راهبر جذب استعداد علیبابا • مدیر سابق منابع انسانی پینکت • دوستدار توسعه
قرارداد کار خوب، چه ویژگی هایی دارد؟
"تا زمانی که قرارداد امضا نشود، هیچ چیز واقعی نیست" گلن دانزیگ
یکی از ضروریاتی که امروزه در حوزه اشتغال مطرح می‌شود قرارداد کار است؛ موضوعی که در ماده 1 قانون کار ایران، کلیه کارفرمایان، مدیران، کارمندان، کارجویان، کارگران، کارگاه‌ها و موسسات تولیدی، صنعتی، خدماتی و کشاورزی به صورت ضمنی ملزم به رعایت آن هستند. اما این قرارداد چیست، دانستن چه نکاتی درباره آن ضروری است، چند مدل قرارداد کاری وجود دارد و اساسا چرا تا این اندازه اهمیت دارد؟ در ادامه به دنبال یافتن جواب این سوالات خواهیم بود.
قرارداد کار چیست؟
در ماده 7 قانون کار جمهوری اسلامی ایران، این قرارداد به این صورت تعریف می‌شود: «قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق‌السعی، کاری را برای مدت موقت یا مدت غیرموقت برای کارفرما انجام می‌دهد».
در این تعریف، از کلمه کارگر استفاده شده که به معنی «شخص یا فردی حقیقی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق‌السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می‌کند».
در فرهنگ عمومی به اشخاصی که در شرکت‌های خصوصی و دولتی کار می‌کنند، کارمند گفته می‌شود اما از نظر حقوقی، کارمند «شخصی است که در استخدام دولت باشد»؛ در نتیجه سایر افراد، تحت پوشش قانون کار قرار خواهند گرفت و کارگر محسوب می‌شوند. در طرف مقابل، کارفرما قرار دارد که هم می‌تواند شخصیتی حقیقی باشد و هم شخصیتی حقوقی.
از آنجایی که اعتبار و استنادپذیری قرارداد کتبی بسیار بیشتر از قرارداد شفاهی است، امروزه منظور از قرارداد کار، همان قرارداد کتبی کار است.
انواع قرارداد کار
به طور کلی قراردادهای کار را می‌توان از چند جهت دسته‌بندی کرد اما مهم‌ترین دسته‌بندی بر اساس مدت زمان انجام کار است. بر این اساس، قراردادها به دو نوع قرارداد موقت و غیرموقت تقسیم می‌شوند که در اینجا به آن اشاره می‌کنیم:
1. قرارداد کاری موقت
قراردادهای کاری موقت، دارای زمان خاتمه هستند و با سررسیدن این تاریخ، به پایان می‌رسند. این مدل قراردادها قابل تمدید می‌باشند اما تمدید کردن آنها باید پیش از اتمام موعد آن باشد؛ در غیر این صورت، در تمام مدتی که کارگر پس از تاریخ سررسید کار کند، قرارداد حمایتی از حقوق او نخواهد داشت.
2. قرارداد کاری غیرموقت
تبصره 2 ماده 7 قانون کار می‌گوید: «در کارهایی که طبیعت آنها جنبه مستمر دارد، چنانچه مدتی در قرارداد ذکر نشود، قرارداد دائمی تلقی می‌شود». در این مدل قراردادها، تنها تاریخ شروع مشخص می‌شود و تاریخ پایانی برای آن در نظر گرفته نخواهد شد؛ بنابراین در این قراردادها یا مستقیما در متن به نامحدود بودن مدت آن اشاره می‌شود و یا به استناد قانون کار برای کارهایی که ماهیت ادامه‌دار دارند، این مدل قرارداد اعمال خواهد شد.
به عنوان مثال شخصی که در یک بنگاه تولیدی کار می‌کند، چنانچه انجام وظایفش محدود به مدت خاصی نباشد و مقرر شود که روزانه مبلغ مشخصی مزد دریافت کند، چنین شخصی از نظر قانون کار، کارگر دائم شناخته می‌شود و قراردادش از نوع غیرموقت است.
3. قرارداد کاری برای انجام کار معین
در این قراردادها، کارگر برای انجام دادن کاری معین تعهد کرده و با انجام دادن تعهد خود، حق‌الزحمه دریافت می‌کند. نکته قابل توجه آنکه تا زمانی که دو طرف قرارداد به تعهدات خود عمل نکنند، قانونا امکان فسخ یک‌طرفه وجود ندارد.
مثلا قراردادی که برای طراحی یک سایت با یک شخص بسته می‌شود، از نوع قرارداد کاری برای انجام کار معین است.
مدل‌های قرارداد کاری متداول
1. قرارداد تمام‌وقت
در این مدل قرارداد، کارگر متعهد می‌شود که به میزان ساعات مقرر در قانون مشغول به کار باشد؛ این میزان برابر با 8 ساعت در روز و 44 ساعت در هفته است. در این صورت، کارگر از مزایا کامل قانونی برخوردار خواهد بود.
2. قرارداد پاره‌قت
اگر میزان ساعاتی که کارگر مشغول به کار شود، کمتر از میزان ساعات تمام‌وقت باشد، این قرارداد از نوع پاره‌وقت تلقی می‌شود. با توجه به ماده 39 قانون کار، این کارگران نیز به طور کامل از حمایت قانون کار برخوردار هستند و مزد و مزایای آنها به نسبت ساعات کار انجام‌شده، پرداخت خواهد شد.
3. قرارداد مشاوره‌ای
این مدل قرارداد برای بهره‌مندی از تخصص، دانش و مهارت افراد منعقد می‌شود. از منظر حقوقی، دو نوع قرارداد مشاوره‌ای وجود دارد: یکی قرارداد کار ساعتی که در آن حقوق کارگر بر اساس میزان ساعات کار تعیین و پرداخت می‌شود. دیگری قرارداد پیمانکاری است که در آن کارگر در ازای انجام کاری که در قرارداد ذکر می‌شود، حقوق دریافت می‌کند.
برای چه مدل کاری به قرارداد نیاز داریم؟
برای انجام هر کار اقتصادی و تجاری به قرارداد نیاز است. تدوین قرارداد باعث ایجاد تعهد نسبت به موضوع آن برای دو طرف شده و مسئولیت‌های طرفین به صورت شفاف مشخص خواهد شد. همچنین به موجب قرارداد، یک عقد حقوقی بین کارگر و کارفرما بسته شده و در صورتی که یکی از طرفین، مسئولیت‌های خود را انجام ندهد، طرف دیگر می‌تواند با راهکارهای حقوقی شخص خاطی را به اجرای تعهدات خود ملزم سازد.
نکته مهم اینکه در زمان تنظیم قرارداد و نوشتن متن قرارداد کاری، باید تمام پیش‌بینی‌های لازم در نظر گرفته شود تا در صورت بروز اختلاف، منافع طرفین محفوظ بماند.
ویژگی‌های یک قرارداد کار خوب چیست؟
درست است که بستن قرارداد در زمینه کار، حیاتی است اما نباید فراموش کرد که بستن یک قرارداد ناقص، بد و یا مبهم از نداشتن قرارداد بدتر است! در نتیجه دانستن ویژگی‌های یک قرارداد خوب به اندازه تدوین قرارداد اهمیت دارد. در اینجا مهم‌ترین ویژگی‌های یک قرارداد خوب را بررسی می‌کنیم:
- داشتن 4 شرط اساسی
هنگام بستن قرارداد، باید 4 شرط اساسی رعایت شود؛ در غیر این صورت صحت قرارداد زیر سوال می‌رود. این 4 شرط عبارتند از:
قصد و رضایت کامل طرفین
دو طرف قرارداد باید با اراده کامل خود، قصد انعقاد قرارداد را داشته باشند و اکراه و اجباری در این زمینه وجود نداشته باشد.
اهلیت طرفین
دو طرف قرارداد باید عاقل، رشید و بالغ بوده و به سن قانونی رسیده باشند؛ چنانچه به جای فرد، شخصیتی حقوقی در طرفین قرارداد باشد، می‌بایست تمامی الزامات و مدارک قانونی موردنیاز آن تکمیل و بدون مشکل باشد.
مشروعیت موضوع
عمل موضوع قرارداد باید مطابق شرع و قانون باشد؛ بنابراین اگر فردی برای انجام کاری غیرمشروع و یا غیرقانونی به کار گرفته شود، قرارداد منعقدشده باطل است.
معین موضوع
در موضوع قرارداد، باید عمل انجام‌شده، حق‌السعی آن و تعهدات دو طرف کاملا معین و معلوم باشد.
- رعایت بندها و تبصره‌های قرارداد
در بندهای قرارداد علاوه بر مشخصات کامل طرفین، باید موارد زیر آورده و مشخص شوند:
- عنوان کاری و شرح وظایف به صورت کلی
- تاریخ استخدام و انعقاد قرارداد
- مدت قرارداد
- میزان، نحوه محاسبه و نحوه پرداخت حقوق و مزایا
- ساعات کار، تعطیلات و مرخصی‌ها
- شرایط محرمانگی و عدم افشای اطلاعات
- محل انجام کار
- تمدید قرارداد
- قوانین شرکت
- سایر مواردی که عرف و محل شغل ایجاب می‌کند.
موقع بستن قرارداد به چه نکاتی باید دقت کرد؟
+ مطالعه کامل متن قرارداد
هنگام نوشتن فرم قرارداد کار، مطالعه تمامی بندهای آن ضروری است؛ زیرا این قرارداد، قراردادی حقوقی است و انعقاد آن، مسئولیت و بار حقوقی به همراه دارد. ضمن آنکه مشابه سایر قراردادهای حقوقی، ممکن است ابهاماتی در متن این نوع قرارداد وجود داشته باشد که قبل از امضای آن باید مشخص شود.
+ نسخ قرارداد کاری
در حالت ایده‌آل قراردادها باید در 4 نسخه تهیه شوند و تمام نسخه‌ها به همراه پیوست‌ها، به مهر و امضای طرفین و 2 شاهد برسند. اما نکته مهم اینکه حتما یک نسخه از قرارداد باید نزد کارگر بماند و کارفرما حق نگهداری نسخه کارگر را ندارد.
+ مدت زمان قرارداد
یکی دیگر از نکات مهم، توجه به بند مدت قرارداد است. پیشنهاد می‌شود حتما مدت زمان، چه به صورت موقت باشد و چه غیرموقت، در قرارداد قید شود.
+ سفته؛ ضمانت حسن انجام کار
در بعضی از بنگاه‌های اقتصادی، کارفرما از کارگر برای ضمانت حسن انجام کار، سفته دریافت می‌کند. با این وجود، در صدور سفته باید به چند نکته توجه کرد. اولین و مهم‌ترین نکته اینکه در تاریخ پرداخت سفته، حتما عبارت «سفته بابت حسن انجام کار» قید شود و اصلا تاریخ پرداخت ذکر نشود. نکته بعدی اینکه از کارفرما بخواهید حتما شماره سفته را در قرارداد با ذکر توضیحات کامل، درج کند. و در نهایت پس از صدور سفته و بستن قرارداد، حتما یک کپی از سفته را پیش خود نگه دارید.
قرارداد کار، مهم‌ترین قرارداد موجود در فضای کسب‌وکار بین کارفرما و کارگر است تا حقوق طرفین را به بهترین شکل حفظ کند. موضوعی که قانون رسمی کار به آن پرداخته و بندهای متعددی را به ارائه توضیحات آن اختصاص داده است. در این مقاله سعی شد تا اطلاعات کلی مورد نیاز هنگام بستن قرارداد بررسی شده و ویژگی‌ها و نکات یک قرارداد خوب، بیان شود.
مطلبی دیگر از این انتشارات
تو را چه به منابع انسانی!
مطلبی دیگر در همین موضوع
کمپین #من_طراحم، یک خواست مدنی برای حمایت از شغل طراحی
بر اساس علایق شما
میخواستم نامه بنویسم + (نسخه صوتی)