بهار در فریدون شهر

نویسنده: سید مرتضی حسینی

این مطلب در پیوست ادبی «کلک ادب» شماره‌ی اول مجله‌ی دانشجویی «مداد» (اردیبهشت 89) در چاپ شده‌است. نشریه‌ی مداد به صاحب‌امتیازی، مدیر مسئولی و سردبیری امیرحسین مجیری در دانشگاه صنعتی اصفهان منتشر می‌شد. نوشته‌های چاپ‌شده، لزومن نظر نشریه و عواملش نبودند. همچنین نویسندگان این مطالب ممکن است بعدن نظر متفاوتی پیدا کرده باشد.

دبیر «کلک ادب» مرحوم محسن رجبی بود.

ბამარჯეგა ახალ წელი : سال نو مبارک

[مردم فریدون شهر به زبان گرجی تسلط دارند].

با فرارسیدن بهار همه جا پر از زیبایی‌های رنگارنگ شده و طبیعت با آمدن بهار رمقی دوباره می‌گیرد و بار دیگر برای میزبانی جلوه‌ای دیگر از نام عظمت آفرینش آماده می شود. با قدوم مبارک بهار ، همه‌ی ما همنوا با آهنگ دلنوازش سعی در تحول و دگرگونی خواهیم داشت و انگار که بهار آمده است تا به همه‌ی ابعاد منظره‌ی زندگی مان رنگی تازه زند. همراه این تازه شدن ها، هر سال حوالی بهار، آیین‌های فراوانی که درهر قوم و دیاری متفاوت است نیز خودنمایی می کند و نوید آمدن بهار را می آورد. آیین های کهنی که از گذشتگان مان به ما به ارث رسیده است. شایسته است که ما نیز آنها را با همان آرمان ها و اهداف به آیندگان منتقل کنیم. در این نوشته پاره ای از چشم اندازهای زیبای بهاردر فریدونشهر، البته در قالب کلمات به شما تقدیم می‌گردد.

یکی از شهرستان‌های غربی استان اصفهان است که همانند سایر مناطق ایران ، و مردمان‌ش نیز همانند سایر اقوام ایران، هر سال آیین‌های نوروزی‌شان را اجرا می‌کنند. مردم این شهرستان از قوم گرجی هایی هستند که در دوران صفویه به ایران آمده و ابتدا در اصفهان ساکن شدند و سپس تعداد کثیری از آن‌ها به منطقه فریدونشهر مهاجرت کردند و هم اکنون نیز روستای سیبک، چغیورت و بخش مرکزی فریدونشهر مامن و ماوای گرجیان است. آنچه که مسلم است این است که به قلم درآوردن تمام اعتقادات یک قوم در این مقال کوتاه میسر نیست و ناگزیر باید به اندکی از آن اکتفا کرد. در ادامه به تعدادی از آداب و رسوم این مردم اشاره‌ای خواهد شد. لازم به ذکر است که این آیین‌ها فقط به فریدونشهر تعلق نداشته و تقریبا در تمامی روستاهای اطراف نیز انجام می‌شود.

مراسم پختن آش برای کورده (پانزدهم بهمن)

اعتقاد بر این است که وقتی زمستان از نیمه گذشت ، روز به روز نیروی گرما، سرمای زمستان را از پای خواهد افکند و پیروز خواهد شد، که خود خبر از آمدن بهار دارد. برخی از مردم به یمن این روز مبارک آش می‌پزند و در بین همسایه ها تقسیم می کنند. باید گفت که این آیین نیز بیش‌تر در روستاهای اطراف فریدونشهر رواج دارد.

چهارشنبه سوری

یک آیین کهن است که در تمام ایران و حتی کشور‌های دیگری که به گونه‌ای فرهنگ آن‌ها متآثر از ایران بوده است ، اجرا می‌شود و بدین گونه است که آتشی را روشن کرده به از روی آن می‌پرند، با این اعتقاد که این آتش سبب از بین بردن زردی روی- که شاید اشاره‌ای به ناراحتی ها و ناملایمات زندگی باشد- و به دست آوردن سرخی آن که شادی و حلاوت زندگی است، می‌شود.

فال بولونی

بولونی، ظرف سفالی بوده كه دهانه‌ای نسبتا گشاد داشته كه در شب چهارشنبه سوری یكی از زنان فامیل به تعداد حاضران دانه‌های تسبیح یا دگمه داخل بولونی می‌ریخته كه صاحب هر كدام از این دانه‌ها، دانه‌ی خود را می‌شناخته و در واقع اختصاصی بوده است.

در سه‌شنبه شب آخر سال ظرف سفالی بولونی را با پارچه یا دربی می‌پوشاندند و در تنور می‌گذاشتند تا فردا صبح دور هم جمع شده و پیرترین فردی كه آشنا به كتاب و اشعار حافظ بود، در مجلس حاضر شده و با آوردن بولونی آن را در كنار دختر بچه‌ای گذاشته و دختر بچه دستش را داخل بولونی كرده و دانه‌ای را بیرون می‌آورد و كسی كه كتاب حافظ به دست داشت كتاب را به صورت اتفاقی باز می‌كرد و فال مربوط به كسی بود كه دانه‌اش از ظرف سفالی بیرون كشیده شده بود و به این ترتیب تا آخرین دانه بولونی این كار ادامه داشت و در آخر نیز سر سفره‌ی نعمت صاحب خانه غذا می‌خوردند.

علاپی

مردم این شهرستان یک شب قبل از شب عید برای گذشتگان و امواتشان حلوا خیرات می‌کنند. به این صورت که هر خانواده به مقدار کافی حلوا می‌پزد و بین همسایه‌ها تقسیم می کند. البته در پنجشنبه‌ی آخر سال نیز به مزار اموات و شهیدان می‌روند و برای آن‌ها فاتحه قرائت می‌کنند، همانند سایر نقاط ایران، و باید گفت که مراسم علاپی علاوه بر انجام این کار است.

شب عید

آیین شب عید در این منطقه به این صورت است که معمولا پسران جوان دستمال یا سبد یا ظروف حلبی را از پشت بام‌های همسایه‌ها و گاه هم‌محله‌ای خود آویزان می‌کنند و با ایجاد سر و صدا و خبر فرا‌رسیدن شب عید از صاحب خانه عیدی می‌گیرند. اهالی خانه با دیدن این دستمال‌ها و یا ظرف‌ها عیدی آن‌ها را در داخل ظرف‌هایشان قرار می‌دهند. البته این رسم را برخی از نوجوانان و جوانان، در خانه‌هایی که امکان رفتن به پشت بام وجود داشته باشد ، انجام می‌دهند. همین امر باعث شده که این آیین فقط در محله‌های قدیمی فریدونشهر و یا در روستاهای اطراف آن انجام شود.

منکله

پیشینیان اعتقاد داشتند که اولین کسی که در سال جدید به خانه‌ی آن‌ها خواهد آمد در رزق و روزی و در کسب موفقیت‌های زندگی‌شان تاثیر دارد. به همین خاطر این شخص ، احترام ویژه‌ای در بین افراد آن خانواده خواهد داشت. این فرد منکله خوانده می‌شود. معمولا منکله با هماهنگی و انتخاب قبلی خانواده ، به خانه آن‌ها رفته و با بردن آب و یا سبزه عید را به آن‌ها تبریک می‌گوید. او پس از دریافت عیدی خود از آن خانه خارج می‌شود. این آیین هم اکنون نیز در بین بعضی از مردمان فریدونشهر و تقریبا در تمام روستا‌های اطراف اجرا می‌شود.

آداب و رسوم دیگر بسیاری نیز نه تنها در این منطقه که در تمام ایران و حتی خارج از ایران وجود دارد که خود نمایانگر فرهنگ زیبای ایرانی است، همانند سیزده به در، گره زدن سبزه و ...

پر واضح است که این آداب و رسوم کهن حافظه‌‌ی تاریخی ماست و مراقبت و محافظت از آن‌ها وظیفه‌ی هر کدام از ماست.