اشتباهات رایج باسوادها (5): این «ط» با اون دسته‌ی مزخرفش!

در مقاله‌ای آمده بود: «ط» جنجالی‌ترین حرف در املای فارسی است!

این موضوع حقیقت دارد؛ به ویژه در سال‌های اخیر که موجی از سره‌گرایی نیز گاه‌به‌گاه در جامعه رخ می‌نمایاند.

اما موضوعی که می‌خواهم به آن اشاره کنم هیچ ارتباطی با «سره‌گرایی» ندارد.

مخرج طاء تنها ویژه‌ی زبان عربی است و در فارسی چنین حرفی نداریم. از این‌رو واژه‌هایی که با ط نوشته می‌شوند یا عربی‌اند و یا اگر عربی نیستند غلط املایی هستند؛ مانند طهران، طالش، اصطهبان و طوس که خوشبختانه امروزه دیگر کسی تهران، تالش، استهبان و توس را نادرست نمی‌نویسد. هرچند هنوز تبس را به غلط طبس می نویسند.

دقت کنید که در زبان عربی این قانون نانوشته مرسوم است:

زمانی که واژه‌ای (غالباً نام‌های خاص) را از زبان دیگر وام می‌گیرند، اگر آن واژه «ت/t» داشته باشد، آن را با «ط» می‌نویسند تا وام‌واژگیِ آن را مشخص کنند. آن‌گاه همین وام‌واژه‌ها وارد زبان فارسی شده و می‌شوند و ما هم آن‌ها را به سبک عرب‌ها با «ط» نوشته و می‌نویسیم! حال آن که اگر آن نام‌ها را خود از زبان مبداء می‌گرفتیم قطعاً به شکل دیگری می‌خواندیم و می‌نوشتیم.

برای مثال چرا باید نام «پلاتو» (Plato) فیلسوف یونانی، را به گویش اعراب، «افلاطون» بخوانیم؟... خب این یکی و چندتای دیگر ظاهراً این‌قدر جا افتاده‌اند که هیچ‌کس اصلاح‌شان را صلاح نمی‌داند!... بسیار خوب، از خیر اصلاح «ارسطو» و «سقراط» و «افلاطون» می‌گذریم!

اما نمی‌توان از بلیط، اطاق، طایر، باطری و طپش و... گذشت!

بلیت (Billet) فرانسوی است. باتری (Battery) و تایر (Tire) انگلیسی‌اند. اتاق ترکی/مغولی است و تپش هم که اصلاً فارسی است!

پس دست‌کم اگر نمی‌خواهیم به سراغ فیلسوفان یونانی برویم، این واژه‌ها را درست بنویسیم:

اتاق، اتو، اختاپوس، استبل، اتراق، باتري، اپراتور ، امپراتور، بليت، تنبور، تاس، تاس كباب، تالار، تاول، تاير، تباشير، تبر، تبرزين، تپانچه، تپيدن، تراز، ترخون، غلتيدن، نفت، نفتالين، اترار، استهبانات، استخر، پترزبورگ، پتر كبير، تارم، تايباد، تبرك، تبرستان، ترابلس، تسوج، توس، تهماسب، تهمورث، تیسفون، ختا، لوت، تنبور، تشت، غلتك، غلتان، باتلاق و...

و طبعاً نیاز به گفتن نیست که واژگان «ط دار» عربی را کماکان باید با «ط» نوشت!

شاد و پیروز باشید.