کرونا و حمل و نقل عمومی

وسایل حمل ­ونقل عمومی به عنوان یکی از ارکان مهم توسعه شهری، نقش بسیار مهمی در اقتصاد کلان شهرها و کشور ها بازی می­کنند. حمل­ ونقل عمومی در طول روز میزبان تعداد زیادی افرادی است که به قصد شغل، آموزشی، تفریح، خرید و ... سفر انجام می­دهند. در کنار تمام محاسن حمل­ ونقل عمومی همچون جلوگیری از ازدحام، ترافیک شهری، آلودگی شهری و کاهش هزینه سفر شهروندان، این وسائل معایب مخصوص به خود را نیز دارند. به طور خاص در زمینه اپیدمی کووید 19 وسائل حمل ­ونقل عمومی به عنوان کانون انتشار بیماری شناخته می­شوند. بنابراین باید در جهت کنترل و تثبیت شیوع کووید19 سیاست ­های پیشگیرانه و بعضا محدودکننده­ای اتخاذ شود تا کیفیت و کمیت استفاده از وسائل حمل­ ونقل عمومی تحت تاثیر قرار گرفته و مطابق با دستورالعمل­ های بهداشتی شود.

هر یک از کشورهای جهان که درگیر این همه ­گیری بودند سیاست ­های متفاوتی جهت مقابله با بیماری اتخاذ کردند. در این نوشته به دنبال آن هستیم تا تاثیر سیاست های مختلف بر شیوع بیماری و میزان استفاده از حمل و نقل عمومی را مورد بررسی قرار دهیم. جهت تحلیل و مقایسه سیاست ها، از داده های سری زمانی وقایع و میزان استفاده از حمل و نقل عمومی مندرج در سایت انجمن بین ­المللی حمل ­ونقل عمومی( UITP) استفاده شده است. به صورت نمونه نمودار های مندرج در سایت در زیر آورده شده است:

در ابتدای دوره اپیدمی به طور میانگین حدود 85 درصد استفاده از حمل­ ونقل عمومی کاهش پیدا کرده است. پس از آن تقریبا در تمامی شهرها میزان استفاده از حمل ­ونقل عمومی با شیب ملایمی افزایش یافته و به صورت میانگین در انتهای دوره مورد بررسی به حدود 50 الی 60 مقدار آن در ابتدای دوره می­رسد. البته باید این نکته را اشاره کرد که میزان استفاده از وسائل حمل ­ونقل عمومی در هفته­ های میانی دوره اپیدمی نوسانات کم دامنه ­تری داشته است که می­ توان آن را واکنشی به افزایش آمار مبتلایان و سیاست ­های محدودکننده دولت­ ها دانست.

افت شدید استفاده از حمل ­ونقل عمومی و سپس افزایش تدیجی آن می­تواند به علت نو بودن و ناشناخته بودن ویرووس کرونا باشد که در ابتدای شیوع خود موجب ترس جمعی بسیار زیاد در جوامع گردید، همچنین دولت­ها به عنوان نهاد تصمیم­گیر در ابتدای دوره همه ­گیری به عنوان اولین اقدام، قرنطینه سنگین سراسری را اعمال نمودند که این امر موجب کاهش شدید استفاده از حمل­­ ونقل عمومی شده است. پس از گذشت مدتی از شروع اپیدمی، به علت مسائل اقتصادی و معیشتی به مرور بازگشایی ­ها صورت گرفته و فعالیت ­های اقتصادی اجتماعی به صورت محدود تری آغاز گشتند.

با توجه به نمودار گسترش اپیدمی در شهرهای مختلف کشورهای جهان، عوامل متعددی منجر به گسترش و یا کنترل شیوع بیماری شده است. که از میان آن­ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

1- بازگشایی مدارس: می­توان ادعا نمود، یکی از اشتباه ­ترین اقداماتی که دولت ­ها در ایام اپیدمی کووید19 انجام داده اند، بازگشایی مدارس بوده است. در اغلب موارد حدود 2 الی 3 هفته پس از بازگشایی مدارس نمودار میزان مبتلایان با شیب بسیار زیادی رشد نموده است به طوری که در بعضی از موارد دولت­ها مجبور به بستن مجدد مدرسه ­ها شده­ اند.

2- تعطیلات و دورهمی ­ها: تعطیلات و دورهمی­ ها می ­توانند به عنوان کانون گسترش ویروس کرونا عمل کنند. تعداد زیادی از شهرها پس از گذشت حدود 2 الی 3 هفته از تعطیلات رسمی آمار مبتلایان در آن­ها رشد بسیار زیادی کرده است.

3- سهل ­انگاری در اجرای محدودیتها: در نمودار برخی از شهرها مشاهده شده است که در طی زمانی که محدودیت خاصی اعمال نشده است، میزان استفاده کنندگان از حمل و نقل عمومی با شیب کمی شروع به افزایش نموده است. با تاخیری دو هفته­ ای شاهد افزایش تدریجی در میزان مبتلایان بیماری بوده ایم. می توان حدس زد محدویت­ها در این ایام به درستی و با دقت اجرا نشده اند، زیرا پس از گذشت مدت معینی و اعلام دوباره محدویت ها آمار مبتلایان کاهش پیدا کرده است.

4- رفع زودهنگام محدودیت ها: زمانی که روند بیماری به طور کامل تثبیت نشده باشد، رفع زودهنگام محدودیت­ها می­تواند موجب شیوع دوباره بیماری شده و اوج گیری مجدد آن اقدامات دیگر را خنثی می­کند.

حال با توجه به اینکه این داده ها در مقیاس حدود 50 کلانشهر حهان موجود است و حدود یک سال و نیم از شروع همه گیری کرونا در جهان میگذرد، و در طی این زمان اقدامات و سیاست های متفاوت آزمون خود را پس داده اند، سوال اصلی اینجاست که چرا و با چه توجیهی دولتمردان ایران نوروز 1400 اقدام به ممنوعیت سفرهای نوروزی ننموده و دید و بازدیدهای عید را ممنوع نکردند؟ آیا آزموده را آموزدن، خطا نیست؟؟ در نمودار اکثر شهرهای مورد مطالعه در این نوشته، میزان مبتلایان پس از تعطیلات رشد وحشتناکی کرده است و این نکته بر هیچ یک از کارشناسان ذی ربط پنهان نبود. حتی در مهر 99 که بازگشایی محدود مدارس اتفاق افتاد، شاهد رشد وحشتناک بیماری در اکثر نقاط کشور بودیم که منجر به آبانی سیاه برای ایران شد. سیاست بازگشایی مدارس نیز همچون دورهمی ها و تعطیلات دربسیاری از کشورها آزموده شده بود و نتایج بسیار بد آن برای سیاستگذاران معلوم بود. این نتایج نشان میدهد که متاسفانه تصمیمات حساس در مقیاس کلان بدون هیچ گونه ملاحظه علمی صورت میگیرد و افراد مسئول سلیقه ای عمل میکنند. همین موضوع باعث خواهد شد هزینه های گزافی به کشور تحمیل شده و خسارات جبران ناپذیری گریبانگیر مردم شود.