گعدۀ سوم: مغالطات عامیانۀ پر استفاده

بعضی از مغالطه‌ها در میان مردم بسیار پر استفاده هستند و شناخت آنها در مکالمات و زندگی روزمره می‌تواند جالب و البته کمک کننده باشد. سه مغالطۀ بسیار پر استفاده در میان مردم عبارتند از:

1. مغالطۀ حمله به شخص (شخص ستیزی یا Ad Hominem)
2. مغالطۀ پهلوان پنبه (آدمک پوشالی یا Straw Man)
3. مغالطۀ شیب لغزنده (Slippery Slope)

مغالطۀ حمله به شخص (شخص ستیزی یا Ad Hominem)

در این مغالطه، فرد مغالطه کننده اصلا دنبال ایراد وارد کردن به سخن یا استدلال فرد دیگر نیست و صرفا با حمله به شخص سخنگو، سعی میکند او را تخریب کند و انسان بدی نشان دهد و با بد نشان دادن گوینده، سخن او را تخطئه کند.

مثال:

• سخنان راسل همگی اشتباه و خارج از منطق است چون او یک کافر است.
• قوانین کشوری همگی تبعیض آمیز و علیه زنان هستند چون مردان زن ستیز این قوانین را وضع کرده اند.

امام علی ـ علیه السّلام ـ سخن معروفی دارد که می‌فرماید «خُذ الحکمَةَ حَیثُ کانَتْ وَ انْظُر اِلی ما قالَ و لا تنظُرْ الی مَنْ قال»؛ یعنی، حکمت را هر جایی است فرا بگیر و نگاه کن به آنچه گفته می‌شود نه به گویندۀ سخن.

شيخ الرّئيس أبو على سينا مى‌گويد: «كلّ ما قرع سمعك من الغرائب فذره فى بقعة الإمكان، ما لم يذدك عنه قائم البرهان.»؛ یعنی، هر مطلبى از غرائب و عجائب كه سندان گوش تو را كوبيد، تا وقتى كه برهانى عليه آن استوار نشده است و تو را از آن مطلب دور نساخته است، آن را در بقعۀ امكان (احتمال) باقى گذار!

سخنان دکتر دینانی در مورد این سخن ابن سینا: کلام ابن سینا (فذرهُ فی بُقعةالامکان ما لم یذرکَ عنه قائم البرهان)

سعدی - علیه الرحمه نیز میگوید:

مرد باید که گیرد اندر گوش | ور نوشته است پند بر دیوار
باطل است آنچه مدعی گوید | خفته را خفته کی کند بیدار

برای اطلاعات بیشتر در مورد این مغالطه، این صفحه را بخوانید: مغالطه حمله به شخص یا Ad Hominem Fallacy

مغالطۀ پهلوان پنبه (آدمک پوشالی یا Straw Man)

در مغالطۀ پهلوان پنبه، فرد مغالطه کننده، سخن طرف مقابل را با یک سخن یا عبارت دیگر عوض می‌کند و و سپس این سخن دوم را رد می‌کند.

مثال:

• نفر اول: اعتیار یکی از عوامل افزایش جرایم است.
  نفر دوم: شما مسوولیت دولت در پیشگیری از جرایم را انکار می‌کند و می‌خواهید ناکارمدی دولت را لاپوشانی کنید!

برای اطلاعات بیشتر در مورد این مغالطه، این صفحه را بخوانید: مغالطه پهلوان پنبه یا مغالطه آدمک پوشالی

مغالطۀ شیب لغزنده (Slippery Slope)

«شیب لغزنده» در منطق، تفکر انتقادی، سخنان سیاسی و رفتار قضایی، استدلالی است که در آن یکی از طرفین ادعا می‌کند که قدمِ اولِ برداشته شده، هر چقدر هم که به نسبت کوچک و کم اهمیت باشد، می‌تواند باعث بروز زنجیره‌ای از اتفاقات شود که در نهایت سبب پیامدی بزرگ (معمولاً منفی) می‌شود. استدلال اصلی در شیب لغزنده این است که یک تصمیم خاص در بحث باعث بروز عواقب ناخواسته می‌شود، قدرت چنین استدلالی به این بستگی دارد که آیا گام‌های کوچک یا کارهای پیش‌بینی شده انجام می‌شوند یا خیر. درستی این استدلال بر اساس اسناد و مدارک سنجیده می‌شود.

بسیاری از نظریه ها تا قبل از اثبات، در واقع در همین دسته قرار می‌گیرند.

مثال:

• اگر بلیت را رایگان کنیم و در ورودی باغ وحش از بازدیدگنندگان پولی نگیریم، تعداد بازدیدکنندگان بالاتر می‌رود و پول بیشتری هم در جیب آنها می‌ماند، آنگاه در هنگام خروج، از مغازۀ هدایا، خرید بیشتری می‌کنند و در نهایت باغ وحش ما سود بیشتری می‌برد.

برای اطلاعات بیشتر در مورد این مغالطه، این صفحه را بخوانید: مغالطه شیب لغزنده یا Slippery Slope Fallacy