شاهان پارس؛ کشورداری هخامنشی در دوره اشکانی - فرترکه ها

فَرَتَرَکه (فرمانتار) به سرداران پارسی در سده سوم پیش از زاد روز مسیح گفته می‌شد که طمانی از سوی سلوکیان به فرماندار سرزمین پارس گماشته شدند؛ ولی سپس، این فرمانداران با برپایی جنبش‌هایی در برابر سلوکی، اقدام به بازپس‌گیری ایران نمودند. این دسته از فرمانروایان میان سالهای ۳۰۰ تا ۲۰۰ پیش از زاد روز مسیحريال در پارسه فرمانروایی می‌کردند. شهر اصطخر بزرگترین و مهمترین شهر این فرمانروایی بوده و دارای یک آتشکده بسیار بزرگ نیز بوده است.

بَگداد یکم (بغداد) به چم خداداد، نخستین ساتراپ ایرانی در اصطخر بود که پس از شکست هخامنشیان از جانب سلوکیان به جایگاه فرمانداری در پارسه گماشته شد تا مسئول امور جنوب ایران باشد. پس از شکست هخامنشیان، کشور ایران بخشی از زیر مجموعه‌های شاهنشاهی مقدونی به شمار می‌آمد.

پس از مرگ اسکندر مقدونی، شاهنشاهی او میانسردارانش تقسیم شد و ایران به سردار سلوکوس رسید و شاهنشاهی سلوکی نام گرفت. سلوکیان، فرماندارانی را برای کنترل بخش های گوناگون شاهنشاهی می‌گماردند.

سلوکوس یکم شاهنشاهی آن زمان سلوکیان دستور داد تا بگداد یکم فرمانداری استان پارس ایران را بداشته باشد. در زمان ایران زرتشتی، یکی از بزرگترین دغدغه‌های مردم این بود که آتش سپند در آتشکده‌ها خاموش نشود، از این رو، بگداد یکم و دیگر فرمانداران آتشکده‌های بزرگ ایران با کنیه آتشبان نیز شناخته می‌شدند.

در پشت سکه‌های بگداد یکم دیده می‌شود که او عصای پادشاهی را به دست راست و جام نوشیدنی را به دست چپ دارد. در سکه‌های دیگر دیده می‌شود که فرمانداران در برابر آتشکده زرتشتی ایستاده اند و دو دست را به نماد نیایش به درگاه اهورامزدا بالا برده‌اند. در سکه‌های مربوط به سدهٔ سوم پیش از زاد روز مسیح، درفش کاویانی در برابر همه شاهان درحالی به نمایش درآمده که دارای چهار نقطه بزرگ، چهار پر و چهار آویزه است.

به نظر می رسد که بگداد یکم پس از مرگ اسکندر مقدونی ادعای استقلال ایران از شاهنشاهی مقدونی را اعلام کرد و موجب ایجاد تنش‌های بسیاری بین سلوکیان و پارس گشت. به گونه‌ای که بگداد یکم اولین شورش شرقی در امپراتوری مقدونی را رقم زد.

پس از مرگ بگداد، این جایگاه به پسرش وَهبَرز (وَهوبَرز) رسید و او هم مطابق با دین و آئین ایرانیان، به رسم پدرش سکه‌های خود را با نقش درفش کاویانی و آتشکده زرتشت و نماد فر کیانی ضرب کرد. چندی بعد در سال ۱۵۰ پیش از میلاد، وادفَرَداد یکم رسماً استقلال پارسه را از امپراتوری سلوکیان اعلام کرد و جنبش آزادی ایران را از پارسه و نواحی جنوب و جنوب‌غربی ایران و شاخاب پارس آغاز کرد. چندی گذشت وادفَرَداد دوم نیز با سلوکیان به مقابله پرداخت. از این خاندان سکه‌های بسیاری موجود است و نشان می‌دهد که در زمان سلوکیان، این خاندان مستقل بوده و سکه‌های خود را با تعالیم زرتشتی و نمادهای ایرانی همانند فر کیانی و درفش کاویانی ضرب می‌کردند.

در دهه ۲۲۰ پیش از میلاد، پس از اینکه یکی از فرمانداران پارسه علیه سلوکیان شورش کرد، پادشاه وقت سلوکی قدرت را از فرماندار ایرانی ستاند و شخصی به نام الکساندر را مسئول فرمانداری پارسه کرد. الکساندر یکی از برادران مولون فرماندار ماد بود. در نهایت در سال ۱۹۰ پیش از میلاد، رومیان از غرب به سلوکیان هجوم بردند و در نبرد ماگنزیا سلوکیان را شکست دادند و بدین گونه ایرانیان فرصت یافتند تا از زیر سیطره سلوکیان خارج شوند سپس پارتها که قدرت زیادی داشتند، با متحد کردن پارسها و مادها یک اتحاد بزرگ تشکیل دادند و امپراتوری اشکانی شکل گرفت.

ویکی پدیا فارسی