را مدیریت کنید. شاید شما از این هیجاناتِ منفی گذر کنید اما فرزندتان استرس شما را در طول بحران ویروس کرونا جذب می­ کند و به درون می­ ریزد.

بچه ها شاید درباره ­ی اضطرابشان حرف نزنند اما در سنین مختلف در واکنش به بحران­ ها رفتارهای متفاوتی را نشان می ­دهند؛ مثلاً بچه های۳ تا ۵ سال ممکن است دوباره از تنهایی بترسند، در خوردن، خوابیدن یا دستشویی رفتن دچار پسرفت شوند یا پرخاشگر شوند و یا برعکس به راحتی تسلیم دیگران شوند تا از هرگونه تعارض اجتناب کنند. در این سن، قرار است والدین با ایجاد ساختار در برنامه ­ی روزانه این حس را در بچه­ های حساس ایجاد کنند که زندگی همچنان تا حدود زیادی قابل پیش بینی است. بنابراین، از قبل در مورد روتین­ های جدید هشدار دهید و فعالیت­های خلاقانه و خوشایند را در خانه تدارک ببینید.

مراقبت از خود

اگر خودتان بسیار حساس باشید ممکن است به خاطر این که به شرایط جدید عادت ندارید یا به خاطر این که مجبورید مدام با همه ی اعضاء خانواده سروکله بزنید و به کارهای خانه رسیدگی کنید بیش برانگیخته شوید. بنابراین بیشتر از هر زمان دیگری باید مراقب خودتان باشید و خودتان را درگیر فعالیت­هایی کنید که به شما آرامش می دهد و روحیه ­تان را بالا می­ برد. حد و مرزهای شخصی شما همچنان مهم است و داشتن زمان شخصی برای خودتان همچنان حیاتی است.

دکتر الین آرون که نخستین بار ویژگی بسیار حساس بودن را مطرح کرد، در مصاحبه اش تأکید می­ کند که در دوران قرنطینه حتماً به هر نحوی که شده به خودتان زمان خاموشی دهید. او پیشنهاد می کند که اگر همسر دارید گاهی مراقبت از بچه ها را نوبتی کنید. اگر اتاق مجزایی در خانه نیست، چند دقیقه کنار پنجره بنشینید و به بیرون نگاه کنید. از آن­جا که هشتاد درصد تحریک ­ها از طریق چشم­ ها وارد می شوند، حتی اگر بتوانید با وجود سروصدای بچه ها برای مدتی چشم هایتان را ببندید برایتان مفید است. هم چنین، دکتر آرون پیشنهاد می ­کند که آدم­ های بسیار حساس خودشان اخبار را تماشا نکنند؛ به جای آن، از کسی که همه ­ی گزارش ها و خبرها را دنبال می کند بخواهید که تنها یکی دو بار در روز اخبار مهم را با شما درمیان بگذارد.

توقعتان را از خودتان کم کنید. استانداردهایتان را پایین بیاورید. فکر نکنید که باید یک­دفعه به حرفه­ ای­ ترین معلم ممکن تبدیل شوید که مسئول آموزش کودکتان است. معلم­ ها هنوز هم مسئول آموزش کودکان هستند، اما فعلاً این کار را از راه دور انجام می­ دهند. به خودتان سخت نگیرید. بارِ انجام دادن همه­ ی کارها را از دوش خودتان بردارید. هرچه بهتر از خودتان مراقبت کنید، بهتر می­ توانید به فرزندتان کمک کنید که از پس چالش­های جدید ویروس کرونا برآید.

به فرزندتان نیز کمک کنید که مراقبت از خود را جدی بگیرد و درگیر فعالیت­هایی شود که ذهن و بدنش را آرام می­ کند. بچه های بسیار حساس خیلی خلاقند، تشویقشان کنید که از این دوران برای ابراز خودشان استفاده کنند؛ بنویسند، برقصند، نقاشی کنند، کاردستی درست کنند، باغبانی کنند، چیزی را بسازند یا طراحی کنند یا از چیزی مراقبت کنند. بخصوص برای بچه هایی که برای ابراز کلامی احساساتشان نیاز به کمک دارند، راه های دیگری را برای ابراز نگرانی هایشان باز بگذارید. مغزهایشان را با کتاب های مناسب، داستان های جالب و کارتون های بامزه تغذیه کنید. وقتی پای اخبار و گزارش ­ها به وسط می­ آید، کیفیت مهمتر از کمیت است. نگذارید بچه­ ها مدام در معرض جریانِ ناتمام اخبار کرونا باشند. شاید مفید باشد که با هم برنامه ­های اخبار مخصوصِ کودکان را تماشا کنید. برای خودتان هم در این زمینه محدودیت بگذارید. اطلاعات لازم را از سازمان بهداشت جهانی یا وزارت بهداشت کشورتان بگیرید.

به سؤالات و نگرانی های فرزندتان پاسخ دهید

کودکان بسته به سنشان ممکن است سؤالات زیادی درباره ­ی ویروس کرونا داشته باشند. شاید نگران باشند، ترسیده باشند یا گیج و سردرگم باشند:

«چرا مدرسه بسته است؟»،«چرا نمی ­تونم با دوستام بازی کنم؟»،«تا کی نمی­تونیم بابابزرگ و مامان­ بزرگ رو ببینیم؟»،«قراره هممون مریض بشیم؟»

از بچه ها بپرسید که چه می­دانند و شایعه­ ها یا اطلاعات غلطی که دریافت کرده ­اند را اصلاح کنید. برایشان از احتمالِ کم بروز مشکلات سلامتی جدی در کودکان بگویید. بگذارید بچه ­ها راحت سؤال بپرسند و نگرانی هایشان را ابراز کنند. مکالماتتان را با پرسیدن یک سؤالِ کلی شروع کنید، مثلاً «دوست داری در مورد کرونا چی بدونی؟». بدون اطلاعات دقیق، بچه ­های بسیار حساس شاید شرایطی را تصور کنند که از واقعیت خیلی وحشتناک­تر است.

به سؤالات بچه ­ها به شیوه­ای مناسب با سنشان جواب دهید، مثلاً به یک کودک چهار پنج ساله می­توانید این طور توضیح دهید: « کرونا یه جور سرماخوردگیه که یه سری از آدم ها گرفتند، واسه همین بهتره کمتر بیرون بریم و وقتی بیرون میریم ماسک بزنیم». نگرانی های بچه ­ها را به رسمیت بشناسید و بپذیرید. ترس هایشان را کوچک جلوه ندید («متوجهم که نگرانی»، «آره نگران کننده است»، «آره حق داری نگران باشی» نه این که «واسه چی اینقدر نگرانی؟ چیزی نشده که! تو نگران این چیزا نباش، اینا به بزرگترا مربوطه. بی­ خودی هول کردی») و به آن ها کمک کنید که بفهمند چه خبر است.

برای مدیریت اضطراب خودتان و فرزندتان از استراتژی های شناختی و فکری استفاده کنید. احساسات ما از افکارمان نشأت می ­گیرند بنابراین از این طریق افکارتان را واقع گرایانه کنید:

• ابتدا فکر را شناسایی کنید: «من یا یکی از اعضای خانوادم مریض می­شیم»
• فکر را به چالش بکشید: «چه شواهدی برای این فکرت داری؟»
• فکر را اصلاح کنید: «آمارها نشون میده که اگه من اصول بهداشتی رو رعایت کنم احتمال مریض شدنم کمه. تازه، اکثر آدمایی که کرونا می گیرن کاملاً خوب میشن و به زندگی عادیشون برمیگردن»
• فکر جدید را جایگزین کنید: «اگر من و خونوادم اصول بهداشتی رو رعایت کنیم احتمال کمی هست که مریض بشیم».

هم چنین می ­توانید از تمرین ها و تکنیک های حضور در لحظه و توجه به تنفس استفاده کنید. مطالعات نشان داده اند که وقتی ذهن و بدن در ارتباط با همدیگر هستند سلامتی افراد بهبود می یابد. می توانید به خودتان و کودکانتان کمک کنید که با ورزش ، برنامه های خواب منظم، مراقبه و سایر تمرین های حضور در لحظه سلامتی­ تان را حفظ کنید.

نگرشی معقول و منطقی را الگو قرار دهید

روی چیزهایی تمرکز کنید که شما و کودکتان می توانید کنترل کنید. مثلاً یکی از نگرانی­ های بچه های بسیار حساس این است که بر سر افرادی که از شانس کمتری در زندگی برخوردارند چه می آید. اگر می توانید خودتان به شیوه ای به دیگران کمک کنید یا بچه ها را درگیر کمک کردن کنید (مثلاً با هم ماسک های ارسالی را آماده کنید) و به آن ها اطلاع دهید که آنچه می توانسته­ اید را کرده ­اید. هم چنین، مهم است که به بچه ها اطمینان خاطر دهیم و از همه ی کارهایی که داریم برای امنیتشان می کنیم باخبر کنیم. از این طریق شما یک الگوی منطقی و معقول را برای مقابله با بحران به فرزندتان یاد می دهید: «من فقط هر آنچه می توانم را می­ کنم و بقیه اش را رها می­ کنم».

از تکنولوژی نهایت استفاده را ببرید و با دوستان، پدربزرگ ها و مادربزرگ ها، مربی­ ها و معلم ها در تماس باشید. اگر امکانش هست بیرون بروید و کمی هوای تازه استشمام کنید. به بالکن یا باغچه ­ی تان بروید. در خانه ماندن برای مدت طولانی حال همه را بد می­کند؛ بخصوص بچه ­های حساس برای حفظ تعادل و آرام شدن سیستم عصبی­شان به طبیعت و سرسبزی نیاز دارند، بنابراین با رعایت اصول بهداشتی آن ها را به طبیعت ببرید. یا حداقل در خانه گل و گیاه بکارید و تصاویر و موسیقی های طبیعت را برایشان پخش کنید.

یادمان باشد که در زمان بحران بچه ها به عشق و توجه نیاز دارند. از این مقاله همین سه نکته را به خاطر داشته باشید: تا جایی که می ­شود روتین های بچه ها را حفظ کنید یا برایشان روتین های جدید بسازید، تشویقشان کنید که در مورد احساساتشان و حرف هایی که شنیده اند حرف بزنند، زمان خاموشی برای خودتان در نظر بگیرید، حتی اگر شده برای چند دقیقه در طول روز چشمانتان را ببندید.

یادمان باشد بچه ­های بسیار حساس قوی هستند، لازم نیست زیاد نگران باشیم که چه اتفاقی برایشان می­ افتد. وجود مقداری سختی و چالش در زندگی مفید است و شخصیت فرد را می ­سازد.

با هم از این بحران بیرون می ­آییم

برآیندی از:

https://happysensitivekids.com/2020/03/coronavirus-6-ways-to-help-a-highly-sensitive-child/

https://www.nagc.org/sites/default/files/Publication%20PHP/NAGC_TIP-Sheet_COVID-19_With%20Strategies%20by%20Development%20Level_April%202020.pdf

https://www.youtube.com/watch?v=VHeCDcMV_4g

و کتاب کودک بسیار حساس.

تمام تلاش ما در پناهگاه آدم‌های بسیار حساس این است که درباره خصوصیات و توانایی های فوق‌العاده این افراد اطلاع رسانی کنیم!

در انتشارات پناهگاه ما اطلاعات ارزشمندی درباره آدم‌های بسیار حساس پیدا خواهید کرد. پادکست پناهگاه را هم می توانید اینجاگوش کنید.