همه چیز درباره آزار جنسی

سخت است که به عنوان یک زن در ایران زندگی کنی و تجربه آزار جنسی نداشته باشی. احتمالا جمله اول باعث شده دنبال دلیل و برهانی برای رد این گذاره باشید. البته ای کاش این جمله حقیقت نداشت اما مصداق‌های آزار جنسی طیفی از رفتارها را در بر می‌گیرد که در جامعه ایران رایج است. همین رواج باعث می‌شود به راحتی نتوان کسی را یافت که از آزار جنسی در امان باشد.

نکته قابل توجه این است که، برخلاف تصور عمومی، آزار جنسی تنها به زنان جامعه محدود نمی‌شود. مردان و کودکان نیز از جمله قربانیان این عمل به شمار می‌روند. در حقیقت آزار جنسی مردان، زنان و کودکان از جمله رفتارهای آزاردهنده و مفهومی است که در کشورهای سراسر جهان‌دیده می‌شود. چنین رفتاری زندگی در جامعه را به تجربه تلخی تبدیل می‌کند

آزار جنسی چیست؟

آزار جنسی شامل هر رفتار ناخواسته جنسی است که با هدف توهین، تمسخر یا ایجاد ترس انجام می‌شود. این رفتار ممکن است کتبی، شفاهی یا فیزیکی باشد و ممکن است به صورت آنلاین یا رو در رو انجام شود.

آزار جنسی را می‌توان به سه دسته کلی جسمی، کلامی و غیر کلامی تقسیم کرد.

از جمله رفتارهایی که به عنوان آزار جنسی جسمی شناخته می‌شوند، می‌توان به لمس کردن بدن، نزدیک شدن بیش از حد و نوازش اشاره کرد.

آزارهای جنسی که به صورت کلامی رخ می‌دهند شامل رفتارهایی از قبیل بیان شوخی‌ها و داستان‌های جنسی، متلک پرانی، کنایه جنسی و حتی قربان صدقه هستند.

آزار جنسی غیر کلامی، رفتارهایی مانند چشمک زدن، چشم چرانی و نمایش تصویرهای جنسی را شامل می‌شود.

اگرچه زنان و کودکان به عنوان نخستین قربانیان آزار جنسی تداعی می‌شوند، در حقیقت، آزار جنسی، به جنسیت خاصی محدود نمی‌شود. چنین رفتارهای ناشایستی در هر دو جنس دیده می‌شود. این بدان معناست که زنان و مردان هر دو می‌توانند، قربانیان یا عاملان آزارهای جنسی باشند. متاسفانه چنین رفتارهایی که به طور مشخص و واضح مرتبط با مسائل جنسی نیستند، در نگاه قانون چندان جدی گرفته نمی‌شوند.

مصادیق آزار جنسی

برای شناسایی برخی از آزارهای جنسی نیازی به سنگ محک نخواهیم داشت، چنین رفتارهایی به وضوح در رده آزارهای جنسی جای می‌گیرند. به عنوان مثال، بوسیدن فرد، لمس کردن اندام‌های جنسی و برآمدگی‌های بدن فرد، تجاوز یا گیر انداختن فرد در فضایی به دور از دید دیگران همه و همه از مصادیق آزارهای جنسی به شمار می‌روند.

اما در کنار چنین رفتارهایی، شاهد رفتارهای دیگری نیز هستیم که در صورت تکرار بیش از حد، می‌تواند مصداق روشنی از آزارهای جنسی قلمداد شود. در ادامه به برخی از این مصادیق متداول در محیط‌های کاری، آموزشی، ورزشی و اجتماعی می‌پردازیم:

• تعریف و تمجیدهای گاه و بیگاه از ظاهر و ویژگی‌های ظاهری فرد
• اشاره به جذابیت شخص دیگری در مقابل فردی دیگر
• صحبت کردن در خصوص زندگی زناشویی یک نفر در مقابل فردی دیگر
• طرح سوالاتی در خصوص زندگی شخصی و جنسی فرد
• انتشار تصاویر مستهجن از زنان و مردان در میان افراد حاضر در محیط
• طرح لطیفه‌های نامناسب
• ارسال پیامک‌ها و ایمیل‌هایی که فرد را به برقراری رابطه جنسی ترغیب کند.
• ارسال گیف‌های عاشقانه و شامل محتوای جنسی
• شایعه پراکنی در خصوص زندگی جنسی یک فرد
• در آغوش گرفتن‌های پی در پی و لمس کردن فرد در هنگام صحبت کردن با او (مانند مواقعی که یک کارفرما یا همکار شانه همکار خود را لمس می‌کند.)
• ورود به حریم شخصی فرد

محیط‌های پرخاشگر و غیردوستانه که فرد را مدام در معرض چنین رفتارهایی قرار می‌دهند، رفتارهایی را به تصویر می‌کشند که نه تنها از سوی فردی که قربانی آزار جنسی می‌شود، بلکه از سوی سایر افراد حاضر در محیط نیز بی را ناپسند و غیرقابل‌قبول است. در حقیقت در برخی از موارد حتی باز کردن درب برای قربانی، نوعی آزار جنسی قلمداد می‌شود.

آزار جنسی چه تاثیری بر قربانی دارد؟

آزار جنسی هم از نظر جسمی و هم از نظر روانی، قربانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

آزار جنسی می‌تواند سبب تشدید اضطراب و افسردگی در قربانی شود یا در صورت وجود این موارد از قبل، سبب تشدید آن‌ها شود. در برخی موارد آزار جنسی سبب بروز علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) می‌شود. افرادی که قربانی آزار جنسی بوده‌اند ممکن است منزوی و گوشه‌گیر شوند.این افراد با کاهش عزت نفس روبرو می‌شوند و بهره‌وری آن‌ها کاهش می‌یابد. احساس شرم و خجالت یکی دیگر از مواردی است که قربانیان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

آزار جنسی علاوه بر آثار روانی، بر جسم قربانی نیز تاثیراتی می‌گذارد. قربانیان آزار جنسی درد عضلات و سردرد را تجربه می‌کنند. گاهی ممکن است آزار جنسی مشکلاتی مزمن مانند فشار خون یا برهم خوردن تعادل قند خون برای سلامتی ایجاد کند و در نهایت منجر به بیماری قلبی شود.

چرا آزار جنسی پنهان می‌شود؟

صحبت از آزار جنسی به دلایلی مختلف سخت است. قربانیان آزار جنسی معمولا به راحتی درباره‌ی تجربه ناخوشایند خود صحبت نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند آن را با کسی مطرح نکنند. دلایل مختلفی برای این موضوع وجود دارد که شناسایی آن‌ها کمک می‌کند به دنبال راه‌حلی برای آن باشیم و موانع موجود را برطرف کنیم.

احساس شرم و گناه یکی از دلایل اصلی است که باعث می‌شود فرد آزار دیده درباره‌ی تجربه‌ی خود صحبت نکند. قربانی آزار جنسی با سرزنش خود، در واقع حکم به گناهکاری خود می‌دهد و به همین خاطر ترجیح می‌دهد موضوع را مخفی کند.

خودسرزنشگریِ قربانی در ادامه منجر به انکار و کوچک نشان دادن این رخداد می‌شود که خود دلیل بعدی برای پنهان کردن آزار جنسی است. فرد آسیب‌دیده پس از اینکه خود را مقصر شناخت، به این باور می‌رسد که ماجرا چندان هم بزرگ و مهم نبوده.

ترس از عواقب آشکارسازی آزار جنسی یکی دیگر از دلایلی است که باعث می‌شود قربانی تصمیم بگیرد از ماجرا سخن نگوید. با بیان ماجرای آزار جنسی، قربانی ممکن است از جانب اطرافیان مورد قضاوت قرار بگیرد و این موضوعی نگران‌کننده است، خصوصا در جامعه‌ی ایران که هنوز تفکری مبنی بر مالکیت زنان از سوی مردان رایج است. علاوه بر این، افراد نگران از دست دادن جایگاه خود هستند و به همین خاطر، صحبت نکردن از تجربه‌ی آزار جنسی برایشان راحت‌تر است.

کمبود عزت‌نفس نیز عمل دیگری است که سبب می‌شود ماجرای آزار جنسی مسکوت باقی بماند؛ در صورتی که قربانی ارزش کافی برای خود قائل نباشد، موضوع را بی‌اهمیت فرض می‌کند و برای دفاع از خود حرفی نمی‌زند.

چه چیز باعث آزار جنسی می‌شود؟

مانند هر پدیده‌ی اجتماعی دیگر، آزار جنسی نیز دلایل مختلفی دارد. هرچند در موقعیت‌های گوناگون دلایل مختلفی ممکن است منجر به رخ دادن آزار جنسی شوند، اما برخی دلایل اصلی در بسیاری از موارد مشترک هستند و بستری برای این اتفاق فراهم می‌کنند.

وضعیت جامعه تاثیر زیادی بر رخ دادن آزار جنسی دارد. تشویق عقاید جنسیت‌زده‌ای مبتنی بر برتری مردان بر زنان باعث می‌شود آزار جنسی رواج بیشتری داشته باشد. همچنین در جوامعی که تبعیض علیه افراد به دلایل مختلف (مانند جنسیت، ظاهر، ملیت، مذهب و...) پذیرفته شده است، آزار جنسی کمتر ناپسند است.

وضعیت زنان نیز بر وقوع آزار جنسی تاثیر گذار است. چنانچه زنان باور داشته باشند که والاترین هدف‌شان در زندگی، جلب رضایت مردان است، بستر مناسبی برای آزار جنسی فراهم می‌کنند. علاوه بر این وابستگی زنان به مردان زمینه‌ساز آزار جنسی است.

سرزنش قربانیان نیز عامل دیگری است که فضا را برای آزارگران جنسی محیا می‌کند. در بسیاری از موارد فرد آسیب‌دیده مورد پرسش قرار می‌گیرد و اعتبار وی زیر سوال می‌رود و فرد آزارگر تبرئه می‌شود. این امر باعث می‌شود آزار جنسی تکرار شود. همچنین اگر فرد آزارگر قدرت بیشتری از قربانی داشته باشد، معمولا تایید بیشتری از دیگران دریافت می‌کند و نگرانی بابت مورد قضاوت قرار گرفتن ندارد.

تغییر ارزش‌های اخلاقی عامل دیگری است که به آزار جنسی دامن می‌زند. این روزها روابط کوتاه مدت رواج بیشتری پیدا کرده‌اند. در کنار این موضوع طول عمر ازدواج‌ها نیز کاهش یافته و آمار طلاق بیشتر شده است. این شرایط گاهی باعث می‌شود مردها، فردی را که به آن‌ها پاسخ منفی می‌دهد به عنوان یک چالش برای خود در نظر بگیرند و آن را به یک قربانی تبدیل کنند.

آزار جنسی اتفاق خوشایندی نیست. هیچ‌کس دوست ندارد در معرض آن قرار بگیرد یا آن تجربه برایش تکرار شود. اما به هر حال، همه چیز تحت کنترل ما نیست و گاهی اتفاق‌هایی خارج از آنچه که برایش برنامه‌ریزی کرده‌ایم برای خودمان یا عزیزان‌مان رخ می‌دهد. در چنین شرایطی، آگاهی از آنچه که رخ داده، دلایل و نتایج آن می‌تواند کمک کند تا به درستی با ماجرا برخورد کنیم. شناخت مشکلاتی که فرد آسیب‌دیده با آن روبه‌رو می‌شود باعث می‌شود ناخواسته سبب رنجش بیشتر او نشویم و گامی در جهت بهبود شرایط برداریم. علاوه بر این با آگاهی از دلایلی که زمینه‌ساز آزار جنسی هستند، می‌توانیم آن‌ها را برطرف کنیم و جامعه دوست‌داشتنی‌تری بسازیم.

هدف راهرو در پرونده آزار جنسی، آگاهی بخشی درباره موضوعی‌ست که به قدر کافی به آن پرداخته نشده است. چیزی که به انتشار این آگاهی کمک می‌کند، همراهی شما و گفتن از قصه‌هایتان است. پیشنهاد می‌کنیم برای اینکه تمام قصه‌ها انسجام مکانی داشته باشند، روایت‌های خود را در ویرگول منتشر کنید. با این حال اگر ساختن اکانت برایتان سخت است در همان اکانت شخصی اینستاگرام یا توییتر با هشتگ #راهرو و #داستانهای_گمشده روایتگر باشید. رسالت این پرونده‌ی راهرو، گفتن، شنیدن، و سکوت نکردن است.

• برای خواندن مطالب بیشتر در حوزه مهارت‌های نرم، مجله آنلاین راهرو را دنبال کنید.

تولید محتوا برای راهرو توسط نویسندگان نویسش انجام می‌شود.