اگر با سرعتِ بی‌نهایت زندگی کنیم، نخواهیم مُرد

گفت‌وگو با هارتمونت رُزا، جامعه‌شناسی که به شتابِ روزافزون اجتماعی می‌اندیشد

ترجمۀ: سید امین هاشمی مرجع: LARB

در «توربو کاپیتالیسمِ» غربی مردم تندتر و تندتر حرکت می‌کنند؛ با وجود این، احساس می‌کنند که جایی گیر افتاده‌اند. «هارمونت رُزا»، استاد جامعه‌شناسی دانشگاهِ فردریش شیلرِ ینا، طی مطالعاتش دربارۀ «شتاب اجتماعی» این تناقض را توضیح داده است. در میان کتاب‌هایی که از او به انگلیسی ترجمه شده است، می‌توانیم از بیگانگی و شتاب: به‌سوی نظریه‌ای انتقادی در باب زمان‌مندی در دوران مدرن متأخر و نیز جامعۀ پرسرعت، شتاب اجتماعی، قدرت و مدرنیته اشاره کنیم. کتاب‌های وی را ویلیام.ای. شوئرمن ویراستاری کرده است. در سال ۲۰۱۳، انتشارات دانشگاه کلمبیا کتاب شتاب اجتماعی: نظریه‌ای جدید دربارۀ مدرنیته را از رُزا منتشر کرد. مصاحبه‌ای که در زیر می‌آید نخستین بار به زبان ایتالیایی در روزنامۀ «لااستامپا» منتشر شده است.

فناوری‌های جدید مثل موتور بخار، خط آهن و انقلاب‌های صنعتی، در واقع پاسخ‌هایی بودند به فهمِ تحول‌یافتۀ مردم از زمان و نیاز به سرعت. نمایی از زندگی شهری در خلال انقلاب صنعتی. اثر پیر آگوست رنوآر. ۱۸۷۲
فناوری‌های جدید مثل موتور بخار، خط آهن و انقلاب‌های صنعتی، در واقع پاسخ‌هایی بودند به فهمِ تحول‌یافتۀ مردم از زمان و نیاز به سرعت. نمایی از زندگی شهری در خلال انقلاب صنعتی. اثر پیر آگوست رنوآر. ۱۸۷۲


لوس آنجلس ریویو آو بوکز

کلاودیو گاللو: در جوامع غربی همه فکر می‌کنند که زمان تندتر و تندتر جلو می‌رود. جامعه‌شناسیِ زمانِ شما چگونه این احساس را توضیح می‌دهد؟

هارتموت رُزا۱: البته زمان روی تقویم یا ساعت تغییر نمی‌کند و هرگز تندتر یا آهسته‌تر جلو نمی‌رود: هر روز ۲۴ ساعت است و هر سال ۳۶۵ روز دارد. بنابراین، این احساس که زمان تندتر حرکت می‌کند، پدیده‌ای روان‌شناختی است و می‌بایست با استفاده از دلایل روان‌شناختی تبیین شود. با این حال، این پدیده علل اجتماعی نیز دارد. تبیین اجتماعی آن بدین نحو است: احساس ما دربارۀ ضیقِ وقت یا زیادی آن، بستگی دارد به رابطۀ میان زمانی که در دست داریم یا در اختیار داریم و زمانی که نیاز داریم تا لیست کارهای مقررمان را به انجام برسانیم. اکنون مشکل جامعۀ ما این است که این دو امر با هم مطابقت ندارند و این عدم مطابقت روزبه‌روز افزایش می‌یابد. برای اینکه بتوانیم همۀ کارهایی را که باید یا می‌خواهیم انجام دهیم به‌طور مناسبی به پایان برسانیم، به حدوداً ۴۸ ساعت وقت در هر شبانه‌روز نیاز داریم؛ در نتیجه، ما همیشه ضیقِ وقت داریم و احساس می‌کنیم که زمان مثلِ برق‌وباد گذشته است.

اما دلیل دومی هم برای این احساس وجود دارد: هرگاه روزی هیجان‌انگیز را همراه با اتفاقات به‌یادماندنی و خاطراتِ پررنگِ بسیار پشت‌سر می‌گذاریم، زمان سریع می‌گذرد، اما هنگام غروب که به عقب نگاه می‌کنیم احساس می‌کنیم روز بسیار بلندی