داستان هر اپیزود از ایده تا انتشار

مقدمه

بیش از ۶ ماه شده که کار پادکست رو شروع کردم. در این مقاله به بهانه‌ی گذشتن تعداد دنبال کننده ها از ۱۰۰ ، تصمیم گرفتم ریز و درشت هر چیزی که در فرایند تولید پادکست یاد گرفتم و اجرا می‌کنم را باهاتون به اشتراک بگذارم. عکس ابتدای مقاله خیلی شسته رفته و تر و تمیزه ولی در حقیقت تولید پادکست فوق العاده فرایند سخت و پرفشاریه مخصوصا در اوایل راه و چند اپیزود اول. پس آماده باشید که قرارست مسیر پر پیچ و خمی را با همدیگر در این نوشته طی کنیم.

ایده

تک به تک ایده‌ی اپیزود ها رو که مرور می‌کنم، منابع ورودی ایده برای من بسیار متنوع بوده. از یک پست کوتاه لینکدین گرفته تا خبرنامه‌ی دریافتی در ایمیل شخصی و یا حتی اتفاقی حین نوشتن متن اپیزود یا رفتن دنبال ایده‌ی دیگر. اگر بخوام دقیق تر بگم ، منابع ورودی ایده‌ی هر اپیزود از اینجاها شروع می‌شوند:

• سوال در خصوص موضوعی دقیق از chatgpt و خواستن لینک های مقاله از او (مثلا ۱۰ مقاله از کالبدشکافی Downtime شرکت ها برایت از وب جستجو کند و بیاورد)
• دنبال کردن بلاگ های فنی شرکت های مطرح و خلاصه کردن مقالات جذاب آن از نظر خودت (مثلا اسلک یا اسپاتیفای . تعدادشون زیاده و هر کدوم معدنی از طلاست!)
• عضویت در خبرنامه های ایمیلی مفید و گشتن در آن‌ها (مثلا Medium و SubStack)

هر ایده‌ ای که دیدید رو هم در جایی بنویسید و لینک مقاله آن را ذخیره کنید. اگر ایده ای به ذهن و نظرتان نمی‌رسد ،‌ دو تا کار کنید. اولا بیشتر با chatgpt صحبت کنید و دوما بیشتر بنویسید و بخوانید. شده که من برای عنوان اپیزود یا بخشی از متن اپیزود بار ها از chatgpt کمک گرفته ام. فعلا چرت و پرت می گوید ولی ایده هایی نیز نهفته دارد.

متن

اگر پادکست مونولوگ صبط کنید ، به نظرم مهم‌ترین بخش هر اپیزود متن آن است. اینکه متن اپیزود را چگونه بنویسیم ، علی بندری عزیز در یک جلسه از سیر تا پیاز «چگونه پادکست بسازیم - گارگاه دوم - علی بندری»‌ را می‌گوید و در این زمینه فوق العادست. من نکات بنیادی بیشتری ندارم اضافه کنم ولی در خصوص ابزار نوشتن متن‌ها، بعد از چند بار تلاش و امتحان کردن سرویس های مختلف ، به اپلیکیشن و سایت بسیار خوب Notesnook رسیدم. تمامی متن ها را در این سایت و اپلیکیشن می‌نویسم. یک مزیت بسیار عالی این سرویس این است که در تمامی پلتفرم ها اپلیکیشن مناسبی با قابلیت نوشتن آفلاین و sync شده لحظه ای را دارد. در هر جایی چه روی مبل لم داده باشم یا در مترو تحت فشار صبحگاهی مسیر رفتن به شرکت باشم ، می‌توانم متن پادکست را بنویسم. (ولی در بیشتر اوقات متن پادکست پشت سیستم خونه دقیقا قبل از ضبط تکمیل میشه!)

ضبط

یک خبر خوب بهتون بدم. هر چقدر هم که صدا بد باشه ابزار هایی که در ادیت صوت پادکست داریم می‌تواند کیفیت آن را تا حد خوبی ارتقا دهد. پس برای ضبط نگران میکروفن نباشید. من از یک میکروفن یقه ای ساده‌ی ارزون که خیلی وقت پیش خریدم استفاده می‌کنم. ظاهرا می‌توان با میکروفن هدست یا حتی میکروفن خود موبایل هم ضبط کرد. به هر حال من این میکروفن یقه‌ای را دستم می‌گیرم و گوشی وصل می کنم و با نرم‌افزار Voice Recorder خود گوشی اندروید متن را روان می‌خونم.

مکان ضبط هم مهمه. در خانه ساکت ترین جایی که پیدا کردم پشت میز کامپیوتر بود. البته نویز های زیادی هنوز هست (مثلا صدای فن کامپیوتر) که میشه با نرم افزار این نویز هارو از فایل صوتی حذف کرد. اگر نویز ها خیلی زیاد و عجیب نیستد نگران نباشید اینطوری راحت ترید. در خصوص این موضوع آقای آهن پاره و دمپایی کهنه پادکست رادیو گیک جادی معروفه. دارم اینو می‌گم که کلا سخت نگیرید ، حتی میشه مثل جادی با نویز ها توی پادکست شوخی کرد.

توی برنامه‌ام هست که در آینده‌ی نزدیک این میکروفون برند مائو رو بخرم و به شما هم پیشنهادش می‌کنم.

ادیت

برای ویرایش و ساخت فایل نهایی اپیزود ابزارها و روش های زیادی هست. از اپ های موبایل گرفته تا کامپیوتر کلی نرم‌افزار خوب و حرفه ای برای این کار هست. روشی که در ادامه می‌گم قطعا بهترین نیست و خودتون حتما تحقیقی داشته باشید. فقط یک اصل رو که در ادامه می‌گم حتما در نظر داشته باشید.

حجم صدا و ضربآهنگ پادکست از اول تا آخر باید در یک محدوده مشخص باشه و معمولا برای پادکست بین ۶ تا ۸ متداوله. عکس زیر برای یکی از اپیزود های پادکست خودمون هست که برای من این عدد معمولا بین ۶ تا ۳ هست (یخورده حجم صداش زیاده) ولی این رو در تمام طول پادکست حفظ می‌کنم.

اهمیت این موضوع خیلی زیاده. یادمه چند وقت پیش اتفاقی به یک پادکست گفتگویی جدید گوش می‌دادم. سطح صدای مجری خیلی زیاد بود و یه جاهایی انگار مثل پتک توی سرت می خورد ولی صدای مهمان پاکست خیلی ضعیف و پایین بود. بهشون این مشکل رو فیدبک دادم تا درستش کنن و متاسفانه نتوستم به گوش دادن پادکست ادامه بدم.

برای اینکه حجم صدا رو در تمام طول پادکست یکنواخت و تنظیم کنید باید از تکنیک normalization و compression استفاده کنید. این ابزار را بیشتر برنامه‌های ادیت صوت دارند و باید روی فایل صوتی تان اعمال کنید.

روش کاری من اینطوریه که فایل های صوتی که ضبط شدند (معمولا ۷ الی ۱۰ فایل) را به کامپیوتر منتقل کرده و در اولین مرحله وارد نرم‌افزار SOUND FORGE Pro 18 Suite می‌کنم. یک قابلیتی که این نرم‌افزار دارد اسمش Loudness normalization هست که پروفایل های مختلفی دارد. من پروفایل Speech را برای فایل های صوتی‌ای که ضبط کردم اعمال می‌کنم. در اسکرین شات زیر تفاوت قبل و بعد از اعمال این تغییر را مشاهده می‌کنید. در واقع این نرم‌افزار (مانند خیلی از نرم‌افزار های دیگر)‌ همان تکنیک normalization و compression را روی فایل های صوتی اجرا و سپس سطح صدا را تا حد استانداردی افزایش می‌دهد.

سپس یک پروژه در نرم‌افزار Adobe Audition می‌سازم و در آنجا کار اصلی ویرایش و چسباندن فایل های صوتی و خروجی گرفتن فایل mp3 نهایی پادکست را انجام می‌دهم. در آخر کار همیشه روی Track اصلی افکت Light Noise Reduction را اعمال می‌کنم تا بخش زیادی از نویز هایی که پیشتر گفتم حذف شود.

انتشار

برای انتشار پادکست باید یک لینک به فایل xml بدهید که در آن مشخصات پادکست و فایل و توضیحات اپیزود ها در قالب مخصوصی نوشته شده باشه که بهش feed پاکست هم گفته میشه. در نهایت برای انشار پادکست صرفا باید لینک feed را به سرویس های پادکچر مثل کست باکس و اسپاتیفای و ... بدهید. این سرویس های پادکچر صرفا به صورت دوره ای (مثلا هر ۱۲ ساعت) آن لینک feed معرفی شده را می‌خوانند و اگر اپیزود جدیدی داشتید (در فایل xml اضافه شده بود) به آن پلتفرم به صورت اتوماتیک اضافه می‌شود. حتی فایل صوتی اپیزود را هم اغلب دانلود نمی‌کنند و شنوندگان از همان مسیری که فایل را گذاشتید (و در فایل xml قرار دادید) روی سیستم شان دانلود شده و به اپیزود گو‌ش می‌دهند.

راه های متنوعی برای ساخت و مدیریت feed پادکست وجود دارد. یکی از متداول ترین راهکار ها استفاده از podcast hosting هاست. سرویس هایی مثل Acast و PodBean برای این کار وجود دارند و بین پادکستر های ایرانی محبوب اند. این سرویس ها یک پنل در اختیارتان می‌گذارند که فایل اپیزود را در آن آپلود کنید و توضیحات و کاور آن را بسازید و یک لینک feed برای پادکست تان می‌سازد و می‌توانید آن لینک فید را به پلتفرم های پادکچر معرفی کنید. البته استفاده از سرویس های podcast hosting برای ما چالش هایی نیز دارد. چند سال پیش یکی از این سرویس های معروف به اسم Anchor.fm کاربران ایرانی را تحریم کرد و بسیاری از پادکستر های ایرانی به مشکل خوردند. همچنین فضای آپلود و حجم رایگان این سرویس ها محدود است و ممکن است لازم باشد هزینه دلاری بپردازید.

روش انتشار این پادکست کمی عجیب و خلاقانه است. آدرس feed پادکست نیمچه برنامه نویس تحت بلاگ خودم (منتشر شده در فضای رایگان netlify) هست که توسط markdown parser و nunjucks ساخته میشه. همه‌ی کد ها و تمپلیت feed در لینک ریپوی github ام هست و می‌توانید استفاده کنید. (شاید بعدا یک ابزار opensource تر و تمیز بر اساس همین template engine ساختم و اگر دوست داشتید بگید با هم بسازیمش و حتی یک پادکست هاستینگ راه بندازیم) فایل صوتی اپیزود ها را نیز در فضای استورج ابرآروان آپلود می‌کنم که فعلا تا ۵ گیگ فضای رایگان می‌دهد.

اگر سایت وردپرسی دارید به راحتی می‌توانید پلاگین PowerPress را نصب کنید و به شما لینک feed می‌دهد و همان را در سرویس های پادکچر معرفی می‌کنید و تمام. پادکست شما منتشر شد. صرفا با داشتن یک دامنه و فضای ذخیره سازی ابری می‌توانید پادکست خود را در تمامی پلتفرم ها به راحتی منتشر کنید. در این زمینه اگر سوالی یا مشاوره ای خواستید حتما بپرسید در کامنت ها و سریع پاسخ میدم.

رشد

روش من برای رشد مخاطبین پادکست علاوه بر معرفی به دوستان و همکاران ، به دو کانال محدود بوده. یکی linkedin و دیگری تلگرام. کار هایی که در این دو کانال کردم این موارد بودند:

• در لینکدین به پیشنهاد یکی از دوستان پیج شرکتی ساختم به اسم نیمچه برنامه نویس تا در آنجا بتوانم follower جذب کنم و مخاطبان لینکدین ام را به پادکست invite کنم. طبق تجربه ، افراد پیج های شرکتی را راحت‌تر از پیج شخصی follow می‌کنند.
• اپیزود های جدید و همچنین محتوا های بازاریابی‌طور می‌سازم و در پیج لینکدین منتشر می‌کنم. یکی ازین محتواها اینه.
• به دوستانم و کسانی که بی واسطه یا با واسطه آشنایی دارم درخواست کردم که پست های پیج لینکدین را Repost یا like کنند.
• در تلگرام افراد زیادی هستن که در فضای لینوکس و مهندسی نرم‌افزار فعالند و کانال های تگلرامی نسبتا پرمخاطبی دارند. بهشون پادکست رو معرفی کردم و ازشون خواستم حمایت کنند. غیر از معدود مواردی همگی پادکست رو در کانال های تلگرامی شون معرفی کردند و این اتفاق تاثیر زیادی در رشد مخاطبین پادکست داشت.

کاش قبل از اینکه شروع کنم می‌دانستم

• قبل از شروع کردن هدف تون رو مشخص کنید. اینکه از پادکست چه انتظاری دارید و در نهایت می‌خواهید به چه برسید. این هدف می‌تواند در همه‌ی ابعاد کار پادکست تاثیر بگذارد. جنبه درآمدزایی را هم در هدف تان حتما در نظر بگیرید.
• برای انتشار پادکست برنامه مشخص و منظم داشته باشید. هفته ای یکبار انتشار مناسب است. اگر این برنامه برای مقطعی رعایت نشد به خودتان سخت نگیرید ولی سعی کنید به آن پایبند باشید.
• کپی کردن از بقیه پادکستر ها کار بدی نیست و به خوبی میشه از سبک و لحن و ... بقیه پادکست ها کپی کرد مثلا لحن پادکست من - شاید ناخودآگاه - خیلی به پادکست های علی بندری (بی پلاس و ...) نزدیک شده بود. ولی سبک خودتان را داشته باشید و راحت باشید. مثلا متن الگوی شروع و پایان منحصر به فردی تنطیم کنید.
• منابعی که خودم قبل از شروع کار با دقت دیدم و خواندم اینها بود: پلی لیست یوتیوب راهنمای ساخت پادکست توسط علی بندری ، ویدیو یوتیوب چگونه پادکست بسازیم امین آرامش (پادکست کارنکن) ، مطلب بلاگ رضا توکلی (پادکست Furbo)

ممنونم که تا اینجای متن همراهی کردید. سوالی یا فیدبک ای بود در انتهای این نوشته کامنت کنید. سپاسگزارم.