حیوان قصه گو (۵۲)

جاناتان گاتشال در این کتاب به عنوان یک محقق با علتهای محکم شما را توجیه میکند که نگاهتان را به قصه تغییر دهید! او به شما یاد میدهد که چشمهایتان را باز کنید و ببینید که شما با قصه ها تسخیر شده اید. همه چیز در اطرافتان، باورها و اعتقاداتتان، آنطور که خودتان و دیگران را میشناسید و همه ماجراهایی که روی شما تاثیر گذاشته اند را میتوانید در داستانها جستجو کنید و شما هم مانند هر عضو دیگری در دنیا، داستانی دارید.

دهها هزار سال قبل، هنگامی که ذهن ما انسانها هنوز جوان بود و شمارمان اندک برای هم قصه میگفتیم. و اکنون دهها هزار سال بعد که نوع ما گوشه و کنار کره زمین را پر کرده است اغلب ما هنوز محکم به اسطوره های مربوط به منشا چیزها چسبیده ایم و هنوز از داستانهایی که روی صفحات کاغذ میخوانیم یا روی صحنه و بر پرده میبینیم هیجان زده میشویم.

او با نگاهی جستجوگر در تاریخ بشریت به ریشه یابی قصه میپردازد. از علل احتمالی از بین نرفتن قصه و ذهن قصه ساز ما از نظر تکاملی گرفته تا اینکه چطور قصه ها ممکن است حتی روایات تاریخ را دچار تغییراتی کرده باشند. از داستان های کوتاهی که در کودکی موقع خواب میشنویم تا رمان های نوجوانی و بزرگسالی، فیلم ها، سریال ها و بازی های کامپیوتری... این روح حاکم بر قصه است که به نرمی شیوه تفکر ما را تغییر و شکل میدهند.

این حقیقتا حیرت آور است که ذهن انسان روبروی قصه تسلیم است و سریعا به اشغال خط روایت در میآید... نویسنده با یافته های جالبی از زیست شناسی، روان شناسی، عصب شناسی این اعتیاد انسان را و تاثیر شگرف داستان بر زندگی ما را توضیح میدهد.

روان ما توسط قصه هایی که ما برای خودمان تعریف میکنیم خود را میشناسد و به سادگی میتوانیم بگوییم شناخت ما از خودمان ارتباط مستقیم با داستانهایی دارد که برای خود تعریف میکنیم، این در اصل سازنده ارتباط ما با دنیای بیرون است. مایه اصلی، اتفاقات زندگی و جزئیات کوچک هستند و آنطور که ما برای خود روایت میکنیم ماجرای زندگی را میفهمیم.

نکته های هوشمندانه که نویسنده در این کتاب از تغییر شکل داستان به قالبهای مختلف و در همان حال پا بر جا بودن اصل داستان بیان میکند بسیار جالب توجه است. در جایی از کتاب او میگوید که شاید شعر به سبک قبل از این مخاطب ندارد اما در قالب آواز در حال ادامه و حتی پیروزی است، چرا که از کودکان گرفته تا هر رده سنی و صنفی، مستقل از تفاوتها، کلمات شعر روی همگی انسانها تاثیر گذارند و حتی میتوان ادعا کرد که در این دوره از زمان بیشتر از هر وقت دیگر بیشتر در دسترس و توجه هستند.

داستان به مثابه شبیه ساز وقایع انسانی

داستانها با امنیت به ما یاد میدهند که چگونه با چالشهای بزرگ دنیای اجتماعی روبرو شویم. داستان مانند یک شبیه ساز پروازی ما را به درون مسائل حاد مشابهی می اندازد که به موازات مسائلی در واقعیت با آنها روبرو میشویم جریان دارند و خاصیت اصلی داستان، مانند یک شبیه ساز پروازی این است که تجربه ای غنی کسب میکنیم بدون آنکه در پایان بمیریم!

شما را نمیدانم اما اینجای کتاب مرا روشن کرد که چرا از خواندن نوعی قصه یا تماشای فیلمهای خاصی به شدت احساس هیجان یا جسارت میگیرم و فقط نوع خاصی از قصه برایم تداعی گر این احساسات است. مانند قصه هایی که قهرمان قصه از قربانی بودن در ماجراهای سخت به جایی میرسد که افسار زندگی خود را دست میگیرد و میتازاند و دنیا را برای خودش میکند. من همراه او انگار در همه دردسرها میفتم، همه ناروها تجاوزها و ناحقی ها را متحمل میشوم و از آنسوی قصه بعد از همه چیز، قویتر جوانه میزنم و شروع میکنم...

داستان امید بخش فرداست حتی اگر نمیدانیم که چه رخ خواهد داد باز هم میتوانیم امید داشته باشیم، که حتی اگر بیماری لاعلاج، فقدان تلخ و یا تبدیل شدن آدمهای شهر به زامبی ها هم باشد، میشود که جان سالم بدر ببریم و شاید در آخر روز قصه ای نوشتیم و برای دیگر آدمها الهام بخش بودیم. چه این حقیقت را بدانیم و چه ندانیم ما همه مصرف کننده داستانهاییم و خوبست که با ظرافت بیشتری انتخاب کنیم، چون قرار است که این روایات بیایند و جزیی از ما بشوند...