محتوای راهرو توسط گروهی از نویسندگان و مترجمان متخصص در نویسش تولید می‌شود.
اختلال استرس پس از حادثه چیست؟
بعد از یک واقعه هولناک، داشتن احساس ترس، غم و اضطراب برای هر شخصی طبیعی است. حتی کسانی که در نظرمان افراد قدرتمندی هستند، در صورت پشت سر گذاشتن اتفاقاتی ناگوار تا مدتی چنین احساساتی را تجربه می‌کنند. اما اگر ناراحتی به یک حس مداوم تبدیل شود و فرد دائما در وحشت ناشی از یک اتفاق گیر بیفتد، ممکن است دچار اختلال استرس پس از حادثه یا به اختصار PTSD شده باشد. چنین افرادی ممکن است گمان کنند همیشه در این حالت باقی می‌مانند و نخواهند توانست از آن چه بر سرشان گذشته رهایی یابند اما با درمان و پشتیبانی مناسب، امکان کنترل این بیماری و گذر از آسیب‌ها وجود خواهد داشت.
اختلال استرس پس از حادثه چیست؟
این اختلال یک وضعیت روانی است که ممکن است بعد از داشتن تجربه‌ای دردناک و هراس انگیز در فرد ایجاد شود. مشاهده یا تجربه یک واقعه ترسناک و تهدید آمیز به خطر افتادن امنیت جانی می‌تواند شخص را به چنین اختلالی دچار کند. PTSD فقط به افرادی که چنین اتفاقاتی برای خودشان افتاده محدود نمی‌شود بلکه برای مثال کارکنان اورژانس یا ماموران اجرای قانون نیز ممکن دچارش شوند.
نشانه‌های اختلال پس از حادثه
به طور کلی نشانگان مربوط به این اختلال را در چهار دسته مختلف طبقه بندی می‌کنند. این نشانگان اکثرا در طی سه ماهی که از حادثه گذشته شروع می‌شوند اما برخی اوقات حتی ممکن است سال‌ها بعد نیز خود را نشان دهند. چهار دسته اصلی نشانگان اختلال پس ازحادثه عبارت هستند از:
1. دوباره تجربه کردن واقعه آسیب زا از طریق خاطرات سرزده و زنده شدن سانحه برای فرد گویی دوباره در حال اتفاق افتادن است. در این حالت فرد علائم فیزیکی و روحی که در هنگام وقوع سانحه داشته را تجربه می‌کند.
2. دوری گزینی و پرهیز، مانند دوری کردن از هر چه که برای فرد یادآور حادثه است. همچنین به خاطر نیاوردن جزئیات سانحه، کنار گذاشتن فعالیت‌هایی که قبلا شخص انجام می‌داده و احساس بی حسی در این دسته از نشانگان قرار می‌گیرند.
3. تحریک پذیری بیش از حد، مانند همیشه در حالت آماده باش بودن، مشکلات خواب، به راحتی وحشت زده شدن و در برابر محرک‌های محیطی بیش از حد واکنش نشان دادن.
4. تغییر خلق و خو افکار منفی مانند حس غریبه بودن و تنهایی، مشکلات حافظه و تمرکز، افسردگی، ناامیدی و خود را سرزنش کردن در این دسته قرار می‌گیرند.
برای این که پزشک یا متخصص بهداشت روان تشخیص دهد فرد به این اختلال دچار شده، طی یک ماه حداقل یکی از نشانگان موارد اول و دوم، دو مورد از نشانگان سوم و دو تغییر در خلق و خو را باید نشان دهد. اگر بیش از یک ماه از حادثه‌ای گذشته و هنوز چنین چیزهایی را تجربه می‌کنید و حس می‌کنید کنترل زندگیتان را از دست داده‌اید، حتما برای تشخیص به یک روانپزشک یا روانشناس رجوع کنید.
درمان
درمان‌های اصلی اختلال پس از حادثه شامل درمان دارویی، روان درمانی یا ترکیب هر دوی آن‌ها با هم است. PTSD هر شخصی را به طور متفاوتی تحت تاثیر قرار می‌دهد پس درمانی که برای فردی موثر بوده لزوما برای کسی دیگر موثر نخواهد بود، به همین دلیل مهم است که بیمار تحت نظر متخصصان بهداشت روان درمان خود را شروع کند.
درمان دارویی
بیشترین پژوهش‌های دارویی برای درمان PTSD روی ضدافسردگی‌ها انجام شده. این رده دارویی نشانه‌های اضطراب و افسردگی را در فرد کم می‌کنند و همچنین می‌توانند مشکلات خواب و تمرکز را نیز برطرف سازند.
دسته دیگر داروهایی که بر درمان PTSD موثراند ضداضطراب‌ها هستند. این داروها مشخصا روی مشکلات اضطرابی و این چنین نشانه‌هایی تمرکز می‌کنند. به دلیل این که ممکن است فرد به این دسته داروها وابسته شود، پزشکان سعی می‌کنند کوتاه مدت از آن‌ها استفاده کنند.
نکته مهم در مورد هر دو دسته دارویی ذکر شده این است که هر دو حتما با مشورت پزشک باید شروع و قطع شوند. اگر خود یا اطرافیانتان تجربه خوبی با یکی از این داروها دارید، بدان معنا نیست که دیگران هم همان واکنش مثبت را به آن دارو نشان دهند. پس مهم است خوردن این داروها با تجویز پزشک صورت گیرد.
روان درمانی
روان درمانی که گاها صحبت درمانی هم نامیده می‌شود، بر گفتگوی بین یک متخصص بهداشت روان و فرد تمرکز دارد. این روند درمانی می‌تواند به صورت تماس فرد به فرد یا گروهی انجام شود. معمولا چنین معالجه‌ای برای اختلال استرسی پس از حادثه بین 6 تا 12 هفته زمان می‌برد اما می‌تواند بیشتر از این هم طول بکشد. بسیاری از انواع روان درمانی‌ها روی خود PTSD تمرکز می‌کنند و برخی دیگر سعی در برطرف کردن نشانگان آن دارند. متخصص بهداشت روان ممکن است چندین نوع روان درمانی را طی معالجه فرد به کار گیرد.
یکی از مهم‌ترین روش‌های روان درمانی، درمان شناختی رفتاری یا CBT نام دارد که از دو جزء مهم نشکیل شده است: مواجعه سازی و بازسازی ساختارهای فکری. مواجهه سازی به فرد کمک می‌کند طی در طول معالجه با ترس‌هایش مواجه شود و آن‌ها را کنترل کند. در این روند، بیمار آرام آرام در معرض تجربه هولناکی که داشته قرار می‌گیرد. این مواجهه سازی می‌تواند از طریق تصور کردن، نوشتن یا بازدید از مکانی است که حادثه در آن اتفاق افتاده است.
بازسازی ساختارهای فکری نیز به فرد کمک می‌کند بر خاطرات حادثه بازنگری کند. برخی اوقات بیمار سانحه را متفاوت از آن چه که واقعا اتفاق افتاده در ذهن خود ثبت می‌کند. ممکن است وی خود را سرزش کند یا از چیزی شرم داشته باشد که اصلا تقصیر خودش نبوده. بازسازی ساختارهای فکری باعث می‌شود فرد دیدگاهی واقع گرایانه نسبت به حادثه پیدا کند. به عبارت دیگر، در این روش روی تحریف‌های فرد از واقعیت و برطرف کردن این تحریف‌ها تمرکز می‌شود.
راهکارهایی برای کنترل اختلال استرسی پس از حادثه
فقط روند‌های درمانی حرفه‌ای یعنی دارودرمانی و روان درمانی نیستند که می‌توانند به فرد کمک کنند. در کنار این‌ها، خود شخص هم می‌تواند به وسیله روش‌هایی نشانگان PTSD را کنترل کند و حتی به روند درمان خود سرعت بخشد. در اینجا به برخی از مهم‌ترین این روش‌ها می‌پردازیم.
- مراقبه با ذهن آگاهی: به دلیل استرس و اضطرابی که اغلب بیماران مبتلا به PTSD تجربه می‌کنند، اختصاص زمانی برای آرامش یافتن، مراقبه و دیگر تکنیک‌های ذهن آگاهی به شدت به این افراد توصیه می‌شود. از روش‌هایی مانند تنفس ذهن آگاه و غذا خوردن ذهن آگاه استفاده کنید تا کم کم به آرامش برسید. در ابتدا زیاد به خودتان فشار نیاورید، حتی شروع با دو دقیقه در روز هم کافی است. با ذهن آگاهی سعی داشته باشید روی لحظه اکنون تمرکز کنید، بدون هیچ ترس یا قضاوتی در مورد وقایعی که در حال اتفاق افتادن هستند.
- فعالیت بدنی: همان قدر که آرامش دادن ذهن با مراقبه مهم است، رسیدگی به بدن با تمرین‌های ورزشی نیز اهمیت زیادی دارد. از خانه بیرون زدن، تنفس هوای تازه و تحرک داشتن روی خلق و خوی افرادی با این اختلال تاثیر بسزایی دارد. تحقیقات نشان داده که فعالیت جسمانی به مغز ما کمک می‌کند که راحت‌تر با استرس کنار بیاید. پس شروع کنید. حتی داشتن روزی 10 دقیقه پیاده روی هم منافع زیادی را در پی خواهد داشت. مهم است که در این روند اهداف کوچکی داشته باشید آرام آرام پیش بروید. به یاد داشته باشید که سنگ بزرگ نشانه نزدن است. داشتن تداوم در فعالیت جسمانی روزانه و همراهی یکی از دوستان نیز از نکات مهم در این رابطه هستند. در ضمن نوشیدن مایعات هنگام ورزش را فراموش نکنید.
- ارتباط با دیگران: بسیار پیش می‌آید که افراد دارای این اختلال گوشه گیر شوند و از اجتماع کناره گیری کنند. اما بسیار مهم است طی روند درمان گوشه گیری را کنار بگذارید و به کسانی که شما را دوست دارند ارتباط داشته باشید. حتما مجبور نیستید با آن‌ها در مورد صدمه‌ای که دیده‌اید صحبت کنید، فقط بودن با آنان و داشتن حس این که حمایتتان می‌کند نیز کمک زیادی خواهد کرد. سعی کنید با افرادی که می‌دانید بدون هیچ پیش داوری و قضاوتی شما را قبول می‌کنند ارتباط داشته باشید. این فرد می‌تواند از دوستان یا اعضای خانواده شما باشند.
- انتخاب سبک زندگی سالم: برخی اوقات که علائم PTSD بیش از حد آزاردهنده می‌شوند ممکن است فرد برای آرام کردن خود به سراغ الکل یا مواد مخدر برود. اما باید به یاد داشت چنین چیزهایی نشانگان بیماری را شدت می‌دهند و با درمان‌های حرفه‌ای نیز تداخل ایجاد می‌کنند. پس مهم است در لحظات سخت این‌ها را به یاد داشته باشید. رژیم غذایی سالم و داشتن خواب راحت و کافی نیز تاثیر زیادی در روند بهبودی ایفا کنند. خوردن صبحانه، کسب امگا3 از مواد غذایی به مقدار کافی، محدود کردن غذای فرآوری شده و داشتن خواب شبانه به مدت 7 تا 9 ساعت در دراز مدت تغییرات مثبت زیادی را در پی خواهند داشت.
سخن پایانی
به یاد داشته باشید که همه ما ممکن است در معرض بلایایی قرار گرفته باشیم که تاثیرشان تا مدت‌ها بر خود و اطرافیانمان مشاهده شود. اما مطمئن باشید کمک در دسترس است با قرار گرفتن در مسیر درمان، زندگی دوباره به همان حالت طبیعی خود بازخواهد گشت. فقط مهم است از این مسیر خارج نشوید و با توانایی حل مساله چالش‌های پیش رو را حل کنید. فراموش نکنید تنها نیستید و می‌توانید از کمک بقیه در این روند استفاده کنید. هر چه قدر نیز هم اکنون در وضعیت بدی قرار گرفته باشید، این را بدانید که به قول عطار نیشابوری، «این نیز بگذرد».
- برای خواندن مطالب بیشتر در حوزه مهارت‌های نرم، مجله آنلاین راهرو را دنبال کنید.
تولید محتوا برای راهرو توسط نویسندگان نویسش انجام می‌شود.
مطلبی دیگر از این انتشارات
چه می‌شود که «بد» تصمیم میگیریم؟
مطلبی دیگر از این انتشارات
از اخبار فاصله بگیرید! چطور اعتیاد خواندن اخبار جدید را کنار بگذاریم؟
مطلبی دیگر از این انتشارات
باراک اوباما: چگونه میتوان جنبش سیاه پوستان را به نقطه عطفی تاریخی تبدیل کرد؟