چطور انتقاد کنیم و انتقادپذیر باشیم

ز شما خیلی ممنونم که به دنبال مطالعه در خصوص انتقاد و انتقادپذیری هستید. مفاهیمی که به باور من اگر آن ها را درست آموزش ببینیم، کیفیت ارتباطات و در نتیجه کیفیت زندگی ما بسیار بالاتر خواهد رفت و از تنش ها و ناراحتی هایی که هر روز تجربه می کنیم، حجم عظیمی کاسته می شود.

همه ما در زندگی بارها و بارها به بار انتقاد گرفته شده ایم که چرا این کار انجام دادی یا چرا فلان کار را انجام ندادی، چرا این لباس پوشیدی یا چرا اتاق یا میز کارت نامرتبه و … از نقد شدن های خودتان که بگذریم، قطعا بنا به دلایل مختلفی طرف مقابل تان را در شرایط مختلف نقد کرده اید و از کارش ایراد گرفته اید. نکته اینجاست که معمولا که نه در تمام موارد جز ناراحتی شخص نقد شده نتیجه ای حاصل نمی شود و انتقادها در بیشتر مواقع سازنده نیست.

بیایید در این مقاله اول دلیل نقد کردن را باهم بررسی کنیم تا به فرمول انتقاد و فرمول انتقادپذیری برسیم.

چرا انتقاد می کنیم

نقد یا انتقاد چیست؟ انتقاد یک نشانه و هشدار است. یک نشانه ازینکه موردی شبیه به خواسته های ما و مواردی که در دنیای مطلوب ما قرار می گیرد، نیست. با این تعریف باید دنیای مطلوب را برای شما معرفی کنم که ار مفاهیم بسیار کاربردی معرفی شده توسط ویلیام گلسر است.

دنیای مطلوب چیست ؟

دنیای مطلوب، دنیایی است که همزمان با تولد ما در ذهن مان ایجاد می شود و ما در طول زندگی مدام در حال بازآفرینی آن هستیم و تمام تلاش ما در زندگی برای رسیدن و نزدیک شدن به این دنیای مطلوب است. در واقع دنیای مطلوب است که حال ما را در هرلحظه از زندگی کنترل می کند. اگر شرایط نزدیک به دنیای مطلوب مان باشد حالمان خوب است و در غیر این صورت آشفته و ناراحت هستیم.

در ذهن ما برای رفتار کردن ، لباس پوشیدن ، غذا خوردن ، راه رفتن ، خوابیدن و هر رفتار و عملی که فکرش را بکنید، الگویی مطلوب و ایده آل تعریف شده است. بر اساس فرض ذهنی ما تمام اطرافیان، کارمندان ، خانواده و حتی دوستان ما موظف به پیروی از این اصول هستند و اگر به هر دلیلی تصویری که از افراد و رفتارشان می بینیم با دنیای مطلوب ما مطابقت نداشته باشد، دست به کار می شویم، او را نقد می کنیم و می کوبیم تا دوباره بسازیم شاید شبیه به خواسته ما شود.

چرا نقدپذیر نیستیم

نقد برای هیچ کسی در دنیا دلپذیر نیست. مگر اینکه در این زمینه آموزش دیده باشیم. انتقاد دقیقا به مانند یک تیغ جراحی خیلی تیز می ماند که اگر به طرز استفاده از آن آگاه نباشیم، قطعا به خودمان و ارتباطی که داریم آسیب خواهیم زد. ولی اگر دست جراح باشد قطعا باعث بهبود می شود. نکته ای که وجود دارد این است برای یک متخصص استفاده از تیغ جراحی آخرین گزینه است. یعنی قبل از گزینه جراحی دارو و شربت تجویز می کند و به هیچ عنوان ممکن نیست که بلافاصله سراغ جراحی برود.

اما حدودا همه ما در روابط اولین گزینه ای که به ذهنمان خطور می کند استفاده از تیغ است و نتیجه استفاده از آن کاملا مشخص است. بخاطر همین است که هیچ کس از نقد شدن خوشش نمی آید.

چطور انتقاد پذیر باشیم

خیلی از ما ادعای نقدپذیر بودن را داریم ولی در عمل هر وقت که انتقادی به ما وارد می شود، بلافاصله حالت تدافعی به خود می گیریم. اولین نکته ای که باید رعایت کنید، تغییر نگرش و دیدگاه در خصوص انتقاد است. اگر ریشه انتقاد را در لطف و عشق طرف مقابل به ما بدانیم، دیگر حالت تدافعی به خود نمی گیریم چرا که انتقاد طرف مقابل را به شکل هدیه ای می بینید که سعی در رشد و ارتقا شخصیت شما دارد. حفظ این نگرش در عمل واقعا کار ساده ای نیست. باید خیلی تمرین کنیم و در مواقعی که نقد می شنویم مدام به خودمان یادآوری کنیم.

یکی از نکته های مهم بحث انتقادپذیری قبول کردن تمام انتقادهاست. انتقادپذیری به هیچ عنوان به معنی پذیرش همه نقدها نیست. به معنی شنیدن آن ها به صورت موثر و در نهایت تفکر در خصوص آن هاست که در فرمول انتقادپذیری برای شما توضیح می دهم.

فرمول انتقادپذیری

انتقادپذیری به شکل درست و حرفه ای ۵ مرحله دارد:

شنیدن درست و موثر
تشکر کردن
ابراز تاسف
پرسیدن سوال
توضیح دادن یا عذرخواهی

۱- شنیدن درست و موثر

خیلی سخت است که احساسات مان را کنترل کنیم و درست بشنویم. معمولا مدام در حال آماده سازی یک جواب کوبنده هستیم و همین مساله کل ذهن ما را اشباع می کند. اگر می توانید با توجه به موقعیت لبخند ملایمی بر صورت داشته باشید و با تکان دادن سر به طرف مقابل اعلام کنید که گفته های او را می شنوید. این لبخند ساده اعلام این پیام مخفی است که شما متوجه این موضوع هستید که گفته های شخص از روی مهر و محبت او به شماست.

۲- تشکر کردن

با یک تشکر خیلی صمیمانه حرفه ای بودن خود را به شخص مقابل ابراز می کنید. در ضمن به او می گویید که متوجه دغدغه مندی او در خصوص خودتان هستید. بهتر است نقد او را مجددا از زبان خودتان تکرار کنید و از او تایید بگیرید تا مرحله بعد خیلی قشنگ تر اتفاق بیافتد.

۳- ابراز تاسف

با ابراز تاسف باعث ایجاد فضای بسیار صمیمی تری می شوید. ابراز تاسف به معنی پذیرفتن اشتباه و با عذرخواهی نیست. صرفا ابراز تاسف و ناراحتی می کنید که رفتار ما یا هر چیزی که باعث ناراحتی شخص شده است، مطابق با سلیقه و دنیای مطلوب طرف مقابل مان نبوده است.

۴- پرسیدن سوال

در این مرحله فضای نقد را کاملا منطقی می کنید تا هدیه شخص را به شکل درست دریافت کنید. معمولا تمامی انتقادها به صورت کلی و ابراز احساسات شخص هستند. حالا باید از او بپرسید که چرا به این موضوع انتقاد کرده است و کدام قسمت موضوع با خواسته مخاطب ما همخوانی نداشته است. مثلا اگر به ما بگویند تو همیشه بدلباسی! باید بعد از تشکر و ابراز تاسف از شخص بخواهیم که دلیل اینکه ما را بد لباس می داند توضیح دهد.

۵- توضیح یا عذرخواهی

بعد از شنیدن دلایل منطقی شخص حالا زمان تصمیم گیری است که آیا انتقاد شخص وارد بوده است. اگر انتقاد او را وارد دانستید باید از او عذرخواهی و دلجویی کنید ولی اگر وارد نبود به هیچ عنوان نیازی به عذرخواهی نیست و صرفا توضیح دادن آن کفایت می کند.

با رعایت این فرمول حرفه ای در انتقادپذیری استاد خواهید شد. قطعا نقدپذیری باعث جذابیت بیشتر شما در جمع ها می شود و حس بد شنیدن نقدها را نیز خیلی راحت می توانید مدیریت و کنترل کنید.

چطور انتقاد کنیم

حالا نوبت انتقاد کردن می رسد. آیا نقد یکنم یا نکنم؟ به عنوان یک اصل کلی در زندگی به شما پیشنهاد می کنم که تا می توانید خویشتن داری کنید و افراد خصوصا نزدیک تان را به هیچ عنوان نقد نکنید. انتقاد فقط و فقط باعث دورتر شدن شما از آن شخص و ایجاد حس منفی خواهد شد. اما اگر دلسوزی تان را نتوانستید کنترل کنید و تصمیم به انتقاد از طرف مقابل گرفتید از این فرمول استفاده کنید، قطعا نتیجه برای شما بهتر خواهد بود.

انتقاد سازنده : فرمول ساندویچ

موضوع اول که باید به آن دقت کنید این است که نباید نقد شما فرمت دستوری و خطابه ای داشته باشد و همیشه باید انتقادتان را در قالب سوال مطرح کنید. موضوع دوم ساندویچی ارائه دادن همین سوال است. به این صورت که قبل از مطرح کردن نقدمان یکی از صفات خوب شخص را می گوییم و سوال را مطرح می کنیم و در ادامه مجددا یکی از خصلت های خوب شخص را می گوییم و انتقاد را به پایان می رسانیم. در یک مثال این فرمول را بیشتر یاد بگیریم.

وقتی شخص بسیار تاخیر دارد، معمولا نقد ما به شکل ” تو همیشه دیر میرسی ” مطرح می شود. حالت درست این نقد به این صورت می شود : ” من می دونم که خداروشکر خیلی سرت شلوغه و کار و کاسبی خوبی داری و مشغله هات زیاده، فکر نمی کنی اگر دیر قراره برسی اطلاع بدی به شخص خیلی بهتر باشه؟ یا قشنگ تر نیست به زمان شخص مقاب بیشتر بها بدی و معطلش نذاری؟ البته خودت تو مدیریت ارتباطاتت استادی، من فقط نظرم گفتم! “

امیدوارم با به کارگیری این راهکارها سطح کیفی ارتباطات خود را بسیار بالاتر بیاورید و باعث رشد شما شود. منتظر فیدبک استفاده شما از این تکنیک ها هستم. برای شما بهترین ها را در زندگی و ارتباط آرزومندم.