آینده‌نگاری شخصی Personal Foresight بخش (1)

آینده‌نگاری شخصی یکی از زمینه‌های مهم آینده‌نگاری محسوب می‌شود که از زمینه‌های پرکاربرد آینده‌نگاری به‌حساب میاید. به‌طورکلی برای آینده‌نگاری یک فرد، سه مرحله اصلی طرح می‌شود:

1. وضع موجودتان را تحلیل کنید " ببینید الآن کجائید؟"

· مراحل زندگی شخصی

· حوزه‌های زندگی شخصی

· پویش محیط بیرونی

· رویدادهای تحول ساز زندگی

2. آینده‌هایتان را به‌وسیله سناریوها بررسی کنید.

· توسعه جدول سناریوها

· تولید داستان و روایت سناریوهای مختلف

3. آینده‌تان را بسازید، آینده‌ای که دوست دارید آن را زندگی کنید...

· چشم‌انداز سازی بر اساس سناریوهای تدوین‌شده

· پیشنهاد راهبرد برای دستیابی به چشم‌انداز

· آماده‌سازی برنامه اقدام

· آماده‌سازی برنامه احتیاطی برای زمان بروز شگفتی‌ها

در ادامه به تشریح چگونگی اجرای این دستورالعمل سه مرحله‌ای می‌پردازیم. این شماره به تشریح چگونگی پیاده‌سازی گام نخست اختصاص دارد.

1. وضع موجودتان را تحلیل کنید " ببینید الآن کجائید؟"

مراحل زندگی

در ابتدای امر باید بدانیم مثل هر پروژه آینده‌نگاری دیگری باید در ابتدا محدوده زمانی تحقیق معلوم گردد. در همین راستا باید به این مهم دقت کرد که شاید مهم‌ترین پارامتر در تحلیل وضعیت زندگی بشر سن و سال او به‌حساب میاید، به‌عبارت‌دیگر هر تحقیقی در مورد بشر باید توجه خاصی به سن و ویژگی‌های عمومی سنی فرد توجه داشته باشد زیرا هر دوره سنی ویژگی‌های خاصی دارد و انتقال از یک دوره سنی به دوره دیگر تغییرات محسوسی را در بشر و کارهایی که باید انجام دهد به وجود میاورد.

شاید یکی از مهم‌ترین ریشه‌های تغییرات در زندگی افراد، تغییرات دوره‌های سنی برای خود فرد و اطرافیان درجه‌یک او نظیر پدر و مادر، همسر و فرزند و ... باشد. به همین دلیل در این بخش 10 مرحله مختلف سنی که به‌طور عمومی برای افراد به ترتیب رخ می‌دهند معرفی‌شده است:

1. نوزادی – تا دو سالگی

2. کودکی- 3 تا 9 سالگی

3. نوجوانی – 10 تا 19 سالگی

4. بالغ جوان- 20 تا 29 سالگی

5. بالغ – 30 تا 39 سالگی

6. میانسانی – 40 تا 60 سالگی

7. بزرگ‌سال مستقل

8. بزرگ‌سال آسیب‌پذیر

9. بزرگ‌سال وابسته

10. در شرف مرگ

نکته قابل‌ذکر آن است که مراحل پس از 60 سالگی برای همه افراد لزوماً یکسان نیستند و صرفاً حالات ممکن به تصویر کشیده شده است و مثلاً ممکن است فردی به دوره بزرگ‌سالی وابسته نرسد و از دنیا برود.

برای هر یک از ما این دوره‌ها تصویری را به ذهن متبادر می‌کنند.

وقتی از برنامه‌ریزی برای زندگی فردی صحبت می‌کنیم لازم است در ابتدا روشن شود، شما خودتان در چه مرحله سنی قرار دارید؟ برای چه دوره‌هایی از دوره‌های بعدی زندگی‌تان قصد برنامه‌ریزی دارید؟ و نهایتاً عزیزان و وابستگان نزدیک شما هر یک در کدام‌یک از این دوره‌ها قرار دارند و در سال‌هایی که شما قصد برنامه‌ریزی برای خودتان رادارید آن‌ها در چه سن و دوره‌ای از زندگی‌شان قرار دارند. دانستن این موضوع آمادگی قبلی برای انسان نسبت با تغییرات در محیط نزدیک شخصی تجربه خواهد کرد به ارمغان میاورد.

توصیه می‌شود این موضوع در یک جدول که علاوه بر اینکه خود فرد سن فعلی و سال‌های تغییر دوره‌های زندگی‌اش را مستند کند، این اطلاعات را برای عزیزان خود هم در جدول وارد نماید.

حوزه‌های زندگی شخصی

در ادامه باید به ریشه تصمیمات افراد بپردازیم. زندگی هر فردی دارای ابعاد مختلفی است. تصمیماتی که ما برای مسائل مختلف ذیل این حوزه‌ها اتخاذ می‌کنیم زندگی شخصی ما را می‌سازد. به‌عبارت‌دیگر این حوزه‌ها و شئون مختلف زندگی انسان نیروهایی هستند که می‌توانند محرک اقدامات انسان شوند. برای اینکه از این پیچیده‌تر صحبت نکرده باشیم چند نمونه از آن‌ها را ذکر می‌کنیم:

· بعد مالی زندگی : شامل موارد مرتبط با دارایی‌ها ، هزینه‌ها و درآمدها و ...

· بعد سلامتی: شامل تمامی موارد مرتبط با بیماری‌ها و سلامت جسمانی و روانی

· بعد محل زندگی شامل تمامی موارد مرتبط با محل زندگی انسان

· بعد اجتماعی انسان شامل ارتباطات انسان با خانواده، دوستان، همکاران و ...

· بعد فعالیت‌های انسان در زندگی شامل اعمال اعتقادی، تفریح، سفر، ورزش و ...

این ابعاد، محرک‌های بالقوه‌ای هستند که در دوره‌های مختلف سنی با به میزان متفاوتی برای انسان اهمیت دارند و در هر دوره‌ای از زندگی بخشی از آنان بر رفتار آدمی حاکم و مؤثرتر می‌شوند مثلاً در دوره نوجوانی بعد اجتماعی فرد بر تصمیماتش اثرگذارتر است و در سن بالغ جوان بعد مالی اثرگذاری بیشتری بر رفتارهای انسان دارد. اصطلاحاً به تبدیل‌شدن یک بعد به عامل تصمیم‌گیری و جهت‌دهی به حرکت انسان، تبدیل‌شدن به نیروی پیشران گفته می‌شود.

دانستن بعد غالب در سن هدف‌گذاری شده برای برنامه‌ریزی دارای اهمیت زیادی است، لازم است بدانیم در سن مذکور (که قصد برنامه‌ریزی برای آن را داریم.) خود و عزیزانمان تحت تأثیر چه نیروهای پیشرانی قرار داریم.

از سوی دیگر روندی که هر یک از ابعاد یا حوزه‌های زندگی از زمان تولد تابه‌حال داشته (در طی زمان از چه وضعیتی به چه وضعیتی رسیده‌ایم؟) علاوه بر اینکه سطح رضایت ما از زندگی‌مان در هر بعد زندگی را نشان می‌دهد زمینه را برای تصور بهترین و بدترین آینده باورپذیر در هر یک از ابعاد زندگی‌مان را فراهم می‌کند، امری که در گام بعد در نگاشتن سناریوها نقش مهمی ایفا می‌کند.

پویش کردن محیط برای کشف عوامل مؤثر بر زندگی شخصی

در بخش قبل به بررسی ابعاد و حوزه‌های داخلی هر فرد و نقش آنان در تصمیم‌گیری‌های مهم بحث شد. در این بخش بر این موضوع اهمیت شناختن عوامل محیطی مؤثر بر آینده زندگی شخصی‌مان یا عزیزانمان صحبت به میان آمده است. دسته‌بندی رایجی که برای محیط بیرونی وجود دارد به STEEP معروف است. دسته‌بندی که محیط را شامل عوامل اجتماعی، فناورانه، اقتصادی، محیط زیستی و سیاسی می‌داند.

شناسایی فاکتورهایی ذیل هر یک از این دسته‌های کلان معرفی‌شده که بتواند بر آینده شخصی ما اثرگذار باشد به همراه شدت و نوع اثر آن‌ها در این بخش مدنظر می‌باشد.

رویدادهای (تحول ساز)زندگی

موضوع دیگری که برای ساختن آینده‌های شخصی می‌بایست موردتوجه باشد رویدادهای مهمی در ابعاد و حوزه‌های مختلف زندگی است که می‌تواند منشا اثر زیاد و یا حتی تغییر وضعیت زندگی فرد شود.

این رویدادهای مهم دو دسته هستند، رویدادهایی که تا حدود زیادی قابل پیش‌بینی هستند و رویدادهایی که باوجود اثر زیاد احتمال وقوع کمی دارند. هر دودسته از این رویدادها در بخش برنامه‌ریزی برای آینده (بخش سوم) مورداستفاده قرار خواهند گرفت.

تا به اینجا خوراک لازم برای آغاز بخش دوم یا شناسایی آینده‌های پیش روی زندگی فردی‌تان فراهم‌شده است. در بخش بعد به چگونگی خلق آینده‌های مختلف یا سناریوهای پیش روی زندگی شخصی‌تان خواهیم پرداخت...