کتاب‌هایی درباره‌ی آلفرد هیچکاک، سلطان تعلیق سینما

آلفرد هیچکاک، کارگردانی مؤلف و بریتانیایی است که فعالیت عمده‌اش در ایالات متحده‌ی آمریکا بوده ‌است. به دلیل اهمیت و جایگاه ویژه‌ی هیچکاک در سینما، طرفداران او بی‌شمار هستند و بدیهی است که کتاب‌ها، مقالات، نقدهای بسیاری نیز درباره‌ی او در جهان و حتی ایران به چاپ رسیده باشد. ما در این مقاله سعی کرده‌ایم برای علاقه‌مندان او به گردآوری و معرفی برخی از این  کتاب‌ها بپردازیم که به زبان فارسی هم ترجمه شده‌اند. از این منظر، این مطلب بیشتر برای محققین، مولفین، محصلین، منتقدین و البته سینما دوستان در نظر گرفته شده است.

هیچکاک بیشتر در زمینه‌ی فیلم‌های معمایی و دلهره‌آور فعالیت داشت و به جرات می‌توان گفت، تنها کارگردانی بود که شهرت و اعتباری بیش از بازیگران سینما داشت. او در طی شش دهه، در کارنامه‌ی حرفه‌ای خود ۶۷ فیلم در مقام کارگردان، ۲۹ فیلم در مقام تهیه کننده، ۲۲ فیلم در مقام نویسنده و هم چنین ۳۳ فیلم در مقام بازیگر به ثبت رسانده است که در جای خود یک رکورد به حساب می‌آید.

کتاب «سینما به روایت هیچکاک» در ۲۷۷ صفحه مصور در واقع ترجمه‌ی مصاحبه‌ای است که «فرانسوا تروفو» منتقد و سینماگر فرانسوی قبل از مرگش با آلفرد هیچکاک انجام داده است. گفتگوی این دو هنرمند بر پایه‌ی ۴ مبحث اصلی شکل گرفته که عبارتند از: شرایط مربوط به پیدایش و ساخت هر فیلم به ویژه فیلم‌های هیچکاک، تدارک و نگارش سناریوی هر فیلم، مسائل خاص مربوط به کارگردانی و برآورد نتایج تجاری و هنری فیلم از نظر هیچکاک، با توجه به انتظاراتی که وی در اصل نسبت به آن فیلم خاص داشته است.

فرانسوا تروفو، فیلمساز، نظریه‌ پرداز و منتقد سینمایی برجسته فرانسوی بود. او متولد ۶ فوریه ۱۹۳۲ در پاریس و از پیشروان جریان موج نوی فرانسه محسوب می‌شد.

این کتاب علاوه بر هیچکاک، شامل مطالبی درباره‌ی هنر هفتم، دانستنی‌ها و شگفتی‌هایی برای علاقمندان به سینما است. سینماگران متعهد، حرفه‌ای و آماتور با مطالعه‌ی این اثر بیشتر با سبک و ذهن هیچکاک آشنا می‌شوند و با شناخت بیشتر او و کسب تجربیاتش به کار فیلمسازی در مسیر درست گام برمی‌دارند و محققان و منتقدان با آگاهی از گفتگوهای نقادانه و مستدل میان تروفو و هیچکاک می‌توانند اطلاعات خود را افزایش دهند.

هیچکاک در قاب

«هیچکاک در قاب»، عنوان کتابی است از مجموعه پرسش‌‌های دانشجویان مجتمع آموزش فیلمسازی در تاریخ ۱۲ مهر ۱۳۷۰‌‌ و پاسخ‌های بهرام بیضایی درباره‌ی آلفرد هیچکاک. پاسخ‌های بیضایی و سخنانش درباره‌ی هیچکاک که در این جلسه ضبط شده بود پس از ویرایش در سال ۱۳۷۴در کتابی با نام «هیچکاک در قاب» چاپ شد.

این کتاب توسط انتشارات روشنگران و مطالعات زنان چاپ و در ۱۷۵ صفحه به بازار عرضه شده است.

بهرام بيضايی، متولد ۵ دی ماه ۱۳۱۷ در تهران، كارگردان سينما، تئاتر، نمايش‌نامه‌نويس، فيلم‌نامه‌نويس و پژوهشگر ايرانی است. از آثار ماندگار او در تاریخ سینما می‌توان به چريكه‌ی تارا، مرگ يزدگرد، باشو غريب كوچک، مسافران و سگ‌كشی اشاره کرد.

از جمله موضوعات مهم  کتاب می‌توان به: شناخت عناصر درام  در آثار هیچکاک و چگونگی استفاده از این عناصر، تأثیرات هیچکاک از تئاتر وشکسپیر و شباهت‌ها و تفاوت‌های کارهای او با آثار شکسپیر، اهمیت لایه‌های درونی در صحنه‌های فیلم، نحوه‌ی شرکت داشتن تماشاگر فیلم‌های او در بازی، ارتباط شخصیت‌های سینمای او با اسطوره‌ها و اسطوره‌شناسی در برخی کارهای او، اهمیت و ارزش تدوین، بینش هیچکاک نسبت به زندگی، نحوه‌ی نگریستن به تباهی‌پذیری و مرگ، نقش زنان، خوبی و بدی در شخصیت قهرمانان، مقایسه‌ی کارهای او با سینمای ولز، و پایان‌های خوش در فیلم‌های هیچکاک را نام برد.

در بخش پایانی کتاب نیز تصاویری از هیچکاک و فیلم‌هایش ارائه شده است.

«کتاب ه همانند هیچکاک» در واقع نقد و معرفی آثار سینمایی آلفرد هیچکاک است که توسط نشر چشمه به چاپ رسیده است. پرویز نوری، محقق و منتقد سینما این اثر را نوشته و کتاب، با مقدمه‌ای از پرویز دوایی دیگر نویسنده و محقق ایرانی همراه شده است.

پرویز نوری، متولد ۱۱ اردیبهشت ۱۳۱۷، کارگردان، نویسنده، منتقد و مترجم ایرانی است. وی فعالیت هنری‌اش را از مطبوعات سینمایی با عنوان نویسنده  و منتقد و مترجم از سال ۱۳۳۲ آغاز کرد. در کارنامه‌ی او فیلمسازی نیز دیده می‌شود.

«ه همانند هیچکاک» ۸ سرفصل دارد که به ترتیب عبارت‌اند از: هیچکاک در آغاز، هیچکاک و زبان تصویر، هیچکاک صامت (۱۹۲۱_ ۱۹۲۹)، هیچکاک ناطق (۱۹۲۹ _ ۱۹۳۹)، هیچکاک در آمریکا (۱۹۳۹ _ ۱۹۴۹)، هیچکاک در دهه طلایی (۱۹۵۹ _ ۱۹۵۰)، هیچکاک در اوج (۱۹۶۰ _ ۱۹۶۹) و هیچکاک در پایان (۱۹۷۰ _ ۱۹۸)

در بخش معرفی فیلم‌های هیچکاک، نظر و عقیده‌ی منتقدان درباره‌ی آثار او آورده شده است  که در واقع این مطالب، برداشت از نوشته‌های این منتقدین در مجله تیک وان (سال پنجم، شماره دوم، ۲۱ مه ۱۹۷۶) هستند.

هیچکاک به روایت هیچکاک

کتاب «هیچکاک به روایت هیچکاک»، اثر«سیدنی گاتلیب» است که با ۴۲۴ صفحه توسط حسین کربلایی طاهر به فارسی ترجمه شده است. سيدنی گاتليب نویسنده و ویراستار انگلیسی متولد ۱۹ اوت ۱۹۴۸ می‌باشد.

تاریخ انتشار این  کتاب به سال ۲۰۱۵ برمی‌گردد و در واقع به‌ روزترین منبع در مورد هیچکاک به‌حساب می‌آید. در این اثر بـا خط سیر تولید آثـار هـیچکاک و همچنین شیوه‌ی بازی گرفتن او از هنرپیشه‌ها آشنا می‌شویم.

جالب است بدانید، نویسنده با کمک دختر هیچکاک به منابع جدیدی از جمله نامه‌ها، مقاله‌ها و داستان‌های منتشر نشده از هیچکاک دست پیدا می‌کند و مطالب جدیدی را جمع کرده و در کتاب «هیچکاک به روایت هیچکاک» ارائه داده است.

کتاب شامل گفتگوها، مقالات، داستان‌های کوتاه نوشته‌ی هیچکاک است. (هیچکاک قبل از اینکه فیلم‌ساز شود، داستان‌نویس بود و داستان کوتاه می‌نوشت.)

گاتلیپ مقالات کتاب را به پنج بخش عمومی تقسیم کرده است: انـدیشه‌ها و تـفکراتی مـربوط به زندگی؛ تحلیل‌هایی در مورد بازیگران و ستاره‌های سینما؛ در باب تعلیق و تماشاگر؛ مفاهیم تولید استودیویی (کار بـا مـدیران تـولید، اداره‌ی سانسور؛ انتظاراتی که از یک ژانر سینمایی می‌رود، نقش محدودی که کـارگردان در فـرایند تولید به عهده می‌گیرد) و عناصر مشخص سبک فیلمسازی، که آخرین و طولانی‌ترین بخش کتاب است.

در توضیحات پشت جلد درمورد نویسنده آمده است:

این کتاب حاصل تأمل آلفرد هیچکاک است درباره‌ی زندگی‌اش، کارش و هنر سینما؛ مطالبی که در این کتاب آمده است یا مدت‌ها از انتشار آن‌ها گذشته، به راحتی در دسترس نبوده و یا در بعضی موارد فراموش‌شده یا ناشناخته مانده‌اند.

همیشه استاد

کتاب «همیشه استاد یا آلفرد هیچکاک و سینمایش» در واقع دایرة‌المعارفی است از آلفرد هیچکاک، به قلم مسعود فراستی، این کتاب در ۹۳۶ صفحه توسط انتشارات ساقی به چاپ رسیده است.

مسعود فراستی، متولد فروردین ۱۳۳۰ در تهران، منتقد سینما و سردبیر مجله فرم و نقد است. او در انجمن ایران و فرانسه زبان فرانسوی را یاد گرفت و در دو سال پایانی دبیرستان فعالیت‌هایی در زمینه‌ی مترجمی داشت و در سن ۱۹ سالگی بـه ایتالیا رفت و پس از یادگیری زبان ایتالیایی بـه دانشگاه بولونیا در شهر پروجا رفت و دو سال در رشته‌ی فلسفه و نمایش درس خواند.

در بخشی از این کتاب می خوانیم:

هیچکاک همیشه اسطوره‌ای پرمعنا بوده که رمز و رازهای ناگشوده بسیار دارد و شاید ناگشودنی. تلاش ما در این کتاب (مجموعه‌ی صد و اندی مقاله) بر این است که از خلال نقد و تحلیل آثارش در یابیم که این اسطوره، این راز، در واقع چگونه مردی بوده است و چگونه هنرمندی.

این اثر با تصاویر متعددی از پنجاه و دو فیلم سینمایی و ده‌ها فیلم تلویزیونی ساخت این کارگردان صاحب نام مزین شده است و اما موضوع کتاب همیشه استاد، نقد و تحلیل آثار آلفرد هیچکاک با هدف شناخت شخصیت و هنر هیچکاک است که از خلال نقد و تحلیل آثارش تدوین شده است. در این اثر، ابتدا دیدگاه‌های افراد مختلف و صاحب نظران سینمایی راجع به هیچکاک و هنرش بررسی شده و در ادامه، دستخط، طرح‌ها و استوری بوردهای وی نمایش داده شده است. در بخشی از کتاب، نظرات تیم همکار «هیچکاک» درباره او و نوع فیلم‌سازی و کارگردانی‌اش درج شده و در ادامه، وقایع نگاری زندگی و آثارش ثبت شده است.

• 
  آلفرد هیچکاک

کتاب «آلفرد هیچکاک» اثر «پل دانکن» است. این کتاب را سوگند منانی به فارسی ترجمه کرده است. کتاب به معرفی و تا حدی نقد آثار این فیلم‌ساز اختصاص دارد. ناشر در توضیح این کتاب آورده است:

از اواسط تا اواخر دهه‌ی ۱۹۵۰ هیچکاک بی‌مانند شد. او فیلم‌سازی بزرگ بود، در اوج قدرت. موضوع فیلم‌هایش متفاوت بودند، از فیلم‌های پرفروش معمایی و حادثه‌ای گرفته تا کمدی سیاه، مستند و روان‌شناختی که ریسک بیشتری داشتند. در همین زمان بعضی منتقدان بیشتر متوجه او شدند. در حالی که آندره بازن معتقد بود هیچکاک فقط متخصصی است که فوت‌و‌فن کار را می‌داند، دیگران نظر متفاوتی داشتند. در پاسخ به بازن، اریک رومر و کلود شابرول به‌یاری یکدیگر اولین کتاب نقد درباره‌ی هیچکاک را نوشتند که در ۱۹۵۷ چاپ شد. این کتاب اولین کتابی از این دست بود که هیچکاک را به عنوان فیلم‌سازی مطرح می‌کرد که چیزی برای گفتن درباره‌ی موقعیت بشر دارد.

پل دانکن، در ۲۷ مه ۱۹۶۴ متولد شد. او مورخ فیلم است و کتاب‌های مربوط به کارگردانان فیلم، ژانرهای فیلم، ستارگان فیلم و پوستر فیلم به چاپ رسانده است. ویژگی مهم کتاب دانکن، از یک سو لحن صمیمی و خودمانی نوشته‌ی او و از سوی دیگر ساختار متفاوت اثر اوست.

او علاوه بر شمردن ایده‌های دیداری و شنیداری هر اثر و نیز مضامین نهفته در فیلم‌ها در پایان بخش مربوط به غالب آثار، اقدام به ارزش‌گذاری آنها کرده و با ذکر دلیل، نظر خود را درباره‌ی هر یک از این آثار توضیح داده‌ است؛ کاری که در نوشته‌هایی از این قبیل چندان مرسوم نیست. صداقت و جسارت دانکن در این زمینه ستودنی است.

این کتاب در نوع خود کتاب ارزشمندی است و شاید تنها نقص مهم آن عدم اشراف کامل دانکن به همه فیلم‌های هیچکاک باشد که این مساله موجب شده او در مورد برخی فیلم‌ها تنها به ذکر شناسنامه‌ی فیلم و خلاصه داستان آن اکتفا کند.