کلیدر ، بلندترین رمان فارسی پیشکش عاشقان!

پیشکش عاشقان!

جمله ای که رمان بلند محمود دولت آبادی با آن شروع شده و پس از گذشت ده جلد و 2482 صفحه به پایان می رسد. همیشه فکر می کنم اگر روزی دست به نوشتن رمانی بزنم جمله شروع و پایان آن باید خیلی جالب و تاثیرگذار باشد اما به نظر این موضوع برای محمود دولت آبادی چالش مهمی نبوده است. حداقل در پایان کتاب نباید به دنبال جمله عجیبی باشیم!

خواندن کلیدر را نزدیک به دو ماه پیش شروع کردم و در این مدت نسبتا طولانی این کتاب همدم شب ها و ظهر های من در دوران قرنطینه بود. با این که اصلا خوش ندارم لذت خواندن این کتاب را در کنار این قرنطینه اجباری بیاورم اما دیگر چاره ای نیست چون کل زمان خواندن این کتاب در این دوران اتفاق افتاد.

و اما کلیدر.

همین که کلیدر طولانی ترین رمان ایرانی است و محمود دولت آبادی قریب به 15 سال از عمرش را صرف نوشتن این اثر کرده، می تواند وسوسه ای برای شروع خواندن این کتاب باشد. کل اتفاقات این رمان که برگفته از داستانی واقعیست ، در حدود دو سال اتفاق می افتد. داستان شرح دوره مهمی از زندگی گلمحمد کلمیشی را روایت می کند. شخصی از ایلیاتی های اطراف سبزوار که به طور اتفاقی و به دست سرنوشت در مقابله با ظلم ارباب ها به مردم زمان خود بر می خیزد.

زمانی که با یک کتاب طرف هستیم که شرحی تاریخی دارد نباید توقع پایانی غافلگیرانه از داستان داشته باشیم زیرا نویسنده هر چند هم داستان را در فضای شخصی و به دلخواه خودش جلو ببرد ناگزیر به امانت داری تاریخ است. پس آنچه خواندن کلیدر را لذت بخش می کند صرف پایان نیست بلکه توصیفات دقیق و زیبای دولت آبادی از جزء جزء اتفاقات، صحنه ها و کنش های شخصیت هاست. پس اگر حوصله خواندن این توصیفات طولانی را ندارید خواندن کلیدر را به شما توصیه نمی کنم.

همانطور که اشاره کردم داستان کلیدر بر اساس اتفاقات واقعی نوشته شده اما این رمان را نمی توان یک زندگینامه دقیق به شمار آورد زیرا بسیاری از شخصیت ها و اتفاقاتی داستان ساخته نویسنده می باشد. حتی دولت آبادی زمان اتفاق افتادن داستان را هم کمی جابجا کرده. به هر حال باید این را بپذیریم که ما داریم روایت محمود دولت آبادی از یک واقعه تاریخی را مطالعه می کنیم و وارد دنیای نویسنده شده ایم. دنیایی که در آن لزومی ندارد که همه چیز مطابق دنیای واقعی باشد و البته نویسنده هم همچین ادعایی نکرده است.

کلیدر رمانِ زمستان است. باید در شبهای بلند زمستان و در کنار گرمای بخاری بنشینی و از خواندن این کتاب لذت ببری. در کلیدر تقریبا هیچ شخصیت مثبتی نداریم. اکثر شخصیت ها خاکستری یا سیاه هستند. نویسنده هم اصلا به دنبال این نیست که یک قهرمان بدون عیب و نقص داشته باشد یا اینکه در شخصیت پردازی شخصیت اصلی داستان، گلمحمد، مبالغه کند. پس شخصیت ها را به دقت و با تمام زیبایی و زشتی های آن ها برای ما تصویر سازی می کند. گاه در داستان به جایی می رسیم که از کارهای شخصیت هایی که دوستشان داریم سخت کلافه می شویم و این هم به نظر من یکی دیگر از خصوصیات کلیدر است. شخصیت ها فقط در خدمت خط روایی داستان هستند و قرار نیست چیزی بنا به سلیقه مخاطب پیش برود.

کلیدر جزو داستان های قدیمی منطقه خراسان به شمار می روند. نوای ننه گلممد که به نوعی نوحه بلقیس، مادر گلمحمد در سوگ فرزند می باشد سینه به سینه منتقل شده و هنوز در یاد اهالی قدیمی منطقه خراسان مانده و گاهی زمزمه آن را می توان از آنها شنید. این نوای قدیمی توسط خواننده هایی هم اجرا شده.این قطعه در موسیقی خراسان به مقام ننه گلممد شهرت دارد.

از طریق این لینک می توانید اجرای آهنگ ننه گلممد توسط سیما بینا را بشنوید.

در کلیدر می توانید خود را برای ساعت های زیادی از شلوغی های زندگی امروز دور کنید و روح خود را به میان زندگی ساده روستایی و ایلی (زندگی با کمترین امکانات ممکن) پرواز دهید و با توصیفات دقیق محمود دولت آبادی خود را در میان شخصیت های داستان تصور کنید. در این داستان مراسم مهم مردم روستاهای خراسان توضیح داده شده است. از مراسم عروسی گرفته ، تحویل سال نو ، دروی محصولات و غیره و این اتفاقات به قدری زیبا شرح داده شده که یک تصویر ذهنی خیلی خوب از آداب و رسوم منطقه به مخاطب ارائه می دهد.

کلیدر را می توان در نوعی تاریخی مصور از زندگی بخشی از مردم کشورمان دانست. درست است که شخصیت ها و اتفاقات داستان ممکن است دستخوش تغییرات شده باشند اما این ها خللی به درست بودن اصل ماجرا و شرح زندگی مردم وارد نمی کند. نکته تلخ ماجرا اینجاست که با خواندن شرح زندگی مردمان کشورمان متوجه می شویم که از گذشته های دور با فقر، تنگدستی و تبعیض دسته پنجه نرم می کنند و این مشکلات گویا تنها از نسلی به نسلی منتقل می شود و شکل عوض می کند اما هیچ وقت قرار نیست از بین برود.

و در پایان خواندن رمان کلیدر را به کتاب خوان های با حوصله توصیه می کنم. و برای استاد عزیز محمود دولت آبادی آروزی موفقیت و طول عمر با برکت دارم.

پی نوشت:

1. موقعی که دنبال این کتاب در سایت های اینترنتی برای خرید می‌گشتم در یکی از وبسایت ها خلاصه این کتاب به عنوان معرفی به این شکل نوشته شده بود: این رمان سرنوشت زندگی گلمحمد می باشد که سرانجام چنان شد (پایان داستان)!! مثل این سایت نباشیم!

2.من دوره کامل کلیدر را از سایت باناشر خریداری کردم. هم قیمت مناسبتری نسبت به سایر فروشگاه ها داشت و هم به همراه یک جلد کتاب دیگر که خریدم(نیم دانگ پیونگ یانگ) هزینه ارسالش رایگان شد.