جمع‌‌سپاری در سیستم حمل‌ونقل شهری

جمع‌سپاری یا crowdsourcing به برون سپاری کارها به توده ای تعریف نشده از جمعیت گفته میشود که در آن تعداد زیادی از افراد جامعه هدف جهت حل مشکل یا اجرای پروژه ای خاص که توسط گردانندگان سیستم تعریف میشود، مشارکت می‌کنند. به عبارت دیگر در فرآیند جمع‌سپاری سعی میشود از پتانسیل بالقوه و نهفته در توده‌های مردم جهت حل مشکلات و معضلاتی که مستقیم و یا غیر مستقیم به جامعه ارتباط دارد، استفاده شود.

هر سیستم برون‌سپاری از سه جزء اساسی تشکیل شده است. این سه جزء شامل: فرآیند برون‌سپاری، توده مردم و سرویسی تحت وب است که فرآیند مشارکت و همکاری برای توده مردم را امکان‌پذیر می‌کند. برون‌سپاری یک مسئله، معمولاً به معنای حل مسئله توسط منابع خارجی است حتی اگر این کار توسط افراد درون یک سیستم قابل انجام شدن باشد. در فرآیند جمع‌سپاری، برون سپاری در مواردی انجام می شود که متخصصین داخلی نتوانسته‌اند راه‌حلی برای مسئله پیدا کنند یا به تجهیزات و امکانات گران قیمت برای حل مسئله مورد نیاز است. در حالتی خاص ممکن است در این زمینه اصلا متخصص داخلی برای حل مسئله وجود نداشته باشد. سیستم‌های جمع‌سپاری عمدتاً به گروه ناشناس افراد "جمعیت" متکی هستند که به جای استفاده از مدل پیمانکاری کسب و کار،گروهی از افراد یا انجمن‌های جامعه با کمال میل حاضر به حل مشکل میشوند.

زیربنای اصلی ایده جمع‌سپاری مربوط به علم شهروندی است. در این علم افراد آماتور در کنار افراد متخصص در جریان پروژه‌های تحقیقاتی همکاری میکنند. گودچیلداز اصطلاح "علم شهروندی" جهت توصیف فرآیندی که در آن اطلاعات و داده توسط تودهای از افراد تولید میشود استفاده میکند. این اطلاعات و داده‌ها اگر چه در سطح حرفه‌ای نیستند، اما در گسترش دامنه علوم و پیشبرد اهداف و حل مشکلات مفید هستند. ماهیت مشارکت در پروژه های علوم شهروندی بسته به نوع پروژه ، اشکال مختلفی دارد. این اشکال می تواند از جمع آوری داده ها تا تجزیه و تحلیل داده ها و از ساخت ابزار و تجهیزات تا شرکت در سفرهای علمی باشد. با توجه به قابلیت دسترسی روزافزون ابزارهای الکترونیکی همچون تلفن های همراه و حسگرها، علوم شهروندی در نظر دارند تا با استفاده از این ابزارها اقدام به پایش و جمع‌آوری دیتا نمایند. پروژه‌های علوم شهروندی به عنوان جایگزینی برای تلاش‌های گسترده و پرهزینه جمع آوری داده و اطلاعات، به ویژه در مواردی که اطلاعات مورد نیاز در بعد جهانی مطرح هستند، اهمیت پیدا میکند. امروزه اهمیت این علم به عنوان ابزاری قدرتمند که در فرآیند برنامه‌ریزی و حل مشکلات بسیار موثر است مورد تاکید قرار گرفته است.

جمع‌سپاری و کاربرد آن در حمل‌ونقل

جمع‌سپاری ابزاری کارا و مفید جهت استفاده در فرآیند برنامه‌ریزی حمل‌ونقل است. جمع‌‌سپاری گروه بزرگی از افراد جامعه را در یک پلتفرم گرد هم می‌آورد تا مسائل مشترکی را که اعضای آن جامعه را تحت تأثیر قرار می دهد، برطرف کند. بررسی سیستم‌های حمل‌ونقل نشان میدهد که به دو طریق میتوان از ابزار جمع‌سپاری استفاده نمود. در طریق اول دیتا و اطلاعات جهت بهبود عملکرد سیستم و بهینه ساختن آن استفاده میشود. در طریق دوم از دیتا به عنوان ابزاری برای رفع نواقص موجود و اطلاع از نظرات مردم در مورد وضعیت فعلی سیستم حمل‌ونقل استفاده میشود.

به عنوان مثال، یکی از کاربردهای محبوب جمع‌سپاری جمع آوری داده های انتخاب مسیر دوچرخه سواران با استفاده از قابلیت GPS تلفن‌های همراه آنها است. این داده‌ها از طریق روش‌های معمول به راحتی در دسترس نیستند و طراحی یک نظرسنجی جداگانه برای تعداد کمی از کاربران اغلب برای سازمان‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای مقرون به صرفه نیست. ابزار جمع‌سپاری کمک میکند تا از جمعیت متنوع و گوناگون دوچرخه‌سواران داده‌های مورد نیاز جهت برنامه‌ریزی حمل‌ونقل گردآوری شود بدون اینکه بار مالی اضافه به دوش نهادهای برنامه‌ریز داشته باشد. در کنار این مسئله با استفاده از ابزار جمع‌‌سپاری می‌توانیم بازخورد استفاده‌کنندگان سیستم حمل‌ونقل عمومی را دانسته و نسبت به رفع نواقص و بهبود کیفیت عملکردی آن تلاش نماییم.

سیستم های جمع‌ سپاری مربوط به حمل و نقل که تا به امروز طراحی شده اند می توانند سیستم‌های مستقل ضمنی یا صریح باشند. این سیستم ها همچنین ممکن است جغرافیا محور باشند. به این صورت که ممکن است فقط کاربران محلی در آن مشغول باشند یا اینکه سیستم به صورت جهانی طراحی شده و هر شخصی می تواند در سیستم مشارکت داشته باشد. همچنین سیستم‌های جمع‌سپاری حمل‌ونقل را می‌توان با توجه به اینکه به چه نوع تخصصی نیاز دارد به دو دسته تخصص محور یا عمومی محور تقسیم نمود.

سیستم‌های جمع‌سپاری عمومی محور به هیچگونه تخصص خاصی جهت مشارکت افراد نیازی ندارند و به صورت ویژه برای هیچ گروه خاصی هدف‌گذاری نشده اند. در حالی که سیستم‌های تخصص‌محور برای گروه کاربری خاص طراحی شده اند. در ادامه تعدادی از مطالعات موردی که در زمینه حمل‌ونقل اجرا شده‌اند آورده شده است.

نمونه های موردی سیستم جمع‌سپاری

سه نمونه موردی از سیستم های جمع‌سپاری عمومی‌محور شامل SeeClickFix، PublicStuff و FixMyStreet است. همه این سیستم‌ها به بازخورد عمومی درباره مسائل محله متکی هستند و در بسیج جوامع برای انجام داوطلبانه کار موفق بوده اند. کاربران در سایت fixmystreet به گزارش مشکلات خیابان‌های محله و مسائل و معضلات مربوط به مسائل تعمیر و نگهداری خیابان‌ها می‌پردازند. اخیرا توسعه‌دهندگان این سایت پلتفرم دیگری را تهیه کرده‌اند که در آن کاربران مشکلات و نظرات خود در خصوص حمل‌ونقل عمومی شهر را به اشتراک میگذارند. اسم این پلتفرم تحت وب FixMyTransport است. در دو پلتفرم PublicStuff و SeeClickFix کاربران به بیان مشکلات و مسائلی پردازند که ضرورت فوری ندارد. بیشتر این مسائل و مشکلات محله ای بوده و نیاز به همکاری های انجمن‌های محله‌ای دارد. به طور مثال محیط پلتفرم‌های FixMyStreet و FixMyTransport در شکل زیر نشان داده شده است: