آیا نظرسنجی همان پرسشنامه است؟

پرسشنامه مجموعه‌ سؤالاتی از افراد برای به دست آوردن اطلاعات مفید آماری در مورد یک موضوع خاص است. در واقع پرسشنامه محتوا را توصیف می‌کند. بسیاری از افراد «پرسشنامه» و «نظرسنجی» را با هم مترادف می‌دانند و این کلمات را به جای یکدیگر به کار می‌برند. اما نظرسنجی فرآیند کلی طراحی پرسشنامه و پاسخگویی است و علاوه بر محتوا، روش تجزیه و تحلیل پاسخ‌های سؤالات را نیز در برمی‌گیرد.

هنگامی که پرسشنامه ها به درستی ساخته و اجرا شوند ابزاری حیاتی برای اظهار نظر در مورد گروه‌ها یا افراد خاص یا کل جمعیت هدف هستند. ساخت پرسشنامه‌ی مناسب برای موفقیت یک نظرسنجی بسیار مهم است. سؤالات مناسب، ترتیب صحیح سؤالات و مقیاس‌بندی صحیح پرسشنامه می‌تواند نظرسنجی را ارزشمند کند. زیرا عقاید و نظرات شرکت‌کنندگان را منعکس می‌کند.

پرسشنامه ستون فقرات هر نظرسنجی است و بخشی از موفقیت هر نظرسنجی در طراحی مناسب پرسشنامه نهفته است.

نیم قرن پیش اوپنهایم بیان کرد که جهان پر از انسان‌های خوش‌باور است که معتقدند هرکسی که بتواند بنویسد و ذره‌ای عقل سلیم داشته باشد می‌تواند یک پرسشنامه‌ی خوب بسازد؛ اما اکنون این گونه نیست. محققان بر این باورند که بسیاری از مشکلاتی باعث خطا می‌شود مربوط به ویژگی سؤالات پرسشنامه است.

رویکرد طراحی، توسعه، ارزیابی و سنجش پرسشنامه (Questionnaire Design, Development, Evaluation, and Testing) به عنوان ابزاری برای ارزیابی عملکرد بخش‌های مختلف پرسشنامه و به حداقل رساندن خطاها است که روش‌های مختلفی برای اجرا دارد.

نقطه‌ی عطف QDET، معرفی مدل چهارمرحله‌ای تورنگو (Tourangeau) در سال 1983 بود که روش‌های نظرسنجی را با روانشناسی شناختی (Cognitive psychology) ادغام کرد. این مدل چهار مرحله‌ای کل داستان مربوط به عملکرد سؤال را بیان نکرده است. موضوع دیگر در حوزه‌ی QDET بیشتر به اینکه چه سؤالی بپرسیم مربوط است.

به عنوان مثال، پرسشنامه های ورزشی جهت اندازه‌گیری میزان تمایل به ورزش که برای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی آماده شده است برای کسانی که ورزش جزئی از عادات روزمره‌ی زندگیشان باشد، کارآیی ندارد.

یک دیدگاه ثابت در طراحی پرسشنامه این است که سؤالات در اصل یا خوب یا بد هستند و کیفیت سؤال مانند یک ویژگی شخصیتی در طول زمان و زمینه‌ی اجتماعی-فرهنگی تغییر نمی‌کند.

دیدگاه دیگر سؤال را متغیر در نظر می‌گیرد که تا حد زیادی وابسته به هدف اندازه‌گیری و زمینه‌ی اجتماعی-فرهنگی است که در آن سؤال اجرا می‌شود.

در نتیجه، خوب بودن سؤال یک ویژگی ذاتی نیست، بلکه با شرایط تغییر می‌کند. نسبتاً یک ماهیت بی‌ثبات دارد و همواره باید مورد ارزیابی مجدد قرار گیرد. پیش‌آزمون (pretest) و آزمون شناختی(Cognitive psychology) که نیاز اساسی برای بیشتر نظرسنجی ها است؛ چرا که ممکن است سؤالات قابل اطمینان نباشند. به این معنا که یک سؤال خاص ممکن است در یک مطالعه عمل کند، در حالی که در مطالعه‌ی دیگر کارایی نداشته باشد. در نتیجه برای طراحی یک پرسشنامه‌ی متناسب با هدف و زمینه‌ی اجتماعی-فرهنگی و نیز ارزیابی پرسشنامه، بهتر است ترکیبی از روش‌های QDET استفاده شود.