دانشجوی ارتباطات دانشگاه علامه
چرا کپی‌رایت در پلتفرم های ایرانی همیشه مسئله بوده است؟
یکی از چالش های اصلی پلتفرم ها در جهان، رعایت حق مالكيت معنوى به خصوص کپی رایت است كه شواهد نشان داده در بسیاری از موارد دست اندركاران آن موفق عمل كرده اند. اما سوال اینجاست که چه عواملی باعث می‌شود پلتفرم های ایرانی از نقض کپی رایت جلوگیری نکنند یا حساسیتی نسبت به آن در ايران وجود نداشته باشد؟
قانون كپى رايت در سطح جهان
در مورد آثار خارجی، می‌توان گفت ایران عضو هیچ یک از تعهدنامه هایی همچون کنوانسیون برن (1886) و کنوانسیون رم(1961) نیست. بنابراین آثار خارجی در ایران به راحتی مورد استفاده قرار گرفته و شکایتی صورت نمی‌گیرد. و آثار ایرانی نیز در باقی جهان شامل کپی‌رایت نمی‌شود.
قانون مالكيت معنوى در ايران
حق مالکیت معنوی در ایران به دو نوع حق مالکیت صنعتی و تجاری(1386) و حق آفرینش های ادبی و هنری تقسیم می‌شود که به نیم قرن پیش باز می‌گردد. این در حالی است که نزدیک به 140سال از تصویب کنوانسیون برن، اولین قانون حمایت از آثار ادبی و هنری در جهان می‌گذرد و همچنان این موضوع در ایران مسئله است.
در ایران در صورت نقض کپی‌رایت آثار ایرانی ، طبق قانون «حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان» (1348) که آخرین اصلاحات آن در سال 1398 انجام شده است، صاحب حق امکان پیگیری و شکایت قانونی را دارد.
آیا قانون «حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان» با توجه به ظهور تکنولوژی های جدید همچنان کارآمد است؟
با توجه به بدیهی و واضح بودن وضعیت مسئولیت سرویس هایی مثل وی او دی ها(VOD) نسبت به محتوای خود، معمولا از پیش، حق تکثیر را رعایت کرده و در صورت نقض قانون و شکایت صاحب حق مورد پیگیرد قرار می‌گیرد.
اما یکی از مواردی که در آن، این قانون به وضوح ناکارآمدی خود را نشان می‌دهد، پلتفرم های کاربرمحور و محتوای کاربرپدید (UGC) است. در این نوع پلتفرم ها به دلیل کاربرمحور بودن، فرد یا افراد مسئول نسبت به نقض قانون کپی رایت همیشه مبهم بوده و مدیران این پلتفرم ها احتمالا مسئول شناخته نخواهند شد بنابراین تلاشی جدی و سختگیرانه برای آن صورت نمی‌گیرد.
كپى رايت در پلتفرم هاى كاربرمحور
تمرکز پلتفرم های ایرانی کاربرمحور عموما بر جریان انتشار است تا بر اصالت و مالکیت آن. و با به کارگیری نظارت های پسینی مثل امکان گزارش محتوای غیرمجاز و کپی توسط کاربران، و توصیه به عدم انتشار محتوای کپی، می‌توان گفت رعایت آن نیازمند تلاش های مشترک پلتفرم ها و کاربران است و به طور کلی سخت‌گیری چندانی در این بخش اعمال نخواهد شد مگر آنکه صاحب حق به صورت رسمی اقدام به شکایت کند.
در مقابل پلتفرم های خارجی مثل یوتیوب از شیوه های مختلفی برای نظارت و جلوگیری از نقض کپی رایت استفاده می‌کند. برای مثال: «فرم حذف محتوا» که معمولا برای درخواست هایی با تعداد پایین توسط صاحبان محتوا صورت می‌گیرد، «شناسه محتوا» که از طریق آن محتوای تصویری دارای کپی رایت فریم به فریم بررسی می‌شود و همچنین «برنامه تأیید محتوا» که معمولا برای برند های بزرگ که ممکن هست نمونه های کپی در تعداد بالا داشته باشند استفاده می‌شود.
كلام آخر
به نظر می‌رسد از طرفی عدم به روزرسانی قانون و عدم توجه ناظرین بر این موضوع و از طرفی دیگر عدم فرهنگ‌سازی، توجه جدی‌تر به کپی رایت و جلوگیری از نقض آن برای پلتفرم ها را سخت و همچنین انگیزه پیگیری و شکایت صاحب حق را کم کرده است.
اگر به حوزه تحقیقات بازار و موضوعات مرتبط علاقه‌مند هستید، کانال‌های ارتباطی رستاک رو دنبال کنید.
مطلبی دیگر از این انتشارات
دنیای متفاوت دیجی‌کالا و باسلام
مطلبی دیگر از این انتشارات
نگاهی به مدل درآمدی پادکست در ایران و جهان
مطلبی دیگر از این انتشارات
نخ نما شدن مفهوم تنوع و ابعاد آن در زیر سایه ی عدالت گستری تک بُعدی سازمان صداوسیما